Mustafa ASLAN, Derman KÜÇÜKALTAN, Doğan UZUN

Kriz Yönetim Süreci Değerlendirme Ölçekleri Geliştirilme Çalışması

Amaç – Bu çalışmanın amacı, türü ne olursa olsun, hayatın bir gerçeği olarak sürekli yaşanmakta ve tüm hayatımızı derinden etkilemekte olan krizlerin yönetim sürecini ölçümleyebilecek ölçeklerin geliştirilmesidir. Tüm örgütler, bazen biri bitmeden diğer bir krizin içerisinde kendilerini bulmakta ve iyi yönetilemeyen kriz süreçleri de örgütler açısından yıkıcı olmaktadır. Çalışmamızda krizin hem öncesini hem sürecini hem de kriz sonrasını kapsayacak genişlikte ve kapsamda kriz sürecindeki yönetim faaliyetlerini ölçümleyecek ölçeklerin geliştirilerek, yaşanan krizlerin tüm yönlerinin bilimsel çalışmalarda incelenebilmesine ve bu çalışmalardan elde edilecek sonuçlarla uygulamacılara yardımcı olunması hedeflenmiştir. Yöntem – Araştırma, kolayda örneklem yöntemiyle ulaşılan, İstanbul ili dahilinde faaliyet gösteren şirketlerde yönetici pozisyonunda çalışanlarla yapılmıştır. Anket formlarının ilk bölümünde katılımcıların demografik özelliklerine, ikinci bölümünde ise araştırmacılar tarafından geliştirilen ve kriz öncesi, kriz süreci ve sonrasındaki faaliyetleri ölçmeye yarayan ifadelere yer verilmiştir. Anket formları katılımcılara elektronik ortam da ulaştırılmış ve elde edilen veriler istatistiki paket programı kullanılarak geçerlik, güvenirlik ve keşfedici faktör analizlerine tabi tutulmuş, Cronbach Alfa, açıklanan varyans ve R2 değerleri ile sonuçlar yorumlanmış ve raporlanmıştır. Bu çