Bilal DİK, Çağan Hakkı ŞEKERCIOĞLU, MEHMET ALİ KIRPIK, Sedat İNAK, UĞUR USLU

Chewing lice (Phthiraptera) species found on Turkish shorebirds (Charadriiformes)

Bu araştırma Türkiye’deki Yağmur Kuşları’nda (Charadriiformes) görülen bit türlerini belirlemek amacıyla, Eylül-Ekim 2009 tarihleri arasında, Kars’ın Kuyucuk Gölü’nde yapılmıştır. İki ailede (Scolopacidae ve Sternidae) yer alan beş cinse ait (Chlidonias, Gallinago, Tringa, Calidris ve Philomachus) yedi türü içeren (Chlidonias leucopterus, Gallinago gallinago, Tringa glareola, Calidris minuta, Calidris alpina, Calidris temminckii, Philomachus pugnax) 41 kuş örneği incelenmiştir. Kuşlar ağlarla yakalandıktan sonra zarar verilmeden halkalanmış ve ektoparazitler yönünden incelenerek salıverilmişlerdir. Bitleri toplamak için her kuş örneği beyaz bir kağıt üzerinde sentetik piretroidli bir insektisitle dikkatli bir şekilde ilaçlanmıştır. Daha sonra kuşlar başları dışarda kalacak şekilde 5 dak. için karton bir kutu içerisinde tutulmuşlardır. Toplanan tüm bit örnekleri %70 alkol içerisine konulmuş, %10 KOH solusyonunda saydamlaştırıldıktan ve alkol serilerinden geçirildikten sonra Kanada balsamla yapıştırılarak ve mikroskopta teşhis edilmişlerdir. İncelenen 41 kuş örneğinden 36’sının (%88) en azından bir adet bitle enfeste olduğu gözlenmiştir. Muayene edilen 9 adet Gallinago gallinago’nun 4’ünde bit saptanırken Chlidonias leucopterus, Calidris minuta, C. alpina, C. temminckii ve Philomachus pugnax örneklerinin tamamı bitlerle enfeste bulunmuştur. Kuşlarda Austromenopon sp., Austromenopon lutescens (Burmeister, 1838), A. durisetosum (Blagoveshtchensky, 1948), A. alpinum Timmermann, 1954, A. atrofulvum (Piaget, 1880), Actornithophilus totani (Schrank, 1803), A. pustulosus (Piaget, 1880), A. stictus (Kellogg ve Chapman, 1899), A. umbrinus (Burmeister, 1838), Carduiceps scalaris (Piaget, 1880), C. zo narius (Nitzsch, 1866), C. meinertzhagani Timmermann, 1954, Quadraceps obscurus (Burmeister, 1838), Q. anagrapsus (Nitzsch, 1866), Lunaceps actophilus (Kellogg ve Chapman, 1899), Lunaceps holophaeus (Burmeister, 1838), L. drosti Timmermann, 1954, L. incoensis (Kellogg ve Chapman, 1899), Rhynonirmus scolopacis (Denny, 1842) ve Saemundssonia lobaticeps (Giebel, 1874) olmak üzere toplam 20 bit türü tespit edilmiştir. Belirtilen türlerin tamamına Türkiye’de ilk kez rastlanmış ve bu araştırmayla Türkiye’deki kuşlarda bilinen bit türü sayısı yaklaşık olarak %40 oranında artmıştır. Tringa glareola’da bulunan Austromenopon sp. muhtemelen yeni bir türdür.

Anahtar Kelimeler:

piretroit böcek öldürücüler, yeni türler, yeni konukçu kayıtlar, hastalık yaygınlığı, hastalık tetkiki, ektoparasitoz, epidemiyoloji, coğrafi dağılım, konukçular, bulaşıklık, yeni coğrafik kayıtlar, Charadriiformes, Phthiraptera, Türkiye

Türkiye’de yağmur kuşlarında bulunan bit türleri

This study was carried out to determine chewing lice species of waders between September-October 2009 at Lake Kuyucuk Bird Ringing Station in Kars, eastern Turkey. Fourty-one birds belonging to two families (Scolopacidae and Sternidae), five genera and the following species were examined: Chlidonias leucopterus, Gallinago gallinago, Tringa glareola, Calidris minuta, Calidris alpina, Calidris temminckii, and Philomachus pugnax. Birds were caught in mistnets, ringed, examined for ectoparasites and released unharmed. To sample chewing lice, the feathers of each bird were carefully rubbed with a synthetic pyrethroid insecticide dust, over a white piece of paper. Thereafter, birds were placed in a breathable paper bag for 5 min. All lice were collected and placed in tubes with 70% alcohol. Lice specimens were cleared in 10% KOH, mounted in Canada balsam and identified under binoculer light microscope. Thirty-six out of 41 birds examined (88%) were infested with at least one chewing louse species. All individuals of Chlidonias leucopterus, Calidris minuta, C. alpina, C. temminckii and Philomachus pugnax were infested, whereas 4 out of 9 (44.4%) Gallinago gallinago had chewing lice. A total of 20 lice species were found on birds. These were: Austromenopon sp., Austromenopon lutescens (Burmeister, 1838), A. durisetosum (Blagoveshtchensky, 1948), A. alpinum Timmermann, 1954, A. atrofulvum (Piaget, 1880), Actornithophilus totani (Schrank, 1803), A. pustulosus (Piaget, 1880), A. stictus (Kellogg and Chapman, 1899), A. umbrinus (Burmeister, 1838), Carduiceps scalaris (Piaget, 1880), C. zonarius (Nitzsch, 1866), C. meinertzhagani Timmermann, 1954, Quadraceps obscurus (Burmeister, 1838), Q. anagrapsus (Nitzsch, 1866), Lunaceps actophilus (Kellogg and Chapman, 1899), Lunaceps holophaeus (Burmeister, 1838), L. drosti Timmermann, 1954, L. incoensis (Kellogg and Chapman, 1899), Rhynonirmus scolopacis (Denny, 1842), and Saemundssonia lobaticeps (Giebel, 1874). All louse species documented here are first records for Turkey, increasing the number of bird louse species known from Turkey by about 40%. Austromenopon sp. found on Tringa glareola belongs to a species probably new to science.

