Dini Milliyetçilik Bağlamında Alevi Siyasallaşması

Aleviliğin siyasallaşma sürecini, dini milliyetçilik üzerinden açıklamaya çalışan bu çalışmada temel olarak, Alevilik ve onun ürettiği taleplerden ziyade Aleviliğin siyasallaşması sonucunu doğuran sosyo-politik koşullar merkeze alınmış; Alevi siyasallaşmasının, Sünni siyaset karşısında konumlandırılan antagonistik karakterine vurguyla, dini milliyetçiliğe eklemlenme süreci dini sınırlar ve tehditler bağlamında değerlendirilmiştir. Böylelikle Alevi siyasallığını oluşturan unsurların teorik bir çerçevede açıklanması ve bunu gerçekleştirmeye yardım edebilecek bir zeminin tartışılmaya açılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda Aleviliğin siyasallaşma süreci; “içe kapanma”, “açılma”, “bocalama”, “kimlik tasarımı” ve “kimlik oluşturma” süreçleri bakımından beş ana dönem üzerinden inceleme konusu yapılmıştır. Her bir dönem içerisinde Alevi sınırlarının biçimlenmesi ve bu sınırlara yönelik belirgin tehditler ortaya konulmuş; bu durumlar karşısında Aleviliğin verdiği siyasal tepkiler siyasallaşma sürecine etkileri bakımından inceleme konusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Alevilik, dini milliyetçilik, Alevi-Sünni antagonizması, devlet

Politicization of Alevism in The Context of Relıgious Natıonalism

The study, which tries to explain the politicization process of Alevism from the perspective of religious nationalism, basically, has focused on the socio-political conditions that resulted in the politicization of Alevism, rather than the Alevism and the demands of it; the process of its articulation to religious nationalism has been examined in the context of religious boundaries and threats by emphasizing the antagonistic character of Alevism politicization, positioned against Sunni politics. Thus, it is aimed to reveal the issues that constitute Alevism politics in a theoretical framework and to discuss a ground that can help to realize this. In this context, the process of politicization of Alevism has been examined in five major periods in terms of the processes of "social autism", "opening up", "vacillation", "identity design" and "identity creation". The formation of the boundaries of the Alevism and the apparent threats to these borders have been revealed within each period and also the political reactions given by Alevis in the face of these situations have been examined in terms of the effects on the political process.

Keywords:

