Yeniden Yapılandırma Çalışmalarının Bankacılık Sektörünün Gelişimine Etkileri: Türkiye İncelemesi
Amaç – Türkiye’de 2000 ve 2001 yıllarında yaşanan ağır bankacılık krizlerinin ardından bankacılık sektörü yeniden yapılandırma programı başlatılmış ve bankacılık sektörü yapılandırılmaya tabi tutulmuştur. 2008 yılında yaşanan küresel kriz ise Türkiye için yeni bir zorluk dönemi oluşturmuş ve bu süreçte de yeni önlemler alınmıştır. Alınan her türlü tedbir sektör üzerinde olumlu veya olumsuz etkileri oluşturmaktadır. Bu nedenle, gerçekleştirilen yapılandırma çalışmalarının Türk Bankacılık Sektörünün gelişimi üzerindeki yansımalarının ele alınması amacıyla bu çalışma hazırlanmıştır. Yöntem – Türkiye’de 2003-2019/10 döneminde seçilmiş makro göstergelere (toplam aktifler, krediler, mevduatlar, net kar, yoğunlaşma) ve finansal sağlamlık göstergelerine (karlılık, sermaye yeterliliği rasyosu (SYR), likidite, yabancı para net genel pozisyonu, takipteki krediler) ilişkin veriler betimsel istatistik yöntemiyle incelenmiştir. Bulgular – İnceleme sonuçlarına göre, uygulanan yapılandırma programları ve bu kapsamda alınan tedbirler Türk bankacılık sektörünün gelişimi üzerinde genel olarak olumlu etki yapmıştır. İncelenen makro göstergelerde ve finansal sağlamlık göstergelerinde 2003-2019/10 döneminde kayda değer gelişme görülmüştür. Bununla birlikte, makro göstergelerden mevduatlarda dolarizasyon yaşandığı belirlenmiştir. Diğer taraftan, finansal sağlamlık göstergelerinden yabancı para net genel pozisyonu (YPNGP)/yasal özkaynak standart oranında %20 olan yasal sınırın çok üzerinde gelişmeler yaşandığı; takipteki kredilerin ise %5,4 oranına ulaştığı belirlenmiştir. Tartışma – Makro ve finansal sağlamlık göstergelerinde genel hatlarıyla olumlu gelişme yaşanmasına karşın, son dönemlerde mevduatlarda dolarizasyon ve takipteki kredilerde artış görülmektedir. Bu durum sektör açısından yeni zorluklar oluşturmaktadır. Bu nedenle, sektöre yönelik yeni ve kapsamlı bir yapılandırma programı uygulanması zorunlu hale gelmiştir. Mevduatlardaki dolarizasyon ve takipteki krediler yönetilemez boyuta ulaşmadan önce sektöre yönelik kapsamlı bir yapılandırma programı süratle ve kararlılıkla uygulanmalıdır.
(Effects of Restructuring Efforts to the Development of Banking Sector: Turkey Examination)
Purpose – Turkey started a banking sector restructuring program after severe banking crises seen 2000 and 2001 and banking sector was subjected to restructuring. The global financial crisis seen in 2008 created a new difficult era for Turkey and new measures were also taken in this process. All measures taken have positive or negative effects on the sector. For this reason, this study is prepared in order to address the effects of the structuring efforts carried out on the development of the Turkish Banking Sector. Design/methodology/approach – Data in Turkey for the period of 2003-2019/10 regarding macro indicators (total assets, loans, deposits, net income, and concentration components), and financial stability indicators (profitability, capital adequacy ratio (CAR), net foreign currency position, liquidity, nonperforming loans components) are analyzed with the descriptive statistic method. Findings – According to the results of the examination, it is determined that the structuring efforts carried out and measures taken have a positive effect generally on the development of the Turkish banking sector. Macro and financial stability indicators examined have experienced remarkable development for the period of in 2003-2019/10. However, dollarization has been observed in deposits which are one of the macro indicators. On the other hand, net foreign currency position (YPNGP)/legal equity standard ratio has been quite above the legal limit of 20%; and nonperforming loans reached 5.4% which are both the financial stability indicators. Discussion – Although a significant development has been in macro and financial stability indicators, there has been a dollarization trend in deposits and there is an increase in nonperforming loans in recent times. This situation creates new difficulties for the sector. For this reason, it has become compulsory to start new and comprehensive restructuring program intended for the sector. A comprehensive restructuring program for the sector should be carried out rapidly and decisively before dollarization in deposits and nonperforming loans reach an unmanageable level.