Keywords:

pyrethroid insecticides, new species, new host records, disease prevalence, disease surveys, ectoparasitoses, epidemiology, geographical distribution, hosts, infestation, new geographic records, Charadriiformes, Phthiraptera, Turkey,

PDF

___

1. Price RD, Hellenthal RA, Palma RL, Johnson KP, Clayton DH: The Chewing Lice: World checklist and biological overview. Illinois Natural History Survey Special Publication, 24. x + 501 pp, 2003.
2. Aksin N: Elaziğ yöresi yabani kekliklerde bulunan Mallophaga türleri. Turk J Vet Anim Sci, 27, 559-565, 2003.
3. Aksin N: Elaziğ yöresinde yabani kazlarda bit enfestasyonu. Turk J Vet Anim Sci, 28, 87-90, 2004.
4. Dik B: Mallophaga species on long-legged buzzards (Buteo rufinus). New records from Turkey. Türkiye Parazitol Derg, 30 (3): 226-230, 2006.
5. Dik B: Türkiye’deki evcil ve yabani kanatlilarda bulunan çiğneyici bit (Phthiraptera) türleri. Türkiye Parazitol Derg, 34 (1): 55-60, 2010.
6. Dik B, Aydenizöz Özkayhan M: Mallophaga species on long- legged buzzards (Buteo rufinus) in Turkey. Türkiye Parazitol Derg, 31 (4): 298-301, 2007.
7. Dik B, Uslu U: Beyaz leyleklerde (Ciconia ciconia Linnaeus, 1758) görülen Mallophaga (Insecta) türleri. Türkiye Parazitol Derg, 30 (3): 220-225, 2006.
9. Dik B, Uslu U: Konya Hayvanat Bahçesi’ndeki kanatli hayvanlarda görülen çiğneyici bit (Phthiraptera: Amblycera, Ischnocera) türleri. Türkiye Parazitol Derg, 33 (1): 43-49, 2009.
10. Dik B, Uslu U, Derinbay Ekici Ö, Işlk N: Türkiye’de, siğirciklarda (Sturnus vulgaris, L.) görülen bit (Phthiraptera; Ischnocera Amblycera) türleri. Türkiye Parazitol Derg, 33 (4): 316-320, 2009.
11. Rekasi J, Kiss JB: Weitere Beiträge zur Kenntnis der Federlinge (Mallophaga) von Vögeln der Nord-Dobrudscha. Parasit Hung, 13, 67-93, 1980.
12. Clay T: Key to species of Austromenopon Bedford (Mallophaga) parasitic on the Charadriiformes. Proc R Ent Soc Lond., (B) 28 (11-12): 157-168, 1959.
13. Ansari MAR: Studies on the amblyceron Mallophaga infesting birds in Pakistan. pp. 51-57, Bahawalpur, Pakistan, 1955.
14. Zlotorzycka J: Systematische studien an den mitteleuropäischen arten der gattung Austromenopon Bedford (Mallophaga: Austromenoponinae). Pol Pismo Entomol, 38 (2): 301-340, 1968.
15. Ledger JA: The Arthropod Parasites of Vertebrates in Africa South of the Sahara. Vol. IV. Phthiraptera (Insecta). Publications of the South African Institute for Medical Research, 56, 1-327, 1980.
16. Clay T, Meinertzhagen R: Three new genera of Mallophaga from Charadriiformes. Ann Mag Nat Hist, 11 (4): 450-454, 1939.
17. Timmermann G: Revision der bei Seeschwalben schmarotzenden Kletterfederlinge der Gattung Quadraceps (Clay u. Meinertzhagen). Zoologischer Anzeiger, 148 (3/4): 71-87, 1952.
18. Timmermann G: A revision of the genus Carduiceps Clay & Meinertzhagen, 1939 (Mallophaga). Ann Mag Nat Hist, 12 (7): 40-48, 1954.
19. Timmermann G: Die Quadraceps-arten (Mallophaga) der klebitze. Z f Parasitenkunde, 16, 195-208, 1954.
20. Timmermann G: Studies on Mallophaga from the collections of the British Museum (Nat. Hist.), London. I. A. Preliminary survey of the genus Lunaceps (Clay & Meinertzhagen), 1939. Ann Mag Nat Hist, 12 (7): 623-637, 1954.
21. Hopkins GHE, Timmermann G: A revision of the species of Quadraceps (Mallophaga) parasitic on Tringinae. Trans R Ent Soc Lond, 105 (8): 131-150, 1954.
22. Timmermann G: Studien zu einer vergleichenden Parasitologie der Charadriiformes oder Regenpfeifervogel. Teil 1: Mallophaga. Parasitol Schrift, 8, 1-204, 1957.
23. Timmermann G: Vorläufige Übersicht über das Amblycera- Genus Austromenopon Bedford, 1939 (Mallophaga). Bonn Zool Beitr, 5, 195-206, 1954.
24. Zlotorzycka J: Wszoly-Mallophaga. Nadrodzina Menoponoidea. Polskie Towarzystwo Entomologiczne [Klucze do Oznaczania Owadów Polski], 1976, 15 (2): 1-189, 1976.