Ahmet Doğan, TAYFUN ARAR, Melehat ÖNEREN, Cihat KARTAL

Psikobiyolojik Kişilik Kuramı Faktörleri İle İş Performansı Arasındaki İlişkide Etik Eğilimlerin Etkisi

Amaç – Bu araştırma psikobiyolojik kişilik kuramına göre mizaç ve karakter faktörleri ile iş performansı arasındaki ilişkide etik eğilimlerinin aracılık rolünün olup olmadığını tespit etmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Yöntem – Araştırmanın örneklemini Ankara ilinde bulunan insan kaynakları danışmanlığı kapsamında özellikle işe alım süreçlerinde adayların kişilik özelliklerinin iş performansına etkisinin incelenmesini talep eden uluslararası düzeyde faaliyet gösteren tıbbi cihaz üretim fabrikası, ulusal düzeyde elektrik ürünleri üretim fabrikası, ulusal ve uluslararası düzeyde faaliyet gösteren mühendislik firması ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren finansal danışmanlık firması olmak üzere 4 firmanın çalışanları (n=111) oluşturmuştur. Veriler “Karakter ve Mizaç Ölçeği (TCI)”” ve Etik Eğilimler Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizi için frekans, güvenirlik, korelasyon, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri ve yapısal eşitlik modellemesi kullanılmıştır. Bulgular – Yapılan analizler sonucunda mizaç faktörlerinden ‘yenilik arayışı’, karakter faktörlerinden ‘acıma’ ve etik eğilimlerden ‘acıdan kaçınma’ ile iş performansı arasında istatistiki anlamlı ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ancak temel hipotez olan kişilik özellikleri ile iş performansı arasındaki ilişkide etik eğilimlerin aracılık rolü desteklenmemiştir. Tartışma – Araştırma sonuçlarına göre özellikle işe alım süreçlerinde belirli pozisyonlar için belirli kişilik özelliklerine sahip adayların daha başarılı olacağına ilişkin algının tersine, kişilik özelliklerinin ve etik eğilimlerin belirgin bir şekilde iş performansını yordamadığı görülmüştür. Bu sonuçlar göz önünde bulundurulduğunda araştırmanın, işe alım süreçlerinde kişilik ve etik eğilimlerin tespit edilmesine odaklanmak yerine daha somut düzeyde tutum ve davranışları belirlemeye yönelik yöntemlere odaklanılması konusunda araştırmacı ve uygulayıcılara fikir vereceği öngörülmektedir.

The Effect of Ethical Tendencies on the Relationship Between Psychobiological Personality Theory Factors and Job Performance

Purpose – This study was carried out in order to determine whether ethical tendencies mediate the relationship between temperament and character factors and job performance according to psychobiological personality theory. Design/methodology/approach – Within the scope of human resources consultancy in Ankara province, the sample of the study consisted of the employees of 4 firms (n = 111) in Ankara, which is an internationally operating medical device manufacturing factory, a national electrical products manufacturing factory, a national and international engineering firm and a financial consultancy firm operating in the service sector which demand the examination of the effect of personality traits on job performance in recruitment processes. Data were collected using the “Character and Temperament Scale (TCI)” and Ethical Tendencies Scale ”. Frequency, reliability, correlation, exploratory and confirmatory factor analyzes and structural equation modeling were used for data analysis. Findings – As a result of the analyzes, it was found that there was a statistically significant relationship between ‘seeking novelty’ as one of the temperament factors, ‘pity’ as one of the character factors and ‘pain avoidance’ as one of the ethical tendencies and job performance. However, the basic hypothesis which investigates the mediation role of ethical tendencies in the relationship between personality traits and job performance was not supported. Discussion – According to the results of the study, contrary to the perception that candidates with certain personality traits will be more successful especially for certain positions in recruitment processes, it is seen that personality traits and ethical tendencies do not predict job performance significantly. When these results are taken into consideration, it is predicted that the research will give an opinion to researchers and practitioners to focus on methods to determine attitudes and behaviors at a more concrete level rather than focusing on identifying personality and ethical tendencies in recruitment processes.