___
- Acar Boyacıoğlu, M. (2003). 1980 sonrası Türk bankacılık sektöründeki gelişmeler, krizlerin sektör
üzerindeki etkileri ve iyileştirici öneriler, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9), 523-
538.
- Altay, N. O. (2002). Türk bankacılık sektöründe füzyon, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 17(195), 71-79.
- Arabacı, H. (2018). Türkiye’de bankacılık sektörünün gelişimi (2000-2016), Meriç Uluslararası Sosyal ve
Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2(3), 25-42.
- Arı, A. and Dağtekin, R. (2008). Early warning signals of the 2000/2001 turkish financial crisis, International
Journal of Emerging and Transition Economies, 1(8), 191-218.
- Ataman Erdönmez, P. (2002). Ekonomik kriz sonrası kurumsal yeniden yapılandırma süreci, Bankacılar
Dergisi, (43), 67-81.
- Ataman Erdönmez, P. (2003a). Kurumsal yeniden yapılandırma, Bankacılar Dergisi, (44), 23-42.
- Ataman Erdönmez, P. (2003b). Türkiye’de 2001 yılındaki mali kriz sonrasında kurumsal sektörde yeniden
yapılandırma, Bankacılar Dergisi, (47), 38-55.
- Ataman Erdönmez, P. (2009). Küresel kriz ve ülkeler tarafından alınan önlemler kronolojisi, Bankacılar
Dergisi, (68), 85-101.
- Aydoğan, E., Aktaş, R. ve Pekkaya, S. (2005). 2001 krizi sonrası dönemde makroekonomik gelişmeler
ışığında Türk bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılmasına ilişkin bir değerlendirme, İktisat,
İşletme ve Finans Dergisi, 20(237), 17-48.
- BDDK. (2019a). Bankalar, https://www.bddk.org.tr/Kuruluslar-Kategori/Bankalar/1, (Erişim tarihi: 21
Temmuz 2019).
- BDDK. (2019b). Aylık Bülten, https://www.bddk.org.tr/BultenAylik, (Erişim tarihi: 1 Aralık 2019).
- BK. (2005). 5411 sayılı Bankacılık Kanunu, 01.11.2005 tarih ve 25983 sayılı Resmi Gazete.
- Bumin, M. (2009). Kamu bankalarının yeniden yapılandırılması ve sonuçları, Bankacılar Dergisi, 20(70), 17-36.
- Bumin, M. ve Cengiz, A. (2009). Banka birleşme ve devralmalarının etkinlik üzerine etkisi: Pamukbank’ın
Halkbank’a devredilmesi, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 24(279), 68-96.
- Bumin, M. (2016). Yeniden yapılandırma sonrası 2004-2014 döneminde Türk bankacılık sektörü, Maliye ve
Finans Yazıları, (105), 177-222.
- Çam, Ü. ve Özer, H. (2018). Türk bankacılık sektörünün piyasa yapısının rekabet ve yarışılabilirlik açısından
analizi: Panzar-Rosse modeli, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 336-360.
- Çetin, A. (2018). Katılım ve Mevduat Bankalarının Piyasa Etkinliğinin Karşılaştırmalı Analizi ve Bir Uygulama,
İstanbul, TBB Yayınları, Yayın No: 329.
- Çolak, Ö. F. (2001). Finansal kriz ve bankacılık sektöründe yeniden yapılandırma programı üzerine bir
eleştiri, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 15-30.
- Çolak, Ö. F. (2012). Türk bankacılık sektörünün Şubat 2001 krizi sonrası durumu ve yeniden yapılandırma
programı, Türkiye Ekonomi Kurumu Vakfı Tartışma Metni, No: 2012/14.
