Tüketim Kültüründe Beslenme: Sağlıklı / Sağlıksız Yiyecekler

Beslenme insanoğlunun yaşamını sürdürebilmesi için vazgeçilmez ihtiyaçlardan birisidir. Ancak beslenme fizyolojik olarak sadece karın doyurma değildir. Toplumsal yaşam içerisinde bireyler arası ve insan-tanrı, insan ve doğal çevresi arasındaki ilişkilerin hem yaratılması hem de ifade edilmesinde sembolik bir anlama sahiptir. Çağdaş toplumlarda sağlık ve hastalık alanındaki gelişmeler, dikkatleri hastalıkları tedavi etmeden ziyade sağlığı korumaya çevirdiği için beslenme halk sağlığı açısından hiç olmadığı kadar önemli hale gelmiştir. Literatür taramasına dayalı olarak hazırlanan bu çalışmada beslenme ve yeme pratiklerinin sosyo-kültürel boyutu ele alınarak tüketim kültürü ve beslenme ilişkisinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Makalede ayrıca sağlığı korumak ve geliştirmek adına tüketilmesi gerektiği vurgulan “sağlıklı” yiyeceklerin tüketimle ilişkisi sorgulanmaktadır. Çalışmada, yiyeceklerin “sağlıklı” ve “sağlıksız” yiyecekler olarak sınıflandırıldığı ve belli bir dönem oldukça popüler olan bazı yiyeceklerin yerlerini nasıl başka yiyeceklere bıraktığı tüketim kültürü içerisinde anlaşılmaya çalışılmaktadır. Sağlık riskleri ve hastalanma korkusu ile kuşatılan bireylerin bazılarının sağlıklarını muhafaza etme ve daha iyiye götürebilme gayreti içerisine girerken bazılarının ise neden sağlıksız yiyecekleri tercih ettikleri sosyolojik açıdan değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Beslenme, Sağlıklı yiyecek, Sağlıksız yiyecek, Tüketim kültürü, Sağlıklı beslenme

Nutrition in Consumption Culture: Healthy / Unhealthy Foods

Nutrition is an indispensable need for human beings’ survival. However, nutrition is not just the physiological act of eating one’s fill. It has a symbolic meaning in how the relationships within social life among individuals, between humans and God, and between humans and the natural environment are both formed and expressed. The aim of this literature review is to examine the relationship between consumption culture and nutrition by considering the socio-cultural dimensions of nutrition and eating practices. The paper also questions the relationship between consumption and “healthy” foods, whose consumption is highlighted for maintaining and improving health. Within the framework of consumption culture, this study attempts to explain how some foods are classified as healthy and others as unhealthy, and how some foods that had been very popular for a certain period are replaced by others. Why some individuals who are surrounded by health risks and who fear getting sick try to maintain and improve their health while others prefer unhealthy food will also be examined from a sociological perspective.

Keywords:

Nutrution, Healthy foods, Unhealthy foods, Consumption culture, Healthy nutrition,

