HAYALDEN MAZMUNA KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE ‘PERDE’

Klasik Türk şiirinde öne çıkan anlatım biçimlerinden biri mazmundur. Mazmunlar klasik şiire mensup şairlerin anlatmak istediği birçok konuda ortak anlatım aracı olarak yüzyıllarca kullanılmıştır. Ortak mazmunlar yanında, şairlerin dil ve üsluplarındaki değişmelere göre mazmun tercihleri de farklılık arz edebilir. Mazmunun etimolojisinden kaynaklanan gerekçeler ve kullanım şekli, yeni keşiflerin yapılabileceğini, kelimeden kavrama perdelerin açılabileceğini düşündürür. Mazmunlar, klasik şairin ve içinden çıktığı toplumsal yapının edebî, dinî, tasavvufî, târihî, felsefî alanlarla ilgili kültürel terminolojinin kurulmasına vesile olmuştur. Genel bir bakışla mazmunlar lirik anlatımlar yanında, hikemî söyleyişlere de estetik değerler katarak şiir dilinde hep var olmuştur. Bilinen mazmunlar dışında üzerinde yorum yapılmayanların sayısı oldukça fazladır. Klasik şiirin başlangıcından itibaren ‘perde’ çok yönlü anlamsal değeri ile gazellerde sıklıkla yer alan mazmunlardan biridir. Klasik Türk şairleri perdeyi bir müzik terimi olarak kullandıkları gibi, müziği aracı kılarak âlem, yaratılış, insan ve varlık üzerinden öğretici anlatımlar gerçekleştirmişlerdir. Bu çalışmada, çok sayıda klasik şairin gazellerinde gerçek, mecaz ya da terim anlamıyla dikkat çeken perde mazmunu, kavramsallaşan bir değer olarak değişik başlıklar altında incelenmektedir.

From Imagination to Metophone ‘Perde’ in Classical Turkish Poetry

One of the prominent forms of expression in classical Turkish poetry is metaphor. Metaphors have been used for centuries as a common means of expression in many subjects that poets belonging to classical poetry want to tell. Besides common metaphors, preferences of metaphors may differ according to the changes in the language and style of the poets. It suggests that new interpretations can be made according to the reasons and use of the etymology of the metaphor and that the word expansions can be opened. Metaphors have led to the formation of the cultural terminology of the classical poet and the social structure from which it comes from, in many domain such as literary, religious, mystical, historical, philosophical. In general, metaphors have always existed in the language of poetry by adding aesthetic values to lyrical narratives as well as narrative discourses. Except for the metaphors known in classical poetry, the number of those who do not comment on them is quite high. Since the beginning of classical poetry, 'perde' is one of the metaphors that frequently take place in ghazals with its versatile semantic value. Classical poets make the perde both as a music term and as a tool of music, and instructive narratives are made on the world, creation, human, being. In this study, the perde metaphor, which draws attention with the meaning of real, metaphor or term in the ghazels of many classical poets, is examined under different titles as a conceptual value.

___

Cançelik, A. (2015). Şeyh Galib Divanı’ndaki bazı musiki terimlerinin dinî-tasavvufî anlam açılımları. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 2 Nisan s.67-77.

Dağlar, A. (2016). Şiirin alın yazısı: Mazmûn. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Nisan, Yıl 8, S.16, s.3.

Dağtaşoğlu, A. E. (2016). Müzik, tasavvuf ve felsefe bağlamında perde kavramı. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, c. 6, S.11, Ocak s. 80.

Erguner, S. (2004). Mevlevi musikîsi ve Osmanlı dönemine etkisi. I. Uluslararası Tarihte Anadolu Müziği ve Çalgıları Sempozyumu Bildiri Kitabı. Ankara: Dösimm Basımevi, s.70.

Konuk, A. A. (2005). Mesnevî-î şerîf şerhi - tercüme ve şerh, Haz. Selçuk Eraydın - Mustafa Tahralı, c.1, İstanbul: Tahralı Kitabevi.

Nasr, S. H.. (2001). Bilgi ve Kutsal, İstanbul: İz Yayıncılık. İnternet Kaynakları

Akün, Ö. F. (2019). Divan edebiyatı. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islam ansiklopedisi.org.tr/divan-edebiyati (Erişim Tarihi: 15.12.2019).

Özkan, İ. H. (2020). Hicaz. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islam ansiklopedisi.org.tr/hicaz--musiki (Erişim Tarihi: 03.02.2020).

Özkan, İ. H. (2020). Nevâ. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islam ansiklopedisi.org.tr/neva (Erişim Tarihi: 11.02.2020).

Uçar, Ş. (2019). Ma’na ve mazmun. https://sahinucar.com.tr/my-artworks/mana-vemazmun/ (Erişim Tarihi: 11.11. 2019).

http://www.lugatim.com/

https://glosbe.com/ar/tr/

https://tumata.com/muzik-terapi/turk-muzigi-makamlari-ve-etkileri/

https://sozluk.gov.tr