İşletmecilik Tarihi Açısından Osmanlı İktisat Tarihi Birikimine Bakış

Bu çalışma Osmanlı iktisat tarihinin ‘işletmecilik tarihi’ için sağladığı birikimin birdeğerlendirmesini yapmayı ve bu sayede Osmanlı-Türkiye işletmecilik tarihi alanındayapılabilecek kuramsal ve görgül çalışmalar için bir yol haritası sunmayı amaçlamaktadır. Osmanlıiktisat tarihi yazınında genel anlamda özel sektörün iktisadi faaliyetleri, daha dar anlamda ise‘işletmecilik’ faaliyetleri çok az sayıda çalışmaya konu olmuştur. Bu eksiklikte şüphesiz Osmanlıiktisat tarihinin yaygın ön kabullerinin rolü vardır. Bu çalışma, devletin özel sektörüşekillendirmekte belirleyiciliği, girişimcilik eğilimlerinin zayıflığı ve İslam hukukunun ‘durağan’niteliklerine dair bu ön kabullerin işletmecilik tarihi alanında son dönemde genişleyenkarşılaştırmalı perspektifi sayesinde yeniden değerlendirmektedir. Bu değerlendirme ışığındaOsmanlı iktisat tarihinin işletmecilik tarihini besleyebilecek, fakat henüz ‘kuramsal’ bağlarınkurulmadığı üç alt alan tespit edilebilir: i) Osmanlı girişimci ve girişimci ağlarını özellikle ‘ailetarihleri’ ve etno-kültürel ağlar üzerine incelemeler, ii) Osmanlı esnaf girişimleri ve modern dönemsanayi teşebbüslerini ele alan araştırmalar, iii) ‘Hukuk ve iktisat’ alanı ile kısmi kesişimi olan veişletmecilik tarihi alanına doğrudan katkı sağlayabilecek ‘Osmanlı kurumları’ yazını. Çalışmadaayrıca bu üç alanın işletmecilik ve iktisat yazının kuramsal araçları (örgütsel kuram ve örgütselkültür yazını, iktisat alanından işlem maliyetleri alanı ve sözleşme kuramı) ile olası bağlantılarınaişaret edilmektedir.