Sosyal Pazarlama ve Gönüllülük: Kan Bağışı Üzerine Bir Araştırma

Amaç – Bu çalışmanın temel amacı; tutum, algılanan davranışsal kontrol, öznel norm, altruizm ile gönüllülük arasındaki ilişkileri ve sosyal pazarlama faaliyetlerinin algılanan etkinliğinin bu değişkenler üzerindeki etkilerini belirlemeye çalışmaktır. Yöntem – Araştırmanın verileri yapılandırılmış anket formu vasıtasıyla toplamda 399 kişiden yüz yüze toplanmıştır. Anketler kan bağışı yapmaya uygun kişilere uygulanmıştır. Elde edilen bu verilerin SPSS 20 ve Lisrel 8.80 paket programları ile analizleri gerçekleştirilmiş ve raporlanmıştır. Bulgular – Yapılan analizler sonucunda; sosyal pazarlama faaliyetlerinin algılanan etkinliğinin tutum, algılanan davranışsal kontrol, öznel norm ve altruizm üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca sosyal pazarlama faaliyetlerinin algılanan etkinliğinin gönüllülük niyeti üzerinde de anlamlı bir etkisinin olduğu bulgusuna da ulaşılmıştır. Bunların yanı sıra öznel norm ve algılanan davranışsal kontrolün gönüllük niyeti üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. Tartışma – Kan bağışı gibi toplumsal açıdan son derece önemli ve süreklilik arz eden bir konudaki faaliyetlerin bireylere etki etmesi son derece önemli olmaktadır. Kan bağışı konusunda yapılan faaliyetler, kan bağışına ihtiyacı olan bireyleri ve kan bağışı konusunda gönüllü bireyleri ortak noktada buluşturmaktadır. Dolayısıyla yapılan faaliyetlerin toplumsal bir fayda sağladığı görülmektedir.

Social Marketing and Volunteering: A Research on Blood Donation

Purpose – The main aim of the study is to try to determine the relationship between attitudes, subjective norm, perceived behavioral control, altruism and intention of volunteering and perceived effectiveness of social marketing activities on these variables. Design/methodology/approach – Data of this study were collected face to face from 399 people via structured questionnaires. The questionnaires were administrated to people who have eligible to blood donate. The obtained data were analyzed and reported by SPSS 20 and LİSREL 8.80 package programs. Findings – As a result of these analyzes, it is determined that the perceived effectiveness of social marketing activities has a significant effect on attitudes, subjective norm, perceived behavioral control and altruism. It is also found that the perceived effectiveness of social marketing activities has a significant effect on the intention of volunteering. Furthermore, it is determined that the subjective norm and perceived behavioral control have a significant effect on intention of volunteering. Discussion – Impact to individuals and activities in socially very important issues, sustainable development, such as blood donation is extremely important. The actions taken regarding blood donation, meet a common point volunteers and who need blood donation. Therefore, it seems that the activities provided have a social benefit.

___

  • Adam, Douglas; Soutar, Geoffrey N. (1999). A proposed model of the blood donation process. Conference Proceedings: Australian and New Zealand Marketing Academy Conference, (Sydney).
  • Ajzen, Icek (2008). Consumer attitudes and behavior, In C.P. Haugtvedt, P.M. Herr & F.R. Cardes (Eds.), Handbook of consumer psychology (525–548), 2008, New York: Lawrence Erlbaum Associates.
  • Ajzen, Icek (1991). The Theory of Planned Behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211.
  • Alessandrini, Megan (2007). Community Volunteerism and Blood Donation: Altruism as a Lifestyle Choice. Transfusion Medicine Reviews, 21(4), 307-316.
  • Alvaro, E. M.; Crano, W.D.; Siegel, J.T.; Hohman, Z.; Johnson, I.; Nawaki, B. (2013). Adolescents’ attitudes toward antimarijuana ads, usage intentions, and actual marijuana usage. Psychology of Addictive Behaviors, 27, 1027–1035.
  • AMA. https://www.ama.org/the-definition-of-marketing-what-is-marketing/ (Erişim Tarihi: 11.10.2020). Andaleeb, Syeed Saad; Basu, Amiya K. (1995). Explaining blood donation: the trust factor. Health Care Mark, 15, 42-48.
  • Andreasen, Alan R. (1994). Social Marketing: Its Definition and Domain. Journal of Public Policy & Marketing, 13(1), 108-114.
  • Argan, Mehpare T. (2016). Kan Bağış Davranışını Etkileyen Faktörlerin Planlı Davranış Teorisi Çerçevesinde İncelenmesi. ACU Sağlık Bil. Dergisi, 2, 96-104.
  • Armitage, Christoper. J.; Conner, Mark (2001). Efficacy of the theory of planned behavior: A meta-analytic review. British Journal of Social Psychology, 40, 471–499.
  • Armitage, Christoper. J.; Conner, Mark (2001). Social Cognitive Determinants of Blood Donation. Journal of Applied Social Psychology, Vol: 31, No: 7, 1431–1457.
  • Ayvaz, İbrahim; Torlak, Ömer (2016). Sosyal Pazarlama ve Ahlaki Boyutları. İş Ahlakı Dergisi, 9(2), 247 – 281.
  • Bagot, Kathleen L.; Masser, Barbara M. (2015). Using an Extended Theory of Planned Behavior to Predict a Change in the Type of Blood Product Donated. Annals of Behavioral Medicine, 49(4), 510-521.
  • Baron, R.A.; Byrne, D. (1977). Social Psychology: Underslanding Human Interaction, (2.ed), Boston: Allyn&Bacon.
  • Bednall, Timothy C.; Liliana, Bove L.; Ali, Cheetham; Murray, Andrea, L. (2013). A systematic review and meta-analysis of antecedents of blood donation behavior and intentions. Social Science & Medicine, 96, 86-94.
  • Beerli-Palacio, Asuncion; Martin-Santana, Josefa D. (2009). Model explaining the predisposition to donate blood from the social marketing perspective. International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, 14, 205-214.
  • Belda, Suarez; Fernández, Montoya; Fernández, Rodríguez; Berrio, López; Penuela, Cilero (2004). How regular blood donors explain their behavior. Transfusion, 44, 1441-1446.
  • Bloom, Paul N.; Yu Hussein, Pattie,; Szykman, Lissa R. (1995). Benefiting Society and The Bottom Line. Marketing Management, 14(3), 8-18.
  • Bodur, H. Onur; Brinberg, David; Coupey, Eloise (2000). Belief, Affect and Attitude: Alternative Models of The Determinants of Attitude. Journal of Consumer Psycholgy, 9(1), 17-28.
  • Bussell, H.; Forbes D. (2002). Understanding the Volunteer Market: The What, Where, Who and Why of Volunteering. International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, 7(3), 244-257.
  • Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı, Ankara: Pegem Yayıncılık.
  • Cüceloğlu, Doğan (2007). İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Davis, Kevin; Duke, Jennifer; Shafer, Paul; Patel, Deesha; Rodes, Robert; Beistle, Diane (2016). Perceived Effectiveness of Antismoking Ads and Association with Quit Attempts Among Smokers: Evidence from the Tips From Former Smokers Campaign. Health Communication, 32(8), 931-938.
  • Davis, Kevin; Uhrig, Jennifer; Bann, Carla; Doug, Rupert; Fraze, Jami (2011). Exploring African American Women's Perceptions of a Social Marketing Campaign to Promote HIV Testing. Social Marketing Quarterly, 17(3), 39-60.
  • Dann, Stephen (2010). Redefining social marketing with contemporary commercial marketing definitions. Journal of Business Research, 63, 147-153.
  • Dillard, J. P.; Peck, E. (2000). Affect and persuasion: Emotional responses to public service announcements. Communication Research, 27, 461–495.
  • Dillard, J. P.; Shen, L.J.; Vail, R.G. (2007). Does perceived message effectiveness cause persuasion or vice versa? 17 consistent answers. Human Communication Research, 33, 467–488.
  • Echevarria, Covadonga. A.; Garcia, Maria S.A. (2014). A behavior model for blood donors and marketing strategies to retain and attract them. Rev. Latino-Am. Enfermagem, 22(3), 467–475.
  • Erdoğan, İrfan (1998). Araştırma Dizaynı ve İstatistiki Yöntemler, Ankara: Emel Matbaası.
  • Eser, Zeliha; Özdoğan, F. Bahar (2006). Sosyal Pazarlama. Ankara: Siyasal Kitabevi. Faqah, Anadil; Moiz, Bushra; Shadid, Fatima; Ibrahim, Mariam; Rahiim, Ahmed (2015). Assessment of blood donation intention among medical students in Pakistan--An application of theory of planned behavior. Transfusion and Apheresis Science, 53, 353-359.
  • Ferguson, E. (1996). Predictors of future behaviour: A review of the psychological literature on blood donation. British Journal of Health Psychology,1, 287-308.
  • Ferguson, Eamonn; Atsma, Femke; Kort, Wim d; Veldhuizen, Ingrid (2012). Exploring the pattern of blood donor beliefs in first-time, novice, and experienced donors: differentiating reluctant altruism, pure altruism, impure altruism, and warm glow. Transfusion, 52, 343-355.
  • Fernández, Montoya; López-Berrio, A.; Luna Del Castillo, J.D. (1998). How some attitudes, beliefs and motivations of Spanish blood donors evolve overtime. Vox Sangninis, 74, 140-147.
  • France, Janis L.; Kowalsky, Jennifer M.; France, Cristpher R.; McGlone Sarah T.; Himawan, Lina K.; Kessler, Debra A.; Shaz, Beth H. (2014). Development of common metrics for donation attitude, subjective norm, perceived behavioral control, and intention for the blood donation context. Transfusion, 54, 837- 847.
  • France, Janis L.; France, Cristpher R.; Himawan, Lina K. (2007). A path analysis of intention to redonate among experienced blood donors: an extension of the theory of planned behavior. Transfusion, 47, 1006-1013.
  • Genç, Arda (2011). Sivil Toplum Kuruluşlarında Gönüllü Olma Güdüleri: Türk Kızılayı Eskişehir Şubesi Gönüllüleri Üzerine Bir Araştırma. Anadolu Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
  • Giles, M., Cairns, E. (1995). Blood donation and Ajzen’s theory of planned behaviour: An examination of perceived behavioural control. British Jotirnal of Social Psychology, 34, 173-188.
  • Giles, M.; McClenahan, C.; Cairns, E.; Mallet, J. (2004). An application of the Theory of Planned Behaviour to blood donation: the importance of self-efficacy. Health Education Resarch, 19(4), 380-391.
  • Glynn, S.A.; Kleinman, S.H.; Schreiber, G.B.; Zuck, T.; Combs, S.M.; Bethel, J.; Garraty, G.; Williams, A.E. (2002). Motivations to donate blood; demographic comparisons. Transfusion, 42(2), 216-225.
  • Goldberg, M. E. (1995). Social marketing: are we fiddling while Rome burns. Journal of Consumer Psychology, 4(4), 347-370.
  • Hablemitoğlu, Şengül; Özkan, Yasemin; Yıldırım, Filiz (2010). Bir Fedakâkarlık Örneği Olarak Kan Bağışı. Aile ve Toplum, Ocak-Şubat-Mart, 67-77.
  • Holdershaw, Judith; Gendall, Philip; Wright, Malcolm (2011). Predicting blood donation behaviour: further application of the theory of planned behaviour. Journal of Social Marketing, 1(2), 120-132.
  • İslamoğlu, Ahmet H.; Altunışık, Remzi (2013). Tüketici Davranışları. İstanbul: Beta. Javadzadeh, Shahshahani H.; Yavari, M.T.; Attar, M.; Ahmadiyeh, M.H. (2006). Knowledge, attitude and practice study about blood donation in the urban poptilation of Yazd, Iran. Transfusion Medicine, 16, 403-409.
  • Kempf, DeAnna (1999). Attitude Formation from Product Trial: Distinct Roles of Cognition and Affect for Hedonic and Functional Product. Psycholgy and Marketing, 16(1), 35-50.
  • Kocagöz, Elif; Dursun, Yunus (2010). Algılanan Davranışşal Kontrol, Ajzen’in Teorisinde Nasıl Konumlanır? Alternatif Model Analizleri. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si, 12(19), 139-152.
  • Kotler, P.; Andreasen, A. (1991). Strategie Marketing for Nonprofit Organizations, New Jersey:Prentice-Hall, Inc.
  • Kotler, P; Lee, N. (2010). Yoksulluğa Karşı Sosyal Pazarlama. (çev. Zeynep Kökkaya Chalar), İstanbul: MediaCat.
  • Kotler, P; Lee, N. (2007). Kamu Sektöründe Pazarlama: Kamu Kuruluşlarının Performansını Arttırmak için Bir Yol Haritası, (çev. Zeynep Kökkaya Chalar) İstanbul: MediaCat.
  • Kotler, P.; Zaltman, G. (1971). Social Marketing: An Approach to Planned Social Change. Journal of Marketing, 35(3), 3–12.
  • Ling, J. C.; Franklin, B. A.; Lindsteadt, J. F.; Gearon,S. A. (1992). Social marketing: its place in public health. Annual Review of Public Health, 13(1), 341-362.
  • Macfadyen, L.; Stead, M.; Hastıngs, G. (1999). A Synopsis of Social Marketing,http://staff.stir.ac.uk/w.m.thompson/Social%20Enterprise/Library/Synopsis%20of%20Soci al%20Marketing.pdf, (Erişim Tarihi: 14.07.2016).
  • Madden, T. J; Ellen, P.; Ajzen, I. (1992). A comparison of the theory of planned behavior and the theory of reasoned action. Personality and Social Psychology Bulletin, 18, 3–9.
  • Masser, Barbara M.; White, Katherine M.; Hyde, Melissa K.; Terry, Deborah; Robinson, Natalie G. (2009). Predicting blood donation intentions and behavior among Australian blood donors: testing an extended theory of planned behavior model. Transfusion, 49, 320-329.
  • McMahon, Roz; Bryne, Molly (2008). Predicting donation among an Irish sample of donors and nondonors: extending the theory of planned behavior. Transfusion, 48(2), 321–331.
  • Merav, Ben N.; Lena, Gorkov (2011). Investigating the factors affecting blood donation among Israelis. International Emergency Nursin, 19(1), 37-43.
  • Mirutse, Gabremeskel; Fisseha, Girmatsion; Abebe, Lakew; Birhanu, Zewda (2014). Intention to donate blood among the eligible population in Mekelle City, Northern Ethiopia: Using the theory of planned behavior. American Journal of Health Research, 2(4), 158-163.
  • Misje, A.H; Bosnes, V.; Gasdal, O.; Heier, H.E. (2005). Motivation, recruitment and retention of voluntary nonremunerated blood donors: a survey-based questionnaire study. Vox Sang, 89(4), 236-244. Mucuk, İsmet (2014). Pazarlama İlkeleri. İstanbul: Türkmen.
  • Murphy-Hoefer, R.; Hyland, A.; Higbee, C. (2008). Perceived effectiveness of tobacco countermarketing advertisements among young adults. American Journal of Health Behavior, 32, 725–734.
  • Nakıboğlu, Burak; Özsoy, Tufan (2016). Sosyal Pazarlama: Sosyal Pazarlama Kampanyası Örnekleriyle. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
  • Nonis, Sarath A.; Ford, Charles W.; Logan, Laddie; Hudson, Gail (1996). College Student’s Blood Donation Behavior: Relationship to Demographics, Percieved Risk and Incentives. Health Marketing Quarterly, 13, 33-46.
  • Novatorov, E.V; Crompton, J.L. (2001). A Revised Conceptualization of Marketing in the Context of Public Leisure Services. Journal of Leisure Research, 33(2), 169-186.
  • Odabaşı, Yavuz; Barış, Gülfidan (2010). Tüketici Davranışı, İstanbul: MediaCat.
  • Ownby, H.E.; Kong, F.; Watanahe, K.; TU, Y.; Nass, C.C. (1999). Analysis of donor return behaviour. Retrovirus Epidemiology Donor Study. Transfusion, 39, 128-135.
  • Özdamar, Kazım (1999). Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
  • Özsoy, Tufan (2015). Teknoloji Bazlı Pazarlama Uygulamalarının Sosyal Pazarlama’da Kullanılmasına Yönelik Bir Model Önerisi. 20. Ulusal Pazarlama Kongresi, (Eskişehir-Türkiye 2015).
  • Öztürk, Abdülkadir; Nart, Sima; Altunışık, Remzi (2015). Tüketicilerin Helal Tüketim Davranışlarının Belirleyicileri: Planlı Davranış Teorisi Çerçevesinde Bir Araştırma. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 1(2), 141-160.
  • Özgül, Engin (2010). Tüketicilerin Değer Yapıları, Gönüllü Sade Yaşam Tarzı ve Sürdürülebilir Tüketim Üzerindeki Etkileri. Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 28(2), 117-150.
  • Pagliariccio A; Guermandi, G.; Marinozzi, M.; Piani, M.(2003). Can better information increase hemapheresis. Transfusion and Apheresis Science, 28, 149-153.
  • Peattie, Ken; Peattie, Sue (2009). Social marketing: A pathway to consumption reduction. Journal of Business Research, 62(2), 260-268.
  • Peattie, Ken; v, Sue (2003). Ready to Fly Solo? Reducing Social Marketing’s Dependence on Commercial Marketing Theory. Marketing Theory, 3(3) 365–86.
  • Petty, R.E.; Caciopo, J.T. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion. Advances in Experimental Social Psychology, 19, 123-205.
  • Raftopoulou, Christina-Effimia (2011). “The Captured Citizen: A Critique Of Social Marketing”,https://www.mngt.waikato.ac.nz/ejrot/cmsconference/2003/proceedings/criticalmarketin g/Reftopoulou.pdf, (Erişim Tarihi: 06.03.2018).
  • Rothschild, M. (1997). An Historic Perspective of Social Marketing. Journal of Health Communication, 2, 308-309.
  • Schuster, Lisa; Kubacki, Krzysztof; Rundle-Thiele, Sharyn (2016). Community-based social marketing: effects on social norms. Journal of Social Marketing, 6(2), 193-210.
  • Shove, E. (2010). Beyond the ABC: Climate Change Policy and Theories of Social Change. Environment and Planning, 42(6), 1273-1285.
  • Sümer, Nebi (2000). Yapısal Eşitlik Modelleri: Temel Kavramlar ve Örnek Uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74
  • Tek, Ömer Baybars; ÖZGÜL, Engin (2013). Modern Pazarlama İlkeleri: Uygulamalı Yönetimsel Yaklaşım. İzmir: Birleşik Matbaacılık.
  • Tekeş, Burcu; Hasta, Derya (2015). Özgecilik Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Nesne Psikoloji Dergisi, 3(6), 55-75
  • Torlak, Ömer (2007). Pazarlama Ahlakı: Sosyal Sorumluluk Ekseninde Pazarlama Kararları ve Tüketici Davranışlarının Analizi. Pazarlama Dünyası, İstanbul: Beta.
  • Trimmel, Michael; Lattacher, Helene; Janda, Monika (2005). Voluntary whole-blood donors, and compensated platelet donors and plasma donors: Motivation to donate, altruism and aggression. Transfusion and Apheresis Science, 33, 147-155.
  • TUİK. http://www.tuik.gov.tr/ustmenu.do?metod=temelist (Erişim Tarihi: 05.05.2017).
  • Wildman, John; Hollingsworth, Bruce (2009). Blood donation and the nature of altruism. Journal of Health Economics, 28, 492-503.
  • Zaller N; Nelson, K.E.; Ness, P.; Wen, G.; Bai, X.; Shan, H. (2005). Knowledge, attitude and practice survey regarding blood donation in a Northwestern Chinese city. Transfusion Medicine, 15, 277-286.
İşletme Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1309-0712
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2009
  • Yayıncı: Melih Topaloğlu
Sayıdaki Diğer Makaleler

Yiyecek İçecek İşletmelerinde Hizmet Kalitesinin Müşteri Vatandaşlık Davranışına Etkisi: İstanbul Örneği

Nihan YARMACI, Edanur KEFELİ

Sosyal Medyanın Tüketicilerin Satınalma Davranışları Üzerinde Etkisi: Türkiye ve İran’daki Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama

Raheleh ERTÜRK, Cemalettin AKTEPE

İş Doyumunun Sanal Kaytarma Davranışı Üzerindeki Etkisi: Gaziantep İlinde Özel Sektörde Çalışanlar Üzerinde Bir Araştırma

Cafer Şafak EYEL, Alper TUTCU

The Role of Category Labeling in Categorization and Evaluation of New Products

Pınar YILDIRIM

Raporlanan Kilit Denetim Konularının Sayısını Etkileyen Faktörler: Borsa Istanbul’da Bir Uygulama

Neriman YALÇIN

Dağıtım Adaleti ile İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkide Duyarsızlaşmanın Aracılık Rolü: Bir Telekomünikasyon Firmasında Çalışan Mühendisler Üzerine Bir Araştırma

Cansu CEVİZ DOĞRAR, Barış BOSTANCI, Evrim MAYATÜRK AKYOL

İşletmelerde Stratejik Yönlülük Boyutları ile Hizmet Yenilik Yeteneği ve Pazar Performansı Arasındaki İlişki: Bir Araştırma

Nurhan PAPATYA, Gürcan PAPATYA, AHMET BUĞRA HAMŞIOĞLU

Sosyal Medyada Marka Topluluklarının Marka Güveni ve Marka Sadakati Üzerindeki Etkisi

Asude Yasemin ZENGİN, Burak ÇETİN

An Analysis of the Effects of Seismic Events on The Turkish Stock Market

TUNA CAN GÜLEÇ

İşgören Seçiminde İnsan Kaynakları Analitiği (İKA) Yaklaşımının Kullanılması

KEMAL DEMİR, Eyüp ÇALIK