PDF

___

Adak, N. Ö. (2002). Sağlık sosyolojisi Kadın ve kentleşme. Birey Yayıncılık.
Akarçay, E. (2016). Beslencenin sosyolojisi: Orta sınıf (lar) ın yeme içme ve eğlence örüntüleri. Phoenix Yayınları.
Bauman, Z. (1999). Küreselleşme: Toplumsal sonuçları (A. Yılmaz, çev.). Ayrıntı.
Bayhan, V. (2011). Tüketim toplumunda bireyin ontolojik mottosu: “Tüketiyorum öyleyse varım”. Sosyoloji Konferansları, 43, 221–248.
Beagan, B., & Chapman, G. (2012). Discourses of food and consumption: Constructing ‘healthy eating’/constructing self. In M. Koc, J. Sumner, & T. Winson (Eds.), Critical Perspectives in Food Studies, (pp. 136–151). Oxford University Press.
Beardsworth, A., & Keil, T. (2011). Yemek sosyolojisi: Yemek ve toplum çalışmasına bir davet. Phoenix Yayınevi.
Beck, U. (2011). Risk toplumu (K. Erdoğan & B. Doğan, çev.). İthaki Yayınları.
Beşirli, H. (2012). Yemek sosyolojisi. In Yiyeceklere ve mutfağa sosyolojik bir bakış. Phoenix.
Black, I., & Campbell, C. (2006). Food or medicine? Choice factors for functional foods. Journal of Food Products Marketing, 12(3), 19–27.
Bocock, R. (1997). Tüketim (İ. Kutluk, çev.). Dost Kitabevi. Bourdieu, P. (2017). Ayrım: Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi (D. Fırat & G. Berkkurt, çev.). Heretik.
Calnan, M. (1990). Food and health: A comparison of beliefs and practices in middle-class and working-class households. Readings in Medical Sociology, 9–36.
Chapman, G. E., & Beagan, B. (2003). Women’s perspectives on nutrition, health, and breast cancer. Journal of Nutrition Education and Behavior, 35(3), 135–141.
Delibaş, K. (2013). Sağlığa ilişkin korkular: Güven erozyonu bağlamında sağlık korkularını anlamlandırmak. O. Elbek (Ed.), Kapitalizm sağlığa zararlıdır içinde (s.101–113). Hayykitap.
Demez, G. (2012). Medyada yeni sağlık anlayışları ve kadın bedeninin temsili. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 512–532.
Douglas, M. (1966). Purity and Danger: an analysis of concepts of pollution and taboo. Routledge & Keagan Paul.
Fischler, C. (1988). Food, self and identity. Information (International Social Science Council), 27(2), 275–292.
Fox, N., & Ward, K. J. (2008). You are what you eat? Vegetarianism, health and identity. Social Science & Medicine, 66(12), 2585–2595
Fox, R. (2003). Food and eating: an anthropological perspective. Social Issues Research Centre, 1–21
Fox TV (n.d.). Çağla ile yeni bir gün [Television series episode]. Retrieved February 20, 2020 from https://www.fox.com.tr/Cagla-ile-Yeni-Bir-Gun/bolumler
Furedi, F. (2014). Korku kültürü risk almamanın riskleri (B. Yıldırım, çev.). Ayrıntı Yayınları.
Grace, V. M. (1991). The marketing of empowerment and the construction of the health consumer: A critique of health promotion. International Journal of Health Services, 21(2), 329–343.
Gronow, J. (1997). The sociology of taste. Routledge.
Helman C. G. (1990). Culture, health and illness. Butterworth Heinemann Ltd.
Kanal D (n.d.). Arda’nın mutfağı [Television series episode]. Retrieved February 28, 2020 from https://www.showtv.com.tr/programlar/tanitim/pelin-karahanla-nefis-tarifler/1953
Karaçor, S., Tunçer, T., & Bulduklu, Y. (2017). Çocuklarda obezite artışı ile yiyecek ve içecek reklamları arasındaki ilişki. Proceedings from 2nd International Congress on Politic, Economic and Social Studies (C. 3, s. 425–434).
Keane, A., & Willetts, A. (1996). Concepts of healthy eating: An anthropological investigation in South East London. Goldsmiths College, University of London.
Konyar, H. (2017). Etik gıda tüketiminde yaşa bağlı olarak ortaya çıkan beğeni tercihleri: İstanbul’da etnografik alan çalışması. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 1(1), 33–47.
Lévi-Strauss, C. (1966) The savage mind. Chicago University Press,
Lupton, D. (2004). A grim health future: Food risks in the Sydney press. Health, Risk & Society, 6(2), 187–200.
McKnight, J. L. (1986). Well-being: The new threshold to the old medicine. Bulletin of Science, Technology & Society, 6(1), 1–5.
Mol, A. (2009). Good taste: The embodied normativity of the consumer-citizen. Journal of Cultural Economy, 2(3), 269–283.
