İNSAN HAKLARI BAĞLAMINDA ÇALIŞAN SAĞLIĞI AÇISINDAN DEVLETİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ: TELAFİ Mİ, KORUMA MI?

Dünyada ve Türkiye’de çalışanlar iş kazaları ve meslek hastalıklarısonucu yaşamını kaybetmekte ya da engelli olmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği kurallarının iyi uygulanması halinde büyük ölçüde engellenebilecek olan bu durum, bireyselzararların hukuken telafisi yolu ile karşılanmaya çalışılmaktadır. Ancak ölüm ya da bedensel bütünlüğün bozulması, maruz kalan kişi açısından telafisi imkânsız bir yaşam hakkı ihlali oluşturmakta ve Devletin uluslararası sözleşmelerle taahhüt ettiği Anayasal yükümlülükleri gereği öncelikle bu durumu engellemesi gerekmektedir. Bu çalışmada yazılı kaynakların taranması ve içerik analizi yöntemi ile çalışan sağlığının insan hakları ile ilişkisi içinde önemini hatırlatmak ve devletin hukuksalsorumluluğunu vurgulamak amaçlanmıştır. Bu amaçla, temel haklar kapsamında Devletin çalışan sağlığını yerine getirme yükümlülüğünün, Türk hukukunda uluslararası ve Anayasal hukuksal dayanakları öz olarak hatırlatıldıktan sonra, örnek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararı ve Anayasa Mahkemesi kararlarının gerekçeleri üzerinden “çalışanların yaşamlarını koruma” yerine “telafi” ağırlıklı mevcut uygulamanın yeterliliği tartışılmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, iş kazası ve meslek hastalığı sonucu uğranılan zararın telafisi yerine, yaşam hakkı kapsamında çalışan sağlığının Devletçe korunması gereği, öneriler ışığında vurgulanmıştır.

OBLIGATIONS OF THE STATE ABOUT WORKERS’ HEALTH IN THE CONTEXT OF HUMAN RIGHTS; COMPENSATION OR PROTECTION

Workers die or disabled because of occupational accidents and illnesses in the world and Turkey. The damages are tried to be personally reimbursed by law even though this situation could be prevented by good occupational health and safety practice. Yet death and impaired bodily integrity are both irreparable consequences of violation of “right to live” for the person who is the subject of them, and should be prevented by the state according to the legal obligations regulated by International conventions and the Constitution. In this study, it is aimed to remind the importance of the workers’ health regarding to human rights and emphasize the legal responsibility of the state about it, by using the methods of review of the written sources and content analysis. At first, it is tried to recall the legal basis of the responsibility of the State according to the international and Constitutional provisions in Turkish law, about protecting the workers’ health within the context of the basic rights in sum, and then to examine the adequacy of the current practice based on mainly reparation of the personal damages instead of protection of the lives of the workers’ considering the precedents of European Human Rights Court and Turkish Constitutional Court, to that end. Legal obligation of the State to protect the workers’ life instead of the compensation after the death or injury due to occupational accident or illnesses is underlined as a duty of the State within the scope of “right to live” with proposals in conclusion.