- Coşkun, M. N., Ardor, H. N., Çermikli, A. H., Eruygur, H. O., Öztürk, F., Tokatlıoğlu, İ., Aykaç G. ve
Dağlaroğlu, T. (2012). Türkiye’de Bankacılık Sektörü, Piyasa Yapısı, Firma Davranışları ve Rekabet Analizi,
İstanbul, TBB Yayınları, Yayın No: 280,
http://www.tbb.org.tr/Dosyalar/userfiles/file/ecg/rekabetKitap.pdf, (Erişim tarihi: 19 Temmuz 2019).
- Gülen Alpay, M. ve Sakınç, İ. (2017). Türk bankacılık sektörünün yeniden yapılandırma öncesi ve sonrası Gri
ilişkisel analiz ile finansal performans analizi, Ömer Halisdemir Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(2), 49-61.
- İslatince, N. (2018). Türk bankacılık sektörü açısından riskler ve 2008 küresel kriz sonrası risklerin bankacılık
sektörüne etkileri, 6 SCF International Conference on Economic and Social Impacts of Globalization and
Liberalization, 155-171.
- Kartal, M. T. (2017). Denetim komitelerinin yeterliliği: Türk bankacılık sektöründe bir uygulama. Doktora Tezi.
İstanbul, Marmara Üniversitesi.
- Kılcı, E. N. (2017). Bankacılık sektörü bilançolarındaki kırılganlıklar ile krizler arasındaki ilişkinin
değerlendirilmesi; Türkiye örneği, 2000-01 krizleri, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(631), 55-64.
- Koç, Y. D. ve Karahan, F. (2017). Türk bankacılık sektöründe finansal sağlamlığın belirleyicileri, International
Journal of Academic Value Studies, 3(15), 148-153.
- Mishkin, F. S. (1999). Lessons from the Tequila Crisis, Journal of Banking & Finance, (23), 1521-1533.
- Oğuz, A. B. (2016). Türkiye kamu, özel sermayeli mevduat ve katılım bankalarının 2005-2013 arasındaki bazı
bilanço kalemlerinin karşılaştırılması, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(29), 225-241.
- Öncü, S. ve Aktaş, R. (2007). Yeniden yapılandırma döneminde Türk bankacılık sektöründe verimlilik
değişimi, Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi 14(1), 247-266.
- Özince, E. (2002). Bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılmasına bankaların bakış açısı, Bankacılar Dergisi,
(42), 82-87.
- Serdengeçti, S. (2001). Türkiye Enflasyonu Yenmek Zorunda, İSO Dergisi, (421).
- Tanınmış Yücememiş, B. ve Arıcan, E. (2017). Ekonomik gelişmeler ve seçilmiş göstergelerle Türkiye’de
bankacılık sektörü, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(626), 59.
- Taşar, M. O. (2009). Finansal regülasyonlar ve küresel kriz sürecinde Türk dünyası bankacılık sistemlerinin
yeniden yapılandırılması, Avrasya Etüdleri, 36 (2), 7-46.
- Taşkın, F. D. (2014). Türk bankacılık sektöründe finansal istikrar-rekabet ilişkisi, Maliye ve Finans Yazıları,
1(103), 175-204.
- TBB. (2019). Mali Tablolar, https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/veri-sorgulamasistemi/mali-tablolar/71, (Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019).
- TCMB. (2019). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS),
https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019).
- TKBB. (2019). Mukayeseli Tablolar, http://www.tkbb.org.tr/mukayeseli-tablolar, (Erişim tarihi: 21 Temmuz
2019).
- TMSF. (2019). Fona Devredilen Bankalar, https://www.tmsf.org.tr/tr/Tmsf/Cozumleme/fon.devredilen,
(Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019).
- Tunç, H. (2001). Finansal kriz ve Türkiye ekonomisi, İSO Dergisi, (421).
- Uygur, E. (2001). Krizden krize Türkiye: 2000 Kasım ve 2001 Şubat krizleri, Türkiye Ekonomi Kurumu Vakfı
Tartışma Metni, No: 2001/1.
- Yıldırım, O. (2004). Türk Bankacılık Sektöründe Yaşanan Finansal Krizler (1980-2002): (Nedenleri, Sonuçları
ve Ekonomik Etkileri), https://sites.google.com/site/paribustr/o_yildirim6.doc, (Erişim tarihi: 15
Temmuz 2019).