III. HAÇLI SEFERİNİN “KUDÜS’Ü KURTARMA” SÖYLEMİ VE ETRAFINDA ŞEKİLLENEN ALGI

Kudüs şehri, insanlık tarihinin şekillenmesi ve dinlerin bu şekillenmeye müdahil olması kapsamında ele alınması gereken bir şehirdir. Beytülmakdis’in Yahûdîlik, Hristiyanlık ve İslâmiyet için önemi, şehrin dinler arası mücadele sahası olmasına temel teşkil etmiştir. Ortaçağların en önemli ve geniş çaplı olaylar silsilesi olan Haçlı seferleri, başlangıcında Kudüs’ü Müslümanların elinden kurtarmaK amacıyla şekillenmiştir. Avrupa Hristiyan dünyası kendi iç dinamikleri, yetersiz toprakları ve buna mukabil fazla gelen soylularını Doğu’ya yönlendirebilmek adına Kudüs’ün kurtarılması fikrini ortaya çıkarmıştır. 1096 yılında seferberlik olunan I. Haçlı seferinde Kudüs Müslümanların elinden alınarak Haçlıların eline geçtiğinde Avrupa Hristiyan dünyası bunu büyük bir sevinçle karşılamıştır. Beytülmakdis’in Müslümanlardan alınıp bölgede bir Haçlı devletinin kurulması bölge siyasetine Haçlı faktörü bağlamında yeni aktörler katarken; Kudüs’ün Hristiyanların eline geçmesi Avrupa muhayyilesinde kutsal olanı kurtarmanın ne denli kıymetli olduğunu göstermiştir. Bölgede Müslümanların siyaseten güçlenip Selahaddin Eyyûbî eliyle Kudüs’ün yeniden fethi (1187) ise Haçlıların Kudüs’ü kurtarma söylemini yinelemelerine sebebiyet vermiştir. Kudüs’ün Haçlı hâkimiyetinden çıkması Avrupa dünyasında büyük bir felaket olarak görülmüştür. Bunun için yapılan çağrılar bir şehrin kurtarılması söyleminden ziyade aşağılanan Hristiyan şerefinin geri kazanımı şeklinde tezahür etmiştir. Bu çalışmamız 1187’den sonra Kudüs’ü kurtarma fikrinin Avrupa Haçlı zihniyetinde nasıl yer ettiğini kaynaklar ışığında ele almaktadır. Ayrıca Kudüs’ün kutsallığının Haçlı muhayyilesinde İslâm düşmanlığı ile nasıl pekiştirildiğini de çalışmamızda ortaya koyduk. Son olarak “Kudüs’ü Kurtarma” söyleminin temelinde vurgulanan noktada peygamberler savaşının körüklendiğini ve bunun oryantalist çalışmalarda baskın bir şekilde işlendiğini tespit ettik.

Anahtar Kelimeler:

III. Haçlı Seferi, Haçlılar, Kudüs, Beytülmakdis, Hz. İsa, Hz. Muhammed

The "Save Jerusalem" Discourse of the Third Crusade and the Perception shaped around it

The city of Jerusalem is a city that should be handled within the scope of shaping human history and intervening in this formation of religions. The importance of Bayt al-Maqdis for Judaism, Christianity and Islam has formed the basis for being a field of interfaith struggle. The Crusades, the most important and wide-ranging series of events of the Middle Ages, were shaped with the aim of saving Jerusalem from Muslims at the beginning. The European Christian World has come up with the idea of saving Jerusalem in order to direct its own internal dynamics, inadequate lands and sending the surplus nobles to the East. The European Christian World welcomed this with great joy when Jerusalem was conquered at the hands of the Crusaders during the first Crusade, which was mobilised in 1096. While taking Bayt al-Maqdis from Muslims and establishing a Crusader state in the region added new actors to the regional politics in the context of the Crusader factor; the passing of Jerusalem to the Christians has shown how precious it is to save the holy in the European imagination. The political strengthening of the Muslims in the region and the liberation of Bayt al-Maqdis on the hands of Salah al-Din (1187) caused the Crusaders to repeat the discourse of saving Jerusalem. The re-conquest of Bayt al-Maqdis from the Crusader domination was seen as a major disaster in the European World. The calls for this was manifested as the recovery of the humiliated Christian honour rather than the rhetoric of saving a city. This study discusses how the idea of saving Jerusalem after 1187 was embedded in the European Crusader mentality in the light of the sources. In addition, this study shows how the sanctity of Jerusalem was reinforced by anti-Islamic rhetoric in the Crusader imagination. In conclusion it has been determined that at the point emphasised on the basis of the "Save Jerusalem" discourse, the war of prophets was fuelled and this was handled dominantly by orientalist studies.