PDF

___

Alp, Mustafa.“Avrupa Birliği Temel Sosyal Hakları ve Türk İş Hukuku”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 6, Sayı: 1, 2004: 1-41.
Alper, Yusuf. “Bazı Ülkelerde İşçi Sağlığı-İş Güvenliği Uygulamaları veTürkiye’deki Uygulama ile Karşılaştırılması”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 1988: 83-101. https://dergipark.org.tr/download/ article-file/9611, erişim tarihi 05.08.2019.
Bakır, Hasan.“Neo-Liberalizm, Küresel Kriz ve Emek Piyasasında Yaşanan Dönüşümler; Güney Avrupa Bağlamında bir Değerlendirme”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2018, Cilt:18, Yıl:18, Sayı: 3, 18: 1-30,s.2-4. https://dergipark.org.tr/download/article-file/554047, erişim tarihi 07.08.2019.
Bulut, Nihat.Sanayi Devriminden Küreselleşmeye Sosyal Haklar, XII Levha Yayınları, İstanbul 2009.
Cengiz, Serkan.Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi Soma Maden Faciası Raporu, TBB Yayınları:269, s.139(Dipnot 206), Ankara 2014.
https://www.barobirlik.org.tr/dosyalar/duyurular/20141112_somamadenfaciasipdf.pdf erişim tarihi 01.08.2019.
Erdoğan, Gülnur. “Avrupa Sosyal Şartı ve Gözden geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı”.TBB Dergisi, Sayı 77, 2008: 123-166.
Erdut, Zeki. Küreselleşme Bağlamında Uluslararası Sosyal Politika ve Türkiye, Dokuz Eylül Yayınları, Ocak 2002
Ertürk, Şükran. İş İlişkisinde Temel Haklar, Seçkin Yayınları, Ankara 2002.
Gülmez, Mesut. Avrupa Sosyal Şartı ve Türkiye Kollokyumu, Bildiriler ve Tartışmalar-Kollokyum Sunuş Konuşması, (Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi/TODAİE.), Ankara 1993
Gülmez, Mesut. Uluslararası Sosyal Politika, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, Ankara 2000.
Güzel, Ali. “Sosyal Devlet ve Sosyal Haklar”, Anayasal Sosyal Haklar (Editör:İbrahim Ö.Kaboğlu), Legal Yayınevi, İstanbul 2012;279- 289.
Ilıman. Ebrar Zeynep. ”Türkiye’de Meslek Hastalıkları”, Uluslararasi Sağlik Yönetimi ve Stratejileri Araştirma Dergisi, C.1, S.1, 2015, www.saysad.org;21-36. https://dergipark.org.tr/download/article-file/153587, erişim tarihi 01.08.2019.
ILO “Creating Safe and Healthy Workplaces for All”(2014) . International Labour Organization. Report prepared for the G20 Labour and Employment Ministerial Meeting Melbourne, Australia, 10-11 September 2014. http://www.g20.utoronto.ca/2014/ILO-safe_and_ healthy_workplaces.pdf, Erişim tarihi 06.08.2019.
ILO Labour Administration and Inspection, https://www.ilo.org/ global/topics/labour-administration-inspection/lang--en/index.htm, erişim tarihi 05.08.2019
ILO Safety and Health at Work, https://www.ilo.org/global/ topics/safety-and-health-at-work/lang--en/index.htm, erişim tarihi 05.08.2019.
ILO “The Rana Plaza Accident and its aftermath”, https://www. ilo.org/global/topics/geip/WCMS_614394/lang--en/index.htm, erişim tarihi 06.08.2109.
ILO “Working together to promote a safe and healthy working environment” International Labour Conference 106th Session, 2017.
s.4, 92. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_norm/--- relconf/documents/meetingdocument/wcms_543647.pdf, erişim tarihi 06.08.2019.
Kaboğlu,İbrahimÖ. “Anayasa’da Sosyal Haklar, Alanı ve Sınırları”, Anayasal Sosyal Haklar(Edt:İbrahimÖ.Kaboğlu), Legal Yayınevi, İstanbul 2012: 15-35.
Karadeniz, Oğuz. “Dünyada ve Türkiye’de İş kazaları ve Meslek Hastalıkları ve Sosyal Koruma Yetersizliği”, Çalışma ve Toplum, 2012/3; 15-75.
Koçak, Derya/Boz Eravci, Deniz/Ayan, Burak/ Çelik, Elif/ Akaner, Özge. (Yayına hazırlayanlar) İş Sağliği ve Güvenliği Ilo Standartlari Sağlıklı ve Güvenli Bir Çalışma Ortamının Geliştirilmesi(ILO standards on occupational safety and health. Promoting a safe and healthy working environment. Report III (Part 1B), International Labour Conference, 98th Session, 2009, Uluslararası Çalışma Ofisi, Cenevre), ÇASGEM Yayını, Ankara 2018, s.XII.. http://www.casgem.gov.tr/dosyalar/yayinlar/582/dosya-582-4752.pdf, erişim tarihi 07.08.2019.