Alevisim, religious nationalism, antagonism of Alevi-Sunnah, stat,

PDF

___

Aktay Yasin, (2007), “Sosyo-Kültürel ve Politik Yönleriyle Alevilik Üzerine Notlar”, Milel ve Nihal, 4 (1), ss.57-76.
Anderson Benedict, (1993), Hayali Cemaatler, çev. İskender Savaşır, İstanbul: Metis Yayınları.
Arabacı Fazlı, (2009), Aleviliğin ve Sünniliğin Sosyolojik Boyutları, Ankara: Barış Platin Kitabevi.
Barker Philip W, (2009), Religious Nationalism in Modern Europe, New York: Routledge.
Baron Salo Wittmayer, (2007), Milliyetçilik ve Din, çev. Mehmet Özay, İstanbul: Açılım Kitap.
Bilici Faruk, (2003), “ Alevi-Bektaşi İlahiyatının Günümüz Türkiye’sindeki İşlevi”, Alevi Kimliği ed. T. Olsson, E. Özdalga, C. Roudvere, çev. Bilge Kurt Torun, Hayati Torun, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Bora Tanıl (1998), Türk Sağının Üç Hali, İstanbul: Birikim Yayınları
Brubaker Rogers, (2012), “Religion and Nationalism: Four Approaches”, Nation and Nationalizm, 18(1), pp.2-20.
Bruinessen Martin Van, (2013), Kürtlük, Türklük, Alevilik, çev. Hakan Yurdakul, İstanbul: İletişim Yayınları.
Calhoun Craig, (1993), “Nationalism and Ethnicity”, Annual Review of Sociology, 19, pp. 211-239.
Çağaptay Soner, (2009), Türkiye’de İslam, Laiklik ve Milliyetçilik Türk Kimdir?, çev. Özgür Bircan, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Çakır Ruşen, (2003), Politik “Alevilik” ile Politik “Sünnilik” Benzerlikler ve Zıtlıklar, Alevi Kimliği ed. T. Olsson, E. Özdalga, C. Roudvere, çev. Bilge Kurt Torun, Hayati Torun, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Çamuroğlu Reha, (2003), “Türkiye’de Alevi Uyanışı”, Alevi Kimliği ed. T. Olsson, E. Özdalga, C. Roudvere, çev. Bilge Kurt Torun, Hayati Torun, İstanbul: Tarih Va kfı Yurt Yayınları.
Dalkıran Sayın, (2002), “Alevi Kimliği ve Anadolu Aleviliği Üzerine Bir Deneme”, Ekev Akademi Dergisi, 6(10), ss.95-117.
Dressler Marcus, (2015), “Türk Doksa Siyaseti: Alevilerin Heterodoks Olarak Ötekileştirilmesi”, Birikim Dergisi, 309/310, ss, 15-19.
Dressler Markus, (2016), Türk Aleviliğinin İnşaası, çev. Defne Orhun, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Friedland Roger, (2001), “Religious Nationalism and the Problem of Collective Representation”, Annual Review of Sociology,V.25, pp.125-1.
Gellner Ernest, (1992), Uluslar ve Ulusçuluk, çev. Büşra Ersanlı Behar, Günay Göksu Özdoğan, İstanbul: İnsan Yayınları.
Gencer Bedri, (2004), “Osmanlı’da Meşruiyet Tabakalaşmasının Oluşumu”, İ.Ü. SBF Dergisi, 30, ss.65-100.
Gölpınarlı Abdulbaki, (1963), Alevi-Bektaşi Nefesleri, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Gölpınarlı Abdulbaki, (1997), Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatler, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Hobsbawm E.J., (2010), Milletler ve Milliyetçilik, çev. Osman Akınhay, İstanbul: Ayrınyı Yayınları.
Jurgensmeyer Mark, (1994), The New Cold War?Religious Nationalism Confronts the Secular State, London: University of California Press.
Jurgensmeyer Mark, (1996), “The Worldwide Rise of Religious Nationalism”, Journal of International Affairs, 50(1), pp.1-20.
Karpat Kemal, (2011), Türk Siyasi Tarihi, çev., Ceren Elitez, İstanbul: Timaş Yayınları.
Keleş Ruşen, (2006), Kentleşme Politikası, Ankara: İmge Kitabevi
Kedourie Elie, (2017), Avrupa’da Milliyetçilik, çev. Haluk Timurtaş, İstanbul: Köprü Kitap.
Laclau Ernesto, Chantal Mouffe, (2008), Hegemonya ve Sosyalist Strateji, çev. Ahmet Kardam, İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin Şerif, (2007), Türkiye’de Din ve Siyaset, İstanbul: İletişim Yayınları.
Marsh Christopher, (2007), “Religion and Nationalism”, Nation and Nationalism, 1, pp.99-110.
Massicard Elise, (2013), Alevi Hareketinin Siyasallaşması, çev.Ali Berktay, İstanbul: İletişim Yayınları.
Melikoff Irene, (2015), Uyur İdik Uyardılar, çev.Turan Alptekin, İstanbul: Demos Yayınları.
Ocak Ahmet Yaşar, (2000), “Babaîler İsyanından Kızılbaşlığa: Anadolu'da İslâm Heterodoksisinin Doğuş ve Gelişim Tarihine Kısa Bir Bakış”, Belleten, 64(239), ss.129-159.
Poyraz Tuğça, Gülay Arıkan, (2003), “Avrupa-Türkiye İlişkileri ve Dönemsel Olarak Değişen “Öteki” Tanımları”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi C. 20, S. 2, ss.61-71
Rieffer Barbara-Ann J., (2003), “Religion and Nationalism: Understanding the Consequences of a Complex Relationship”, Ethnicities, Vol 3(2), pp.215-242.
Sadıoğlu Hüseyin, (2016), “Balkanlar’da Milliyetçilik ve Din”, Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, C.2, S.1, ss.1-10.
Sayyid Bobby, (1995), “Savaşan Kâfirler ve Zındıklar”, Siyasi Kimliklerin Oluşumu, çev. Ahmet Fethi, yay. haz. Ernesto Laclau, İstanbul: Sarmal Yayınevi.
Shankland, David. “Anadolu Kırsalında Alevîlik ve Sünnîlik”, Çev: Sinan Olgun-Zeynep Yedigün, G.Ü. Hacı Bektaş Veli Dergisi, 1997(4), 23-32.
Smith Anthony D., (1994), Milli Kimlik, çev. Bahadır Sina Şener, İstanbul: İletişim Yayınları.
Subaşı Necdet, (2003), “Anadolu Aleviliği Üzerine”,Bilimname, 1(1), ss. 175-195.
Subaşı Necdet, (2010), Alevi Modernleşmesi, İstanbul: Timaş Yayınları.
Topkaya Erkin, (1969), Anayasa ve Siyasi Partiler Kanunu, Program ve Tüzükleriyle Türkiye’de Başlıca Siyasi Partiler, Ankara: Ulusal Basımevi.
Türkdoğan Orhan, (2013), Alevi-Bektaşi Kimliği, Konya: Çizgi Kitabevi.
Veer Peter Van der, (1994), Religious Nationalism: Hindus and Muslims in India, London: University of California Press.
Yalçıner Ruhtan, (2014), “Etnisite ve Milliyetçilik: Eleştirel Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C.69, N.1, ss.189-215.
Yalçınkaya Ayhan, (1996), Alevilikte Toplumsal Kurumlar ve İktidar, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
Yavuz Hakan, (2005), Modernleşen Müslümanlar, çev. Ahmet Yıldırım, İstanbul:Kitap Yayınevi.
Yıldırım Rıza, (2017), Aleviliğin Doğuşu, çev. Barış Yıldırım, İstanbul: İletişim Yayınları.
Zizek Slavoj, (2008), İdeolojinin Yüce Nesnesi, çev. Tunca Birkan, İstanbul: Metis Kitabevi.