1921 ANAYASASI’NIN GENEL ÖZELLİKLERİ BAĞLAMINDA YER YÖNÜNDEN YERİNDEN YÖNETİMLER VE SİYASAL ÖZERKLİĞİN REDDİ

Kurucu Meclis olarak 23 Nisan 1920’de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi, bir yandan askeri alanda Kurtuluş Savaşı’nı yürütürken, öte yandan da kurulacak yeni Türk Devleti’nin hukuki statüsünü hazırlamak için çalışmalara başlamıştır. Erken Cumhuriyet dönemi olarak adlandırabileceğimiz bu dönemde Büyük Millet Meclisi, 20 Ocak 1921’de 1921 Anayasası’nı kabul etmiştir. 1921 Anayasası çok açık bir şekilde, birinci maddesinde, egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunu kabul etmiştir. Anayasa ulusal kurtuluşsavaşı döneminin ihtiyaçlarına cevap veren, kısa, 24 maddeden oluşan bir anayasa olup, içeriğinde yargıya ve temel haklara ilişkin düzenlemelere yer vermemiştir. Ne var ki, dönemin halkçılık düşüncesinin etkisiyle yerel yönetimleri de düzenleyen bir anayasadır. Bu anlamda, yarıdan fazla maddesi ile mülki yapıyı düzenleyen bu anayasa anayasacılık tarihimizde, katılımcı yerel demokrasiye değer atfeden, müstesna bir anayasadır. 1921 Anayasası katılımcı yerel demokrasi ve kurumlarını düzenlerken, siyasal özerkliğe dayanan federalizmi tercih etmemiştir. Üniter devlet ilkesi çerçevesinde, devletin idari yapısı ile ilgili kuralları düzenlemiştir. Anayasa yeni milli, üniter Türk devletinin adını da Türkiye Devleti olarak hukuksallaştırmıştır

PLACE BASED LOCAL ADMINISTRATIONS AND REJECTİNG POLITICAL AUTONOMY IN THE FRAMEWORK OF THE GENERAL CHARACTERISTICS OF THE 1921 CONSTITUTION

As a constituent assembly, The Grand National Assembly of Turkey which had been opened on 23 April 1920 had started to work to prepare the legal status of the new Turkish State on the other hand while conducting the War of Independence in the military field.In this period, which we can call the early republican period, The Grand National Assembly adopted the 1921 Constitution on January 20, 1921. The 1921 Constitution clearly statesin article one that the sovereignty belongs unconditionally to the nation. The Constitution is a constitution consisting of 24 short articles which responds to the needs of the national liberation struggle period and does not include the judiciary and regulations on fundamental rights in its content. However, it is a constitution that regulates the local governments under the influence of populism. In this sense, this constitution, which regulates local authority with more than half of the constitutional articles, in our constitutional history, it is an exceptional constitution which attaches importance to participatory local democracy. While the 1921 Constitution regulates participatory local democracy and institutions, it did not favor federalism based on political autonomy. Within the framework of the unitary state principle, it has regulated the administrative structure of the state. The constitution legalized the name of the new national, unitary Turkish state as the state of Turkey