Korff, Douwe. Yaşam Hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap(Çeviren Özgür Heval Çinar ve Abdulcelil Kaya), Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları No.8, Belçika 2006. http://www.inhak.adalet.gov.tr/inhak_bilgi_bankasi/el_kitaplari/yasamhakki.pdf, erişim tarihi 01.08.2019.
Laszcz-Davis, Chris. “The OSH Challenge: Understanding Our Emerging World and its Workforce Development Needs”, Statement, 23 March 2019. https://www.ilo.org/safework/events/ safeday/33thinkpieces/WCMS_678736/lang--en/index.htm. Erişim tarihi 06.08.2019.
Omay, Umut. Sosyal Haklar Kısa ve Eleştirel bir Bakış, Beta İstanbul 2011.
Özdemir, Erdem. İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014.
Özveri, Murat. İşçi Sağlığı İş Güvenliği ve İş Cinayetleri, Birleşik Metal İş Y. İstanbul 2015.
Özveri, Murat.“Türkiye’de Meslek Hastalıkları Alanında Yaşanan Hukuki Açmazlar”. Çalışma ve Toplum, 2018/2: 749-786.
Quesada, Luis Jimena. “Avrupa Sosyal Şartı’nın İç Hukukta Uygulanması” (Çeviren:İbrahim Ö.Kaboğlu), Anayasal Sosyal Haklar(Editör:İbrahim Ö.Kaboğlu), Legal Yayınevi, İstanbul 2012;65- 71
Süzek, Sarper. İş Hukuku, Yenilenmiş 16.Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2018.
Tanör, Bülent . Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, May Yayınları, İstanbul 1978.
Temiz,Özgür.“TürkHukukundaBirTemelHak olarak SağlıkHakkı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,Cilt 69, No. 1, 2014: 165 – 188
Thebaud-Mony,Annie.ÇalışmakSağlığaZararlıdır(Fransızca’dan Çeviren: Ayşe Güren), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012.
Top, Emine Demirel., Yapıcı, N., Çetinkaya, Çağatay. “Comparison of Fatal Occupational Accidents Statistics in Turkey with Some European Countries”, International Journal of Scientific and Technological Research www.iiste.org ISSN 2422-8702 (Online) Vol 4, No.6, 2018; 107-119, https://www.iiste.org/Journals/index.php/JSTR/article/view/43642/44975, erişim tarihi 01.08.2019
Topak, Oğuz. “İşçiden İş Kavramına Geçiş ve Değişikliğin Gizli İdeolojisi”. TTB Mesleki sağlık ve Güvenlik Dergisi, Nisan-Mayıs-Haziran 2004: 7-12.
Türkiye Barolar Birliğiİnsan Hakları Merkezi Soma Maden Faciası Raporu, TBB Yayınları:269, Ankara 2014,s.116. https://www.barobirlik.org.tr/dosyalar/duyurular/20141112_somamadenfaciasipdf. pdf erişim tarihi 01.08.2019.
TMMOB MMO Makine Mühendisleri Odası İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Raporu, Yayın No. MMO/689, Güncellenmiş Sekizinci Baskı, Ankara 2018, https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/ISG%20 raporu%202018.pdf Erişim tarihi 01.08.2019.
Yanatma, Servet. ”Soma Dünyada son 50 yılın En Ölümcül 2. Maden Kazası”. https://tr.euronews.com/2019/05/13/soma-dunyadason-50-yilin-en-olumcul-2-maden-kazasi, erişim tarihi 06.08.2019.
Yıldız, Gaye Burcu. “İş Hukukunun Etkinliği ve Amacı Üzerine Yeniden Düşünmek”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2018/2; 733- 748. http://www.calismatoplum.org/sayi57/yildiz.pdf, erişim tarihi; 01.08.2019
Yılmaz, Fatih. “Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği Teftişlerinin İstatistiksel Açıdan Değerlendirilmesi”, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsanKaynakları Dergisi, Nisan/April 2015,C: 17, S: 2; 76-91,s.88.ISSN: 2148-9874, DOI: 10.4026/1303-2860.2015.0277.x
Yücel Dericiler, Özge. Sosyal Haklar ve İnsan Hakları Hukuku Çerçevesinde Devletin Yükümlülükleri: Refah Devletinin Krizi Ekseninde Bir İnceleme, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2014.