Roma Hukukunda Nexum İşlemi

Antik kaynaklardan, Roma Hukuku’nun Eski Hukuk Dönemi’nde nexum adı verilen bir işlemin çok yaygın bir şekilde kullanıldığı anlaşılmaktadır. Fakat bu isimdeki bir işlemin her ne kadar uzun yüzyıllar boyunca yoğun olarak kullanıldığı bilinse de elimizde nexum’un tam olarak ne olduğu ve nasıl yapıldığı ile ilgili birincil bir kaynak bulunmamaktadır. İşlemin ortadan kaybolmasından yüzyıllar sonra yaşamış Romalı yazarlar arasında da bu konuda bir görüş birliği yoktur. Bu noktada nexum hakkında bilebildiğimiz tek kesin husus bu işlem ile borç altına girmiş kişilerin birçok acı ve istismarlara maruz kalmış olduğudur. Nitekim uzun yıllar boyunca devam eden istismarlar, M.Ö. 4. yüzyılda büyük bir pleb isyanının çıkmasına sebep olmuş ve bu isyan neticesinde çıkarılan Lex Poetelia Papiria ile nexum, uygulamadaki bütün önemini kaybetmiştir. Tarihi kaynaklar arasında bulunan görüş farklılıkları ve çelişkiler, modern Roma Hukuku doktrininde de nexum hakkında çeşitli teorilerin ileri sürülmesine neden olmuştur. Doktrinde, nexum işlemine yönelik Huschke ve Mitteis tarafından ortaya atılmış iki farklı önemli teori bulunmaktadır. Bu kapsamda çalışmamızın en temel amacı, yaklaşık 150 yıl boyunca Roma Hukuku doktrininde uzun tartışmaların konusu olan nexum işlemine yönelik ileri sürülen bu görüşlerin öne çıkan yönlerine odaklanarak olası bir senteze ulaşmaktır. Bu amaçla; çalışmada hem tarihi kaynaklar hem de doktrindeki temel modern görüşler detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Nexum, Per aes et libram, Lex Poetelia Papiria, Doğrudan doğruya icra, Borç esareti, Şekli ödünç sözleşmesi

Nexum Transaction in Roman Law

From ancient sources, the nexum transaction was commonly used in the archaic period of Roman law. This nexum transaction has been used extensively for centuries; however, we do not have any primary sources on what nexum was and how it was made. There was also no consensus on this issue among Roman writers who lived centuries after the transaction had taken place. The only certain thing that we know about nexum is that people who entered debt because of this transaction were subjected to pain and abuse. These exploits that continued for many years caused a great plebeian revolt in the 4th century BC and nexum lost all its importance in practice after the law called Lex Poetelia Papiria that was enacted as a result of this debt bondage. Disagreements and contradictions among historical sources have caused various theories to be put forward on nexum in the modern Roman law doctrine. Two important theories were propounded by Huschke and Mitteis about nexum transactions. Therefore, the primary purpose of this study is to reach a possible synthesis by focusing on the significant aspects of the different views propounded about nexum, which has been discussed in Roman law doctrine for nearly 150 years. Thus, both the historical sources and the principal contemporary views were examined in detail in this study.

Keywords:

Nexum, Per aes et libram, Lex Poetelia Papiria, Execution without judgment, Debt bondage, Formal loan contract,

PDF

___

Atak AS, ‘Roma Hukukunda Tüketim Ödüncü Sözleşmesi (Karz Akdi-Mutuum)’ (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi 2015). google scholar
Basman T, ‘Gaius ve Institutiones’lerden Bazı Parçalar’ (1938) 4 (16) İÜHFM 661-672. google scholar
Bernard S, ‘Debt, Land, and Labor in the Early Republican Economy’ (2016) 70 (3/4) Phoenix 317-338. google scholar
Buckland WW, A Manual of Roman Private Law (2. Bası, Cambridge University Press 1953). [Roman Private Law] google scholar
Buckland WW, Elementary Principles of Roman Law (1. Bası, Cambridge University Press 1912). google scholar
Buckler HW, The Origin and History of Contract in Roman Law: Down to the End of the Republican Period (1. Bası, C.J. Clay and Sons 1895). google scholar
Christiansen, Die Wissenschaft der römischen Rechtsgeschichte im Grundrisse, Cilt I (1. Bası, Verlag Johann Friedrich Hammerich 1838). google scholar
Cornil G, Ancien droit romain: le probleme des origines (Recueil Sirey 1930). google scholar
De Zulueta F, ‘Recent Controversy About Nexum’ (1913) 29 (2) LQR 137-153. google scholar
Di Marzo S, Roma Hukuku (Ziya Umur çev, 2. Bası, Sulfi Garan Matbaası 1959). google scholar
Du Plessis PJ, Borkowski’s Textbook on Roman Law (5. Bası, Oxford University Press 2015). google scholar
Erdoğmuş B, Roma Borçlar Hukuku Dersleri (2. Bası, Der Yayınları 2021). google scholar
Eren S, ‘Satış Sözleşmesinin Tarihsel Kökleri’ (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi 2018). google scholar
Girard PF, Manuel elementaire de droit romain (6. Bası, Arthur-Rousseau 1918). google scholar
Giraud C, Des “nexi”, ou De la condition des debiteurs chez les romains (1. Bası, Firmin-Didot Freres 1847). [ Nexi ] google scholar
Giraud C, Recherches sur le droit de propriete chez les Romains, sous la republique et sous l’empire, Cilt I (1. Bası A Aix chez Aubin 1838). google scholar
Huschke E, Ueber das Recht des Nexum und das alte römische Schuldrecht. Eine rechtshistorische Untersuchung (1. Bası, Gebauer 1846). google scholar
Jhering R, L’esprit du droit romain dans les diverses phases de son developpement, vol III (3. Bası, A. Marescq Aîne 1877). google scholar Jolowicz HF ve Nicholas B, A Historical Introduction to the Study of Roman Law (3. Bası, Cambridge University Press 1972). google scholar
Karadeniz Çelebican Ö, Roma Hukuku: Tarihi Kaynaklar - Genel Kavramlar - Kişiler Hukuku -Hakların Korunması (18. Bası, Turhan 2020). google scholar
Kaser M, Roman Private Law (Rolf Dannenbring çev, 4. Bası, Gutenberg Book Printers 1984). google scholar
Kleijwegt M, ‘Debt Bondage and Chattel Slavery in Early Rome’ iç Alessandro Stanziani ve Gwyn Campbell (edr), Debt and Slavery in the Mediterranean and Atlantic Worlds (Pickering & Chatto 2013) 29-37. google scholar
Koschaker P ve Ayiter K, Modern Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları (2. Bası, Sevinç Matbaası 1977). google scholar
Kübler B, ‘Kritische Bemerkungen zum Nexum’ (1904) 24 (1) ZSS 254-283. google scholar
Küçük E, ‘Roma Halkının İki Özgürlük Kalesi: “Provocatio ad populum” ve “Tribunus plebis”’ (2015) 5 (1) HÜHFD 127-144. google scholar
Lenel O, ‘Das Nexum’ (1902) 23 ZSS 84-100. google scholar
Levy-Bruhl H, ‘Roma Hukukunda Hukuki Muameleye Dair’ (Türkan Basman çev, 1940) 6 (2-3) İÜHFM 589-597. google scholar
Levy-Bruhl H, ‘The Act per aes et Libram’ (1944) 60 (1) LQR 51-62. [‘Per aes et libram’] google scholar
MacCormack G, ‘Nexi, Iudicati and Addicti in Livy’ 2013 (1967) 84 (1) ZSS 350-355. google scholar
Macqueron J, Histoire des obligations: Le droit romain, Cilt I (1. Bası, Publications du Centre d’histoire institutionnelle et economique de l’antiquite romaine 1971). google scholar
Magdelain A, ‘La loi Poetelia Papiria et la loi Iulia de pecuniis mutuis’ iç Ecole française de Rome (ed), lus Imperium Auctoritas (Publications de l’Ecole française de Rome 1990) 707-711. google scholar
Mignone LM, The Republican Aventine and Rome’s Social Order (1. Bası, University of Michigan Press 2016). google scholar
Mitteis L, ‘Ueber das Nexum’ (1901) 22 (1) ZSS 96-125. [‘Nexum’] google scholar
Mitteis L, Über die Herkunft der Stipulation: Eine Hypothese (Nabu 1921). google scholar
Mommsen T, ‘Nexum’ (1902) 23 (1) ZSS 348-355. google scholar
Muirhead J, Historical Introduction to the Private Law of Rome (2. Bası, Adam and Charles Black 1899). google scholar
Niebuhr BG, The History of Rome, vol I (Julius Charles Hare ve Connop Thirlwall çev, 1. Bası, Thomas Wardle 1828). google scholar