PDF

___

Akarsu, Bedia. Max Scheler Felsefesinde Kişi Kavramı ve İnsan Olma Sorunu. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1998.
Alakavuklar, Ozan, ve Yasemin Arbak. «Ahlaki ikilem çatışmalarının yönetiminde etik eğilimlerin rolü.» 16. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi. Antalya, 2008. 701-704.
Anwar, Sadia, ve Naimatullah Shah. «Impact Of Personality Traits On Ethical Behavior.» The Government: Research Journal of Political Science VI (2018): 95-114.
Arkar, Haluk. «Cloninger'in Mizaç ve Karakter Boyutları ile Kişilik Bozuklukları Arasındaki İlişki.» Klinik Psikiyatri , 11 2008: 115-124.
Arkar, Haluk, ve diğerleri. «Mizaç ve Karakter Envanteri’nin Türkçe Formunun Faktör Yapısı, Geçerlik ve Güvenilirliği.» Türk Psikiyatri Dergisi, no. 16 (2005): 190-204.
Aykaç, Burhan. İnsan Kaynakları Yönetimi ve İnsan Kaynaklarının Stratejik Planlaması. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 1999.
Barrick, Murray R., Michael K. Mount, ve Timothy A. Judge. «Personality and Performance at the Beginning of the New Millenium: What Do We Know and Where Do We Go Next?» International Journal of Selection and Assessment, 2001: 9-30.
Barutçugil, İsmet. Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık, 2004.
Befort, Nancy, ve Keith Hattrup. «Valuing Task and Contextual Performance: Experience, Job Roles, and Ratings of the Importance of Job Behaviors.» Applied H.R.M. Research, 2003: 17-32.
Callen, Michael, Saad Gulzar, Ali Hasanain, Yasir Khan, ve Arman Rezaee. «Personalities And Public Sector Performance:Evidence From A Health Experiment In Pakistan.» https://www.nber.org. April 2018. https://www.nber.org/papers/w21180 (erişildi: 05 08, 2019).
Çankır, Bilal, ve Selma Arıkan. «Examining Work Engagement and Job Satisfaction Variables in their Relations with Job Performance and Intention to Quit.» İşletme Araştırmaları Dergisi, 2019: 1133-1150.
Carroll, Archie B. «Ethics in Management.» A Companion to Business Ethics içinde, yazan Robert E. Frederick, 141-152. Oxford: Blackwell Publishers Ltd, 1999.
Chamberlin, Melissa, Daniel w. Newton, ve Jeferry A. LePine. «A Meta-analysis of Empowerment and Voice As Transmitters of High‐performance Managerial Practices To Job Performance.» Journal Of Organizational Behavior, 2018: 1-18.
Cloninger, C. R., T. R. Przybeck, ve D. M. Svrakic. «A Psychological Model of Temperament and Character.» Archives of General Psychiatry, 1993: 975-990.
Cloninger, C. Robert. «A Systematic Method for Clinical Description and Classification of Personality Variants.» Arch Gen Psychiatry, 1987: 573-588.
Cloninger, C. Robert, Thomas R. Przybeck, ve DraganM. Svrakic. «The Tridimensional Personality Questionnaire: US Normative Data.» Psychological Reports, 1991: 1047-1057.
Cloninger, Susan. «Conceptual issues in personality theory.» The Cambridge Handbook of Personality Psychology içinde, yazan Philip J. Corr ve Gerald Matthews. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
Cohen, Ronald Jay, ve Mark E Swerdlik. Psikolojik Test ve Değerlendirme. Çeviren Ezel Tavşancıl. Ankara: Nobel, 2015.
De Fruyt, F, L De Wiele, ve C Van Herringen. «Cloninger's Psychobiological Model of Temperament and Character and the Five-Factor Model of Personality.» Personality and Individual Differences, September 2000: 441-452.
Eysenck, H.J, ve Glenn Wilson. Kişiliğinizi Tanıyın. Çeviren Erol Erduran. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2000.
Fromm, Eric. Kendini Savunan İnsan. Çeviren Ayda Yörükan. İnsan: Say Yayınları, 1995. Greenberg, Jerald. «The Protestant Work Ethic and Reactions to Negative Performance Evaluations on a Laboratory Task.» Journal of Applied Psychology, 1977: 682-690.
Hogan, Joyce, ve Brent Holland. «Using Theory to Evaluate Personality and Job-Performance Relations: A Socioanalytic Perspective.» Journal of Applied Psychology, 2003: 100-112.
Hui-Hua, Zhang, ve Nicola Schutte. «Personality, emotional intelligence and other-rated task performance.» Personality and Individual Differences, 2015: 298-301.
Imam, Awais, Abdus Sattar Abbasi, ve Saime Muneer. «Employee Performance From The Lens Of Islamic Work Ethics: Mediating Role Of Personality X And Y.» Sci. Int(Lahore), 2015: 415-422.
Imam, Awais, Abdus Sattar Abbasi, ve Saime Muneer. «The Impact Of Islamıc Work Ethıcs On Employee Performance: Testıng Two Models Of Personalıty X And Personality Y.» Sci. Int (Lahore), 2013: 611-617.
Koçyiğit, Mehmet, ve Mehmet Karadağ. «Etik Teorilerine Dayalı Bir “Etik Eğilimler Ölçeği” Geliştirme Çabası.» İş Ahlakı, 2017: 283-307.
Kolçak, Menşure. Meslek Etiği. 2. Baskı. Bursa: Ekin Yayınevi, 2013.
Köroğlu, Ertuğrul, ve Sinan Bayraktar. Kişilik Bozuklukları. Ankara: HYB Basın Yayın, 2007.
Köse, Samet. «A Psychobiological Model Of Temperament And Character: TCI.» Yeni Symposium, 2003: 86-97.
Köse, Samet, ve diğerleri. «Mizaç ve Karakter Envanteri (Türkçe TCI): Geçerlik, Güvenirliği ve Faktör Yapısı.» Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 2004: 107-131.
Kuçuradi, Ioanna. Uludağ Konuşmaları. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2009.
MacDonald, Douglas, ve Daniel Holland. «Examination Of Relations Berween The Neo Personality Inventory-Revised And The Temperament And Character Inventory.» Psychological Report, 2002: 921-930.
Marri, M.Y.K., A.M. Sadozai, H.M.F. Zaman, ve M.I. Ramay. «The Impact Of Islamic Work Etthic on Job Satisfaction and Organizational Commitment: A Study of Agricultural Sector in Pakistan.» International Journal of Bussiness and Behavioural Sciences, 2012: 32-45.
McClelland, D.C. Personality. New York: Holt-Dryden, 1951.
Mengüşoğlu, Takiyettin. İnsan Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1988.
Menninger, K.A. The Human Mind. New York: Knopf, 1953.
Merrens, Matthew R., ve James B. Garrett. «The Protesntant Ethic Scale as a Predictor of Repetitive Work Performance.» Applied Psychology, 1975: 125-127.
Nelson, William A. «An Organizational Ethics Decision-Making Process.» Healtcare Executive, July-August 2005: 9-14.
Ntayi, J.M. «Work Ethic, locus of control and sales force task performance.» Journal of African Business, 2005: 155-176.
Öhman, Johan, ve Leif Östman. «Clarifying the Ethical Tendency in Education for Sustainable Development Practice.» Canadian Journal of Environmental Education, 2008: 57-72.
Osibanjo, Adewale Omotayo, James Olekan Akinbode, Hezekiah Olubusayo Falola, ve Akinrole Olumuyiwa Oludayo. «Work Ethics and Employees2 Jobe Performance.» Journal of Leadership, Accountability and Ethics, 12 2015: 107-117.