PDF

___

AKIN Rıdvan: “Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu Lahiyasını Müzakeresi”, Tarık Zafer Tunaya’ya Armağan, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 1992. AKIN Rıdvan:TBMM Devleti (1920-1923), Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İletişim Yayınları, İstanbul 2001. AKYILMAZ, Bahtiyar-SEZGİNER Murat-KAYA Cemil: Türk İdare Hukuku, Seçkin Yayınları 7.Genişletilmiş ve Güncellenmiş Baskı, Ankara 2016. ALADA, Adalet Bayramoğlu: “Türkiye’de Yerel Yönetimleri Özerklik Meselesi Üzerinden Yeniden Düşünmek”, TODAİE Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt: 17, Sayı:4, Ankara Ekim 2008. ALADA, Adalet Bayramoğlu: “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yerel Yönetim Anlayışı Üzerine Notlar”, Bülent Tanör Armağanı, Legal, İstanbul 2004. ATAY, Ender Ethem: İdare Hukuku, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara 2016. ÇAĞDAŞ,Tülin:“Türkiye’de Yerel Yönetimlerde İdari Özerklik”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Yıl: 2011, Cilt: XXX, Sayı: I, İstanbul 2011. ÇAMURCUOĞLU, Gülden: 1921 Anayasası Ve Egemenliğin Gelişimi, Astana Yayınları, Ankara 2016. ÇAVDAR Tevfik: Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, İmge Kitapevi, 3.Baskı, Ankara Mart 2004.
ÇELİK, Burak: Ulusal Kurtuluş Savaşı Döneminde Anayasal Gelişmeler ve 1921 Anayasası, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul Aralık 2007 GİRİTLİ İsmet- BİLGEN Pertev-AKGÜNER Tayfun- BERK Kahraman: İdare Hukuku, Der Yayınları 7.Tıpkı Basım, İstanbul 2015. GÖRMEZ, Kemal: Yerel Demokrasi Ve Türkiye, Vadi Yayınları, Ankara 1997. GÖRMEZ, Kemal: “Demokratikleşme Açısından Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkileri”, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 4/2000, Ankara 2000. GÖZLER, Kemal: Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Basım Yayın Dağıtım, On İkinci Baskı, Bursa Ağustos 2011. GÖZLER, Kemal: Anayasa Hukukuna Giriş Genel Esaslar ve Türk Anayasa Hukuku, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa Ağustos 2016. ( Anayasa ) GÖZLER, Kemal-KAPLAN, Gürsel: İdare Hukuku Dersleri, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa Ağustos 2014. HEPER, Metin: Devlet Ve Kürtler, Doğan Kitap, 3.Baskı, İstanbul 2010. KARPAT, Kemal: Türk Siyasi Tarihi Siyasal Sistemin Evrimi, Timaş Yayınları, İstanbul 2012. (Türk Siyasi Tarihi ) KARPAT, Kemal: Türk Demokrasi Tarihi Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller, Timaş Yayınları, İstanbul 2010, s.125. (Türk Demokrasi Tarihi ).
KELEŞ, Ruşen-YAVUZ, Fehmi: Yerel Yönetimler, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara 1983. KIRILMAZ, Harun-KIRILMAZ, Selma Kılıç: “Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Kamu Yönetimi: Anayasal Sistem, Yönetim Yapısı, Bürokrasi Ve Reform Uygulamaları”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 40, Kütahya Nisan 2014. KIRIŞIK Fatih-SEZER Özcan: “Türk Anayasalarında Yerel Yönetimler”, TODAİE Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 15, Sayı:2, Ankara Nisan 2006. MEYDAN, Sinan: Cumhuriyet Tarihi Yalanları, İnkılap Kitabevi, İstanbul 2010. ORTAYLI İlber: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Yerel Yönetim Geleneği, Hil Yayın Araştırma Dizisi:2, İstanbul 1985. ÖNEN Nizam-REYHAN Cenk: “Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye’de Ülke Yönetimi Halkçılık Beyannamesi, Teşkilat-ı Esasiye ve Yasalaşmayan Kanun Tasarıları”, Amme İdaresi Dergisi,Cilt 42, Sayı: 4, Ankara Aralık 2009. ÖNEN Nizam-REYHAN Cenk: Mülkten Ülkeye Türkiye’de Taşra İdaresinin Dönüşümü (1839-1929), İletişim Yayınları, İstanbul 2011. ÖZBUDUN, Ergun: 1921 Anayasası, Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2008. (1921 Anayasası) ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, 2017 Anayasa Değişikliklerine Göre Gözden Geçirilmiş 17.Basım, Yetkin Yayınları, Ankara 2017. (Türk Anayasa Hukuku ).
PERİNÇEK, Doğu: Kemalist Devrim-4 Kurtuluş Savaşı’nda Kürt Politikası, Kaynak Yayınları, İstanbul 1999. SELVİ, Haluk: Sorularla Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul Ekim 2017. TAN, Turgut: İdare Hukuku, Turhan Kitapevi Güncelleştirilmiş 4.Bası, Ankara Eylül 2015. TANÖR, Bülent: Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları No: 963, 10.Baskı, İstanbul Ocak 2004. (Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri ) TUNÇ Hasan-BİLİR Faruk-YAVUZ Bülent: Türk Anayasa Hukuku, Berikan Yayınevi, Ankara 2011. ( Türk Anayasa Hukuku ) YAYLA, Yıldızhan: Anayasalarımızda Yönetim İlkeleri Tevsi-i Mezuniyet ve Tefrik-i Vezaif, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayın No: 56, Gür-Ay Matbaası, İstanbul 1982. YILMAZ, Faruk: Türk Anayasa Tarihi, İz Yayıncılık, İstanbul 2012. ( Türk Anayasa Tarihi )