Uzay Hukuku ve Uluslararası İnsancıl Hukuk İlişkisi

Uluslararası hukukun biri eski diğeri yeni iki hukuk dalı, uluslararası insancıl hukuk / insancıl hukuk (IHL) ve uzay hukuku, arasında ortaya çıkarılması önemli bir ilişki bulunmaktadır. Uzay çağının başlaması ve teknolojinin gelişmesi ile birlikte gerçekleşme ihtimali de artan uzay savaşları düşünüldüğünde, uzay hukukunun tek başına yeterli olmayacağı ortadadır. Uzay hukukunda uzayın güvenliğinin sağlanması ve silahsızlanmanın tesis edilmesi halihazırda mümkün olmadığı için uzayın dahil veya direk parçası olacağı bir savaş durumunda uygulanması gereken hukuk kurallarının saptanması önemli bir gerekliliktir. Başlıca uzay güçlerinin, uzay hukukunun bir parçası olan Ay Antlaşması’nı tanımaması ve daha da önemlisi, antlaşma hükümlerine uymayan davranışlarda bulunmasının uzayı kapsayacak savaş ihtimalini arttırması da, uzay savaşına / askeri uzay operasyonlarına dair kuralların belirlenmesinin acil ve önemli olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda savaş sırasında uygulanması gereken kuralları oluşturan uluslararası insancıl hukukun askeri uzay operasyonlarında uygulanması ihtimalinin, bu iki hukuk dalının ilişkisini nasıl şekillendireceği sorusu da çözümsüz bırakılmamalıdır. Bu çalışmanın amacı da; uluslararası insancıl hukuk normlarının askeri uzay operasyonlarında uygulanıp uygulanamayacağını tartışmak ve aralarındaki ilişkinin uluslararası hukuk kapsamındaki doğasını ortaya çıkararak, askeri uzay operasyonları durumunda hangi hukukun üstün ve uygulanması gereken normları olduğunu tespit etmektir. Bu bağlamda çalışmada, bu iki uluslararası hukuk dalının gelişim süreçleri ve önemli problemleri tartışılmış ve askeri uzay operasyonları durumunda, uluslararası insancıl hukukun uygulanması gerekliliği ve bundan hareketle, iki uluslararası hukuk dalı arasındaki ilişkide uluslararası insancıl hukukun kapsayıcılığı ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Savaş hukuku, silahsızlanma, uluslararası insancıl hukuk, uzay güvenliği, uzay sürdürülebilirliği, uzay hukuku

The Relationship between Space Law and International Humanitarian Law

There is an important relationship between International Humanitarian Law (IHL) and Space Law, one old and one comparatively new branch of International Law. Considering that wars in space are more likely to take place with the beginning of the space age and technological development, it is obvious that space law alone will not be sufficient. It is now an important necessity to determine the rules of law to be applied in case of a war in which space is either directly or indirectly included as it is currently not possible to provide space security nor disarmament by the outer space law. The non-recognition of the Moon Treaty, a part of space law, and non-compliance with its provisions by major space powers increase the possibility of war in space and this shows the urgency and importance to determine rules for space wars/military space operations. In this context, how possible application of IHL, rules to be applied in war, in military space operations would shape the relationship between IHL and space law should not be left unresolved. The aim of this study is to determine which law is superior and to be applied, by discussing the applicability of IHL in military space operations and looking at the very nature of the relationship between IHL and space law under international law. This study examines the development processes and problems of these two law branches and presents the necessity of applying IHL in military space operations and that IHL is more comprehensive in comparison to space law.

Keywords:

Disarmament, international humanitarian law (IHL), space law, space security, space sustainability, the law of war,

PDF

___

1856 Paris Declaration Respecting Maritime Law,
1864 Geneva Convention,
1868 St Peterburg Declaration,
1874 Brussels Declaration,
1907 - IV Sayılı Lahey Sözleşmesi, Erişim Tarihi 15 Aralık 2019.
1949 Cenevre Sözleşmeleri, Erişim Tarihi 15 Aralık 2019.
1963 Kısmi Nükleer Deneme Yasağı Sözleşmesi, UN Treaty Series 480 (1), Sayı 6964.
1967 Uzay Antlaşması: UNGA A/RES/2222(XXI).
1968 Kurtarma Antlaşması: UNGA A/RES/2345(XXII).
1972 Sorumluluk Antlaşması: UNGA A/RES/2777(XXVI).
1975 Tescil Sözleşmesi: UNGA A/RES/3235(XXIX).
1977 Cenevre Sözleşmesi EP I, >https://ihl-databases.icrc.org/applic/ihl/ihl.nsf/Article.xsp?action=openDocument&documentId=50FB5579FB098FAAC12563CD0051DD7C> Erişim Tarihi 15 Kasım 2019.
1977 Cenevre Sözleşmeleri EP II, Erişim Tarihi 15 Kasım 2019.
AP in Washington, ‘Donald Trump Officially Launches US Space Force’ (The Guardian, 21 Dec 2019) Erişim Tarihi 14 Nisan 2020.
Ay ve diğer gök cisimleri dahil, uzayın keşif ve kullanılmasında devletlerin faaliyetlerini yöneten ilkeler hakkında Andlaşma: RG, 23 Ekim 1967, Sayı 12732, Erişim Tarihi 11 Mart 2020.
Bal A, ‘Hava-Uzay Araçlarının Hukuki Rejimi’ (2013) Özel sayı (15) DEHKD 1465-1528.
BBC India, ‘US Space Debris Warning after India Test’ BBC News (India, 28 Mar 2019) Erişim Tarihi 09 Nisan 2020.
Bourbonnière M, ‘Law of Armed Conflict (LOAC) and the Neutralisation of Satellites or Ius in Bello Satellitis' (2004) 9 JCSL 43-69.
Christol CQ, ‘The Common Interest in the Exploration, Use and Exploitation of Outer Space for Peaceful Purposes: The Soviet-American Dilemma’ (1985) 18(2) Akron Law Review 193-222.
David E, Principes de droit des conflits armés (Éditions Bruylant 1994).
Dunant H, Un Souvenir de Solferino (CICR 1862).
ESPI Report, ‘Europe, Space and Defence’ (2020) (72) European Space Policy Institute.
Executive Orders, ‘US Executive Order on Encouraging International Support for the Recovery and Use of Space Resources’ (White House, 6 April 2020) Erişim Tarihi 10 Nisan 2020.
Finnemore M, National Interests in International Society (Cornell Uni Press 1996).
Garcia M, ‘Space Debris and Human Spacecraft’ (NASA, 13 Apr 2015) Erişim Tarihi 01 Nisan 2020.
Günel RV, Uzay Hukuku Açısından Uzay Madenciliği (Turhan 2016).
Gürsel S, ‘Uzayda Silahsızlanma ve Silahların Kontrolü’ (2019) 5(53) SSS Journal 7569-7577.
Henckaerts J ve Doswald-Beck L, Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf-Adet) Hukuku, Emre Öktem vd. (çev) (GSÜ Hukuk Yayınları 2005).
Harb Felâketzedelerinin Himayesine dair 12 Ağustos 19-19 tarihli Cenevre Sözleşmelerinin onanması: RG, 30 Ocak 1953, Sayı 8322, Erişim Tarihi 11 Mart 2020.
Hobe S. ve Chen K-W, ‘Legal Status of outer space and celestial bodies’ iç Ram. S.Jakhu ve Paul Stephen Dempsey (eds) Routledge Handbook of Space Law (Routledge 2016).
HT, ‘On Mission Shakti, Russia Asks India to Join Effort against Arms Race in Space’ (Hindustan Times, 29 Mar 2019) Erişim Tarihi 11 Nisan 2020.
ICJ Case Concerning Military and Paramilitary Activities in and Against Nicaragua (Merits) (1986) Judgment 14.
ICRC ‘Fundamentals of IHL’ Erişim Tarihi 15 Ekim 2019.
ICRC ‘Report for IHL and the Challenges of Contemporary Armed Conflicts’ (32nd International Conference on ICRC, Genova, 2015).
ICRC ‘What is IHL’ (2004) Erişim Tarihi 19 Aralık 2019.
Kakaes K, ‘Where Does Space Begin?’ (MIT Technology Review, 2019) Erişim Tarihi 10 Şubat 2020.
Kaşıkara MS, Devletlerin Uzay Faaliyetlerinden Doğan Sorumluluğu (Adalet 2017).
Kızılay ve ICRC, Uluslararası İnsancıl Hukuk (2014).
Leopold G, ‘Russian Test Reported, but Was It ASAT?’ (Defense Systems, 22 Dec 2016) Erişim Tarihi 16 Ocak 2020.
Letter dated 10 August 1981, UNGA A/36/192, 20 Ağustos 1981.
Letter dated 19 August 1983, UNGA A/38/194, 23 Ağustos 1983.
Lewis JA, ‘China as a Military Space Competitor’ (Center for Strategic and International Studies, 1 Dec 2005) Erişim Tarihi 27 Mart 2020.
Listner M, ‘The Moon Treaty: failed international law or waiting in the shadows?’ (The Space Review, 24 Oct 2011) Erişim Tarihi 10 Şubat 2020.