Keywords:

Third Crusade Crusaders, Crusaders, Jerusalem, Bayt al-Maqdis, Prophet Jesus, Prophet Muhammad,

PDF

___

Altan, E. (2003). İkinci Haçlı Seferi (1147-1148). Ankara: TTK.
Anna Komnena. (1996). Alexiad. çev. Bilge Umar, (İstanbul: İnkılap Kitabevi).
Annals of Roger de Hoveden. Vol. II, (1853). (London).
Arjana, S. R. (2019). Batı Tahayyülünde Müslümanlar. çev. M.Murtaza Özeren, (İstanbul: Ketebe Yayınları).
Asbridge, T. (2014). Haçlı Seferleri. çev. Ekin Duru, (İstanbul: Say Yayınları).
Azzam, A. R. (2015). Selahaddin Eyyûbî. çev. Pınar Arpaçay, (İstanbul: Alfa Yayınları).
Barber, M. (2021). Haçlı Devletleri Tarihi. çev. Doğan Mert Demir, İstanbul: Kronik Yayınları.
Bahaaddin İbn Şeddad. (2015). Selahaddin-i Eyyubi. çev. M. Selim Bilge, (Diyarbakır: Lis Yayınları).
Bate, M. B.-K. (ty). Letters From the East Crusaders Pilgrims and Settlers in the 12th-13th Centuries. (İngiltere).
Bulut, Y. (2010). Oryantalizmin Kısa Tarihi. (İstanbul: Küre Yayınları).
Carnotensis, F. (2009). Kutsal Toprakları Kurtarmak Kudüs Seferi. çev. İ. Bihter Barlas, (İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık).
Çalışır, A. O. (2018). Denizaşırı Ülke'den Havadisler: Haçlıların Mektupları (1097-1252). (İstanbul: Kutlu Yayınevi).
Çekiç, A. (2020). Kudüs'ün Gölgesinde Eyyûbî-Haçlı İlişkileri 1171-1250 (Savaş, Diplomasi ve Barış), (Ankara: Gece Kitaplığı).
Ebu'l-Fida. (1997). el-Muhtasar Fi-Ahbari'l-Beşer. Cilt II, (Beyrut: Dârul Kütübül İlmiyye).
el-Ömerî, Ş. b. (2014). Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım. çev. Ahsen Batur, (İstanbul: Selenge Yayınları).
Ernoul. (2019). Kronik (Haçlı Seferleri Tarihi Selahaddin Eyyubi ve Kudüs'ün Fethi). çev. A. Deniz Altunbaş, (İstanbul: Kronik Yayınları).
Falk, A. (2010). Franks and Saracens Reality and Fantasty in The Crusades. (England).
Hentsch, T. (2016). Hayali Doğu Batı'nın Akdenizli Doğu'ya Politik Bakışı. çev. Aysel Bora, (İstanbul: Metis Yayınları).
Heyd, W. (2000). Yakın-Doğu Ticaret Tarihi. çev. E. Ziya Karal, (Ankara: TTK).
Holt, P. M. (1999). Haçlılar Çağı 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu. çev. Özden Arıkan, (İstanbul: TVYY).
İbnü'l-Esîr. (2016). el-Kâmil Fi't- Târîh Tercümesi. Cilt 8-9, çev. Heyet, (İstanbul: Ocak Yayınları).
İbn Kalânisî. (2015). Şam Tarihine Zeyl. çev. Onur Özatağ, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları).
İbn Kesîr. (2000). el-Bidâye ve'n-Nihâye. Cilt 13, çev. Mehmet Keskin, (İstanbul: Çağrı Yayınları).
İmadeddin el-Kâtip el-İsfahânî. (ty). El-Feth’ül Kussî Fi’l-Fethü’l Kudsî. (Kahire: Dârul Kavmiyye).
İncil. (2016). İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları.
Kalın, İ. (2016). Ben, Öteki ve Ötesi. (İstanbul: İnsan Yayınları).
Kırpık, G. (2011). Haçlı Seferlerinin İlginç Olayları. (Ankara: Lotus Yayınları).
Korunur, H. (2019). Itinerarium Peregrinorum Et Gesta Regis Ricardi Işığında III. Haçlı Seferi (1189-1192). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Loti, P. (2011). Kudüs. çev. H.Erdal Yalt, (Ankara: Lotus Yayınevi).
Mombert, J. I. (2021). Kısa Haçlı Seferleri Tarihi. çev. Çağrı Yüksek, İstanbul: İndie Yayınları.
Möhring, H. (2020). Selahaddin Eyyubi Sultan ve Dönemi (1138-1193). çev. Orhan Aras, İstanbul: Runik Yayınları.
Munro, D. C. (1902). Letters of The Crusaders. (ABD).
Odo, D. (2021). II. Haçlı Seferi . çev. Caner Togaç, İstanbul: Kronik Yayınları.
Polat, Z. (2020). Sultan Selahaddin Eyyûbî Dönemi (569-589/1169-1193). e. Z. Polat içinde, Eyyûbîler: Siyasi Tarih (s. 95-176). Ankara: İlahiyat Yayınları.
Runciman, S. (2008). Haçlı Seferleri Tarihi. Cilt II-III, çev. Fikret Işıltan, (Ankara: TTK).
Said, E. W. (1998). Oryantalizm. çev. Nezih Uzel, (İstanbul: İrfan Yayınları).
Şeşen, R. (2012). Eyyûbîler (1169-1260). (İstanbul: İSAM).
Tevrat. (2017). (Ankara: Yason Yayınları).
Tolan, J. (2019). Faces of Muhammad. (ABD: Princeton University Press).
Tyrensis, W. (2016). Haçlı Kroniği Başlangıçtan Kudüs'ün Zaptına Kadar. çev. Ergin Ayan, (İstanbul: Ötüken Neşriyat).
Yousif, E.-I. (2009). Süryani Vakanüvisler. çev. Mustafa Aslan, (İstanbul: Doz Yayınları).