ÂŞIK DİVANİLERİNDE KONU VE KAĞIZMANLI HIFZİ'NİN BİR DİVANİSİNE TEMATİK YAKLAŞIM

Divaniler âşık tarzı şiir geleneğinde bütün fasılların veya meclislerin açılış şiirleridir. Hece ölçüsünün 15'li kalıbı veya arzu ölçüsünün Fâilâtün Fâilâtün Fâilâtün Fâilün kalıbı ile oluşturulurlar. Bununla birlikte kimi âşıklar 14, 16 veya 16 heceden daha fazla heceye sahip şiirlerini divani diye isimlendirmektedirler. Ancak belirli havalarda okunduklarından 15'li hece dışındaki şiirler bu kalıplarda okunamamaktadır. Divaniler hem Anadolu hem Azerbaycan sahası âşıklık geleneğinde başlangıç şiirleri veya âşığın sesini, meclisi, dinleyiciyi düzenleyici şiirler olarak kabul edilirler. Kendilerine mahsus değişik divani havaları vardır ve şiirler ancak bu havalar eşliğinde icra edilirler. Âşıklar ustalığa geçişte bu havaları öğrenmek zorundadırlar. Çalışmanın giriş bölümünde divani türü tanıtılarak fonksiyonlarının ne olduğu üzerinde durulacaktır. Daha sonra hem Anadolu hem de Azerbaycan sahası divanilerinin konuları mukayese edilerek Kağızmanlı Hıfzî'nin bir divanisi bu bağlamda irdelenecektir.

The Subject in Minstrel Diwani Poems and the Thematic Approach to a Diwani of Kagizmanli Hifzi

Diwani poems are the opening poems of all fasils or gatherings in the tradition of the minstrel-style poem. They are written with 15-syllabic meter or the pattern Fâilâtün Fâilâtün Fâilâtün Fâilün of arud meter. Additionally some minstrels call their poems having 14, 16 or more than 16 syllables as diwani. However, since they are read in certain styles, the poems out of 15 syllables cannot be read in these patterns. The Diwani poems are accepted as the beginning poems in minstrelsy tradition of both Anatolian and Azerbaijani field or the poems regulating the voice of minstrel, gathering, and audiences. They have different unique diwani styles and the poems are only told in these patterns. Minstrels have to learn these patterns in the transition to mastery. In the introduction section of the study, what the diwani functions are will be mentioned by introducing the diwani type. Then, the subject of diwani poems from both Anatolian and Azerbaijan field will be compared and a diwani of Kagizmanli Hifzi will be examined in this context.

___

Aslan, E. (1978). Doğu Anadolu saz şairleri (İkinci Kitap). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, Atatürk Üniversitesi Basımevi.

Ensar, A. (1980). Doğu Anadolu'da söylenen âşık makamları üzerine bir araştırma, Atatürk Üniversitesi Folklor ve Haber Dergisi "Köz", 1 (3), 52-57.

Hacıyeva, M., Köktürk & Ş., Paşayeva, M. (1999). Azerbaycan folklor ve etnoğrafya sözlüğü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Makas, Z. (2000). Çağdaş Azerbaycan âşık şiiri biçimleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları.

Turan, M. (1998), Kağızman ve Aşık Hıfzı. İstanbul: MEB Yayınları.

Onay, A. T. (1996). Türk halk şiirlerinin şekil ve nev'i. Cemal Kurnaz (Haz.). Ankara: Akçağ Yayınları.

Oğuz, Ö. (1993). Azerbaycan ve Türkiye sahasında âşık edebiyatı'nın XVI.

yüzyılına dair, İpek Yolu Uluslararası Halk Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 423-433.

Oğuz, Ö. (1997) Azerbaycan ve Türkiye sahasında âşık edebiyatının XVII. yüzyılı, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, cilt: 2, 181-195.

Özarslan, M. (2001). Erzurum âşıklık geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları.

Küçük, S. (2007), Kağızmanlı Hıfzi, Ankara: Ürün Yayınları.

Sakaoğlu, S., Alptekin, A. & Şimşek, E. (1993). Azerbaycan âşık edebiyatı.

Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, Azerbaycan Türk Edebiyatı. Nevzat Köseoğlu (Ed.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Temel N. (2005). Kağızmanlı Halk şairleri ve aşıkları, İstanbul: MEB Yayınları.