Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Çokluk Kavramı-Anlamsal Çokluk

Dil, beraber yaşayan insanların anlaşmalarına imkân sağlayan, ortak paydada buluşabildikleri seslerden oluşan bir sistemdir. Varlıkları, nesneleri ya da eylemleri ifade etmek için dilde belirli sınıflandırmalar yapılmaktadır. Bu sınıflandırma içerisinde yer alan ve dünya dillerinde sayı kategorisini oluşturan çokluk kavramıdır. Çokluk, bir nesne veya kavramın çok olması, sayı bakımından birden fazla olmasıdır. Dillerde varlıkların sayısal değeri teklik ve çokluk kavramlarını ortaya çıkarmıştır. Türkçede varlıklar sayısal bir değer olarak teklik veya belirsiz çokluk olmak üzere iki kategoriden oluşmaktadır. Türkçede varlıklara birden fazla olma özelliği kazandıran biçimbirim -lAr çokluk ekidir. Bu ek, çokluk ya da çoğul denildiğinde akla gelen ilk biçimbirimdir ve çokluk kategorisini tek başına karşılamaktadır. Türkçede çokluktan anlaşılan isimlerin çokluk ekini alarak biçimsel açıdan çokluk kavramını karşılamasıdır. Oysa -lAr çokluk ekini almayan bir cümle de çokluk anlamı taşıyabilmektedir. Bu durum, bireyin ana dilini kullanarak kendisini doğru bir şekilde ifade edebilmesinin bir sonucudur. Söz; bireyin düşüncesini aktarmaya imkân tanıyan öznel dilidir, bu nedenle birey çokluk kavramını anlatmak isterken şekilsel özelliklerin dışına çıkıp cümlenin anlam yönünden de yararlanabilmektedir. Çokluğu varlıklara sayısal bir değer kazandıran kategori olarak ele aldığımızda, anlam yönünden en az iki kavramın bir araya gelmesi çokluk için yeterlidir. Sonuç olarak çokluk kavramı bir sayı kategorisinden oluşmaktadır, yapısal çokluğun dışında anlamsal çokluktan da bahsedilmesi gerekmektedir.

Plurality Concept in Secondary School Turkish Books – Semantic Plurality

Language, which gives a chance to the people living together to get along and find a common ground together,  is a system that consists of sounds. Some specific classifications are done in language to express entities, objects and actions. It is the plurality concept that is involved in this classification and that creates the numerals category in world languages. Plurality is objects or concepts that are many, being more than one in terms of numbers. In languages, the entities’ numerical value created the singularity and plurality concept. In Turkish, the entities are made up of two categories which can be defined as singularity or indefinite plurality in numerical values. In Turkish, the morpheme that gives the meaning “to be more than one” to the entities is the “–lAr “ plurality affix. This affix is the first one that comes to mind when plurality or plural is mentioned and corresponds the plurality category on its own. In Turkish, what is understood from plurality is this: nouns, by taking the plurality affix corresponds with plurality concept formalistically. However, a sentence that does not include the “-lAr” affix can also carry the meaning of plurality. This situation is the consequence of a person who expresses himself in the correct way by using his mother tongue. “The word” is the subjective language that allows an individual’s thoughts to transfer and that’s why when the individual wants to express the plurality concept,  he can also benefit from the sentence’s semantic meaning by going out of formal characteristics. When we approach the Plurality as a category that brings the entities a numerical value, in terms of semantics at least two  concepts coming together is enough for Plurality. As a result, the plurality concept is made up of a numeral category and besides from structural plurality, semantic plurality is needed to be talked about too.

___

  • Ağın Haykır, H., Kaplan, H., Kıryar, A., Tarakcı, R. ve Üstün, E. (2017). Ortaokul Türkçe 5 Ders Kitabı. İstanbul, MEB Yayınları.
  • Aksan, D. (2016). Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi (1. Baskı). Ankara, Bilgi Yayınevi.
  • Bozkurt, B.Ü. ve Canlı, S. (2017). İlköğretim Türkçe 6 Ders Kitabı. Ankara, Başak Yayıncılık.
  • Erdal, N. (2017). İlköğretim Türkçe 8 Ders Kitabı. Ankara, Dörtel Yayıncılık.
  • Güner, G. (2008). Şekil, İçerik ve Anlam Bağlantısı Bakımından Türkiye Türkçesi Gramerciliği, Erciyes, 31(362), 15-21.
  • İlhan, N. (2009). Türk Dilinde Çokluk (1. Baskı). Elazığ, Manas Yayıncılık.
  • Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü (1. Baskı). Ankara, TDK.
  • Kerimoğlu, C. (2008). Türkiye Türkçesi Gramerciliğinde Çokluk ve İstek Kategorileri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 5(3), 140-155.
  • Türk Dil Kurumu. (2009). Türkçe Sözlük (10. Baskıdan Yapılan Tıpkıbasım ). Ankara: TDK.
  • Vural, H. ve Böler, T. (2012). Ses ve Şekil Bilgisi (2. Baskı). İstanbul, Kesit Yayınları.
  • Yıldırım, R. (2017). İlköğretim Türkçe 7 Ders Kitabı. Ankara, Ez-De Yayıncılık.
  • Bulduk, Türker Barış (2018), “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Farklı Bir Öğrenilen Geçmiş Zaman Eki ve Çekimi: -Ip/-Up, IpdUrU/ UpdUrU”, Turkish Studies, 13/20, ss. 225-244.
  • Bulduk, Türker Barış (2018), “Kelime Başında Y Foneminin Düşmesi: Kabus-name ve Türkiye Türkçesi Ağızları Örneği”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 30, ss. 944-991.