Nestle, M. (2000). Food politics: How the food industry influences nutrition and health. University of California Press.
Newman, B. M., Lohman, B. J., & Newman, P. R. (2007). Peer group membership and a sense of belonging: their relationship to adolescent behavior problems. Adolescence, 42(166).
O’Neill, M., Rebane, D., & Lester, C. (2004). Barriers to healthier eating in a disadvantaged community. Health Education Journal, 63(3), 220–228.
Oran, N. T., Toz, H., Küçük, T., & Uçar, V. (2017). Medyanın kadınların beslenme alışkanlıkları, besin seçimi ve tüketimi üzerindeki etkileri. Life Sciences, 12(1), 1–13.
Özcan, T., & Baysal, S. (2016). Vejetaryen beslenme ve sağlık üzerine etkileri. U.Ü Ziraat Fakültesi Dergisi, 30(2), 101–116
Paquette, M. C. (2005). Perceptions of healthy eating: state of knowledge and research gaps. Canadian Journal of Public Health/Revue Canadienne de Sante’e Publique, 96(3), 15–19.
Parker, B. (2020). Consuming health, negotiating risk, eating right: Exploring the limits of choice through a feminist intersectional lens. Journal of Critical Dietetics, 5(1), 45–57 Popstil (n.d.). [Advertisement]. https://www.popstil.com/fit-unlulerin-beslenme-sirlari/
Povey, R., Conner, M., Sparks, P., James, R., & Shepherd, R. (1998). Interpretations of healthy and unhealthy eating, and implications for dietary change. Health Education Research, 13(2), 171–183.
Ristovski-Slijepcevic, S., Chapman, G. E., & Beagan, B. L. (2008). Engaging with healthy eating discourse(s): Ways of knowing about food and health in three ethnocultural groups in Canada. Appetite, 50(1).
Ritzer, G. (1998). Toplumun McDonaldlaştırılması. Ayrıntı Yayınları.
Rozin, P., Markwith, M., & Stoess, C. (1997). Moralization and becoming a vegetarian: The transformation of preferences into values and the recruitment of disgust. Psychological Science, 8(2), 67–73.
Santich (1994). Concepts of healthy eating: An anthropological investigation in South East London, London, UK: Goldsmiths College
Schneider, T., & Davis, T. (2010). Fostering a hunger for health: Food and the self in ‘The Australian Women’s Weekly’. Health Sociology Review, 19(3), 285–303
Scrinis, G. (2008). On the ideology of nutritionism. Gastronomica, 8(1), 39–48
Scrinis, G. (2013). Nutritionism: The science and politics of dietary advice. Columbia University Press
Show TV (n.d.). Pelin Karahan’la nefis tarifler [Television series episode]. Retrieved February 28, 2020 from https://www.showtv.com.tr/programlar/tanitim/pelin-karahanla-nefis-tarifler/1953 Simmel, G. (1957). Fashion. American Journal of Sociology, 62(6), 541–558.
Stead, M., McDermott, L., MacKintosh, A. M., & Adamson, A. (2011). Why healthy eating is bad for young people’s health: Identity, belonging and food. Social Science & Medicine, 72(7), 1131–1139.
Sun, Y. H. C. (2008). Health concern, food choice motives, and attitudes toward healthy eating: The mediating role of food choice motives. Appetite, 51(1), 42–49.
Timurturkan, M. (2013). Tıbbi söylem ve iktidar: medyada “diyet-zayıflık-sağlık” ilişkisi etrafında bedenin denetimi. Mediterranean Journal of Humanities, 3(1), 237–252.
Tobey, L. N., & Manore, M. M. (2014). Social media and nutrition education: The food hero experience. Journal of Nutrition Education and Behavior, 46(2), 128–133.
Toffler, A. (1981): Gelecek Korkusu Şok (3. basım, S. Sargut, Çev.). Altın Kitaplar.
TV8 (n.d.). Yemekteyiz [Television series episode]. https://www.tv8.com.tr/yemekteyiz
Umar, E. K. (2019). Sağlığın değişen anlamı: Beslenme üzerinden bir inceleme. Gece Akademi
Van Der Weele, C. (2006). Food metaphors and ethics: Towards more attention for bodily experience. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 19(3), 313–324.
Witte, K. (1992). Putting the fear back into fear appeals: The extended parallel process model. Communications Monographs, 59(4), 329–349.
Wood, R. C. (1995). The sociology of the meal. Edingburgh University Press.
Yenal, N. Z. (1996). Bir araştırma alanı olarak yeme-içmenin tarihi ve sosyolojisi, Toplum ve Bilim Dergisi, 71, 195–227.