Obenchain R, ‘Roman Law of Bankrupcy’ (1928) 3(4) Notre Dame Law Review 169-180. google scholar
Özbay ÜV, Roma Hukukunda ve Türk Hukukunda Tüketim Ödüncü (Karz) Sözleşmesi (1. Bası, Yetkin 2018). google scholar
Özyıldırım MM, ‘Roma Hukukunda İbra İşlemi (Acceptilatio) ve Alacağı Talep Etmeme Taahhüdü (Pactum De Non Petendo)’ (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi 2021). google scholar
Petit E, Traite elementaire de droit romain, contenant le developpement historique et l’expose general desprincipes de la legislation romaine, depuis l’origine de Rome jusqu’a l’empereur Justinien (Librairie Arthur Rousseau 1903). google scholar
Rado T, ‘Roma Hukukunda Cebri İcra Usullerinin İnkişafı’ (1944) 10 (1-2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 229-240. [‘Cebri İcra’] google scholar
Rado T, Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku (16. Bası, Filiz 2021). [Borçlar Hukuku] google scholar
Roby HJ, Roman Private Law in the Times of Cicero and of the Antonines, Cilt II (1. Bası, Cambridge University Press 1902). google scholar
Schwarz A, Borçlar Hukuku Dersleri, Cilt I (Bülent Davran çev, Kardeşler Basımevi 1948). google scholar
Senn F, ‘Le Nexum contrat de pret du tres ancien droit romain’ (1905) 29 (1) NRH 49-95. google scholar
Silver M, ‘The Nexum Contract as a Strange Artifice’ (2012) 59 RIDA 217-238. google scholar
Sohm R, The Institutes of Roman Law (James Crawford çev, 1. Bası, Clarendon Press 1892). google scholar
Tahiroğlu B, Roma Borçlar Hukuku (Der Yayınları 2021). google scholar
Tekin O, Eskiçağda Para-Antik Nümismatiğe Giriş (4. Bası, Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları 2000). google scholar
Twiss T, An epitome of Niebuhr’s history of Rome (1. Bası, D.A Talboys 1836). google scholar
Umur Z, Roma Hukuku Lügatı (1. Bası, Fakülteler Matbaası 1975). [Lügat] google scholar
Umur Z, Roma Hukuku: Tarihi Giriş - Kaynaklar - Umumi Mefhumlar - Hakların Himayesi (Fakülteler Matbaası 1974). [Roma Hukuku] google scholar
von Gierke O, Schuld undHaftung im alteren Deutschen Recht (Verlag von M. & H. Marcus 1910). google scholar
von Lübtow U, ’Das altrömische nexum als Geiselschaft’ (1936) 56 (1) ZSS 239-255. google scholar
Walton FP, Historical Introduction to the Roman Law (4. Bası, W. Green and Son Limited 1920). google scholar
Westrup CW, ‘Notes sur la “sponsio” et le “nexum” dans l’ancien droit romain. Le nouveau fragment des Institutes de Gaius.’ (1947) 31 (2) KDVS HTM 1-28. google scholar
Cicero MT, On the Republic, On the Laws (Clinton W. Keyes çev, Harvard University Press 1928). [Rep.] google scholar
Dionysius, Roman Antiquities, vol IV: Books 6.49-7 (Earnest Cary çev, Harvard University Press 1943). [Ant. Rom.] google scholar
Dionysius, Roman Antiquities, vol VII: Books 11-20 (Earnest Cary çev, Harvard University Press 1950). [Ant. Rom.] google scholar
Festus SP, De la signification des mots (A. Savagner çev/ C.L.F. Panckoucke ed, Bibliotheque Latine-Francaise Collection des Classiques Latins 1846). [Verb. Sig.] google scholar
Gaius, Institutes (Julien Reinach çev, 2. Bası, Les Belles Lettres 1965). [Ins.] google scholar
Gaius, Institutes of Roman Law (Edward Poste çev, 4. Bası, Clarendon Press 1904). [Ins.] google scholar
Livius T, History of Rome, vol III: Books 5-7 (B. O. Foster çev, Harvard University Press 1924). [AUC] google scholar
Livius T, History of Rome, vol IV: Books 8-10 (B. O. Foster çev, Harvard University Press 1926). [AUC] google scholar
Livius T, History of Rome, vol I: Books 1-2 (B. O. Foster çev, Harvard University Press 1919. [AUC] google scholar
Livius T, Roma Tarihi, Kitap VII-IX-X (Sabahat Şenbark çev, Arkeoloji ve Sanat Yayınları 1999). [AUC] google scholar
Lucilius, Remains of Old Latin, vol III: The Twelve Tables (E. H. Warmington çev, Harvard University Press 1938). google scholar
Maximus V, Memorable Doings and Sayings, vol II: Books 6-9. (D. R. Shackleton Bailey çev, Harvard University Press 2000). [Fact. Mem.] google scholar
Mommsen T ve Krueger P (edr), Digesta Iustiniani Augusti, vol I-II (Weidmann 1870). [Dig.] google scholar
Quintilianus, The Lesser Declamations, vol I (D. R. Shackleton Bailey çev, Harvard University Press, 2006. [Decl.] google scholar
Varro MT, On the Latin Language, vol I: Books 5-7 (Roland G. Kent çev, Harvard University Press 1938). [DLL] google scholar
Watson A (ed), Digesta Iustiniani, vol 1-4 (Alan Watson çev, University of Pennsylvania Press 1998). [Dig.] google scholar