Mačák K, ‘Military Space Operations’ (ECIL Working Paper 2020/2) iç Sergey Sayapin (ed) An Introduction to International Conflict and Security Law. (The Hague: T.M.C. Asser Press 2020).
MacDonald BW, ‘China, Space Weapons, and U.S. Security’, Council on Foreign Relations Special Report No. 38, September 2008, Erişim Tarihi 8 Şubat 2021.
Mayence JF, ‘Space security: transatlantic approach to space governance’ iç Jana Robinson vd. (edr), Prospects for Transparency and Confidence-building Measures in Space (ESPI, 2010).
Mayer P, ‘The CD and PAROS: A Short History’ (UNIDIR The Conference on Disarmament and the Prevention of an Arms Race in Outer Space, Nisan 2011) Erişim Tarihi 10 Mart 2020.
Meray SL, Devletler Hukukuna Giriş C. I (3. Bası, AÜSBFY 1968).
-------------Devletler Hukukuna Giriş C. II (3. Bası, AÜSBFY 1965).
-------------‘Uzayda devletlerin çalışmasını yönetecek ilkelere ilişkin anlaşma’ (1967) 22(1) AÜSBF Dergisi 33-53.
------------- Uzay ve Milletlerarası Hukuk: uzay hukukunda ilk adımlar (AÜSBFY 1964).
Office of Space Commerce, National Space Policy of the USA (2010) Erişim Tarihi 03 Mart 2020.
Orbital Debris Program Office, ‘Orbital Debris Amounts’ Erişim 14 Nisan 2020.
Pazarcı H, Pozitif Uzay Hukuku ve Bugünkü Sorunları, iç Seha L. Meray’a Armağan, C. I. (AÜSBFY 1981)
-------------Uluslararası Hukuk Dersleri C. 4 (Turhan 2000).
-------------Uluslararası Hukuk (Turhan 2005).
Porras D, ‘An Update on Outer Space Security and a Brief History of the Prevention of an Arms Race in Outer Space’ (UNIDIR Space Security Fellow Presentation, Palais des Nations, 25 Mayıs 2018).
Roulette J, ‘Trump Administration Drafting “Artemis Accords” Pact for Moon Mining’ (Reuters, 6 May 2020) Erişim Tarihi 7 Mayıs 2020.
Rousseau JJ, Toplum Sözleşmesi, Vedat Günyol (çev) (Türkiye İş Bankası Kültür Yay, (1982/2008)).
Russia News, ‘Russia against Militarizing Outer Space’ (Sputnik News, 6 Feb 2007) Erişim Tarihi 12 Aralık 2019.
Sav Ö, Uluslararası İnsancıl Hukuk Açısından Savaş ve Barış Hukuku (TBB 2015).
Scuitto J vd. ‘Sources: Russia tests anti-satellite weapon’ (CNN, 21 Dec 2016) Erişim Tarihi 12 Nisan 2020.
Shaw MN, Uluslararası Hukuk, Yücel Acer vd. (çev) (TÜBA 2018).
Sheehan M, ‘Defining Space Security’ iç Schrogl Kai-Uwe vd. Handbook of Space Security. (Springer 2015).
-------------- ‘Viewpoint: Space security and developing nations’ (2016) (37) Space Policy 20-23.
Signatory Status: Erişim Tarihi 6 Mayıs 2020.
Smith D, “‘Space Force’: Trump Orders New Branch of US Military” (The Guardian, 19 Jun 2018) Erişim Tarihi 16 Nisan 2020.
Sorgucu A, Hava ve Uzay Hukuku (Adalet 2019).
Space Debrit Office, ‘Space Debris by the Numbers’ (European Space Agency, 2020) Erişim Tarihi 16 Nisan 2020.
The Law of Hague, .
Treaties, State Parties and Commentaries: .
Türkiye Kızılay Derneği, Kızılay ve Kızılhaç’ın Milletlerarası Kaynakları (1964).
Tütüncü Ayşe Nur, ‘Uzay Hukuku ve Uzaydaki Faaliyetlerin Gelişmesiyle İlgili Milletlerarası Sistemin Yapısı, Düzenlediği İlişkiler ve Dayandığı Esaslara Genel Bir Bakış’ (1999) 19(1-2) MHB 979-989.
-----------------------, İnsancıl Hukuka Giriş (Beta 2019).
Unispace Conferences,
UNODA Disarmament Treaties,
Unoosa, ‘The Space Millenium: Vienna Declaration on Space and Human Development’ (Third UN Conference on the Exploration and Peaceful Uses of Outer Space, Vienna, 11-30 July 1999).
Wall J, ‘What Is Orbital Debris?’ (NASA, 2010) Erişim Tarihi 10 Haziran 2020.
von der Dunk FG, ‘Defining Subject Matter under Space Law: Near Earth Objects versus Space Objects’ (2008) (25) Space, Cyber, and Telecommunications Law Program Faculty Publications 293-303.
von Welck SF, “India’s Space Policy: A Developing Country in the ‘Space Club’” (1987) 3(4) Space Policy 326-34.
Yamaner MB vd. 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmeleri ve Ek Protokolleri, (GSÜ Hukuk Yay.).
Zississ C, ‘China’s Anti-Satellite Test’ Council on Foreign Relations (2007) Erişim Tarihi 09 Mart 2020.