Bu makalede Wundt ve Durkheim'ın, kendilerini belki de aynı sayılabilecek projenin farklı konumlarına yerleştirdikleri, kolektif fenomenler meselesini ele alışlarını tartışmaya çalışacağım. Önce Wundt'un görüşlerini ve zihin-toplum antitezini bütünleştirme çabasındaki çıkmazlarını daha sonra da öğrencisi Durkheim'ın zihin ve toplumu birbirini tamamlayan ama farklı düzeyler olarak ele alışındaki indirgemeci karşıtı tutumundaki ısrarcılığını anlatacağım. Wundt, deneysel psikolojisinde yaptığının tersine, kolektif bilincin kavramsallaştırılmasında antipozitivisttir ama buna karşın, kolektif bilinci toplumla ilişkiselliğe getirme çabasında hala kartezyen konumunu koruduğundan aradaki ilişkiselliği bu düalistik düşünce sebebiyle yakalayamamıştır. Durkheim ise indirgemeci karşıtıdır ve pozitivist duruşa sahiptir. Birey-toplum-bilinci, birbirini tamamlayan ama farklı düzeyler olarak ele almakta bu suretle bireyi sürekli içi doldurulan bir konuma çekmektedir.

In this article I will try to discuss studies of Wundt and Durkheim about collective phenomenon that is constellated them in the different positions in the same project. Wundt's efforts for integration of mind-society antithesis have some discrepancies. Durkheim takes mind and society as co-complementary but different levels. He is persistent for this anti-reductionist attitude. I will focus on these two points. Wundt is anti-positivist in conceptualization of collective conscious in contrast to what he does in experimental psychology, but on the other hand since he already saves his Cartesian position in defining collective conscious in relationality with society he could not see the relationality between them because of this dualistic thinking. But Durkheim is anti-reductionist and has a positivist attitude. He sees individual, society and conscious as complementary but different levels. So he locates individual as a defined position.