Özer, Erdal, ve Osman Nuri Özdoğan. «Personel Güçlendirmenin İşgörenlerin İş Performansına Etkisi: Afyonkarahisar Örneği.» İşletme Araştırmaları Dergisi, 2019: 1205-1224.
Özkan, Osman Seray, ve Tolga Omay. «Psikolojik Sermayenin Bireysel Performans Üzerindeki Etkisinde Birey-Örgüt Uyumunun Aracılık Rolü: Vakıf Üniversitelerindeki Öğretim Üyelerine Yönelik Araştırma.» İşletme Araştırmaları Dergisi, 2019: 743-757.
Parks-Leduc, Laura, Gilad Feldman, ve Anat Bardi. «Personality Traits and Personal Values: A Meta Analysis.» Personality and Social Psychology Review, 2015: 3-29.
Raja, Usman, Gary Johns, ve Filotheos Ntalianis. «The Impact of Personality on Psychological Contracts.» The Academy of Management Journal, 2004: 350-367.
Ricther, Jörg, ve Rosina Neumann. «Personality of Students of Economics, Medicine, and Verbal Communication: Preliminary Results.» Psyxhology, 2011, 2 b.: 248-253.
Riggio, Ronald E. Introduction to Industrial / Organizational Pcychology. New Jersey: Pearson Education, Ic., 2013.
Rothmann, S, ve E.P Coetzer. «The Big Five Personality Dimensions And Job Performance.» SA Journal of Industrial Psychology, 29 (2003): 68-74.
Saruhan, Şadi Can, ve Ata Özdemirci. Bilim, Felsefe, Metodoloji. İstanbul: Beta , 2016.
Scheler, Max. İnsanın Kosmostaki Yeri. Çeviren Harun Tepe. Ankara: BilgeSu Yayınları, 2015.
Şeker, Mustafa. Kişilik Özellikleri İle Örgütsel Bağlılık ve İşgören Performansı Arasındaki İlişkiler ve Kayseri Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde Bir Uygulama. Niğde: Niğde Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2011.
Soysal, A. «Çalışma Yaşamında Kişilik Tipleri : Bir Literatür Taraması.» Çimento ve İşveren Dergisi, 2008: 4-19.
Spranger, Eduard. İnsan Tipleri, Bir Kişilik Psikolojisi. Çeviren Ahmet Aydoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2001.
Stajkovic, Alexander D., Albert Bandura, Edwin A Locke, Dongseop Lee, ve Kayla Sergent. «Test Of Three Conceptual Models Of İnfluence Of The Big Five Personality Traits And Self-Efficacy On Academic Performance: A Meta-Analytic Path-Analysis.» Personality and Individual Differences, 2018: 238-245.
Tabashnick, B.G., ve L.S. Fidell. Using Multivariate Statistics. Boston: Pearson, 2013.
Tett, Robert P., ve Dawn D Burnett. «A Personality Trait-Based Interactionist Model of Job Performance.» Journal of Applied Psychology, 2003: 300-317.
Türkeri, Mehmet. Etik Kuramları. Ankara: Lotus Yayınları, 2013.
Üngüren, Engin. Psikobiyolojik Kişilik Kuramı Ekseninde Yöneticilerin Kişilik Özellikleri, Karar Verme Stilleri Ve Örgütsel Sonuçlara Yansımaları. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2011.
Viswesvaran, Chockalingam, ve Deniz S. Ones. «Perspectives on Model of Performance.» International Journal of Selection And Assesment, 12 2002: 216-226.
Weiten, Wayne, Elizabet Yost Hammer, ve Dana S. Dunn. Psikoloji ve Çağdaş Yaşam. Çeviren Ebru İkiz. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2015.
Yalçın, Mehmet Hanifi. Mizaç ve Karakter Envanteri - Gözden Geçirilmiş Formu (Türkçe TCI-R) Geçerlik, Gevenirliği ve Faktör Yapısı. Gaziantep: Hasan Kalyoncu Ünivesitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Yelboğa, Atilla. «Kişilik Özellikleri ve İş Performansı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi.» “İş,Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Haziran 2006: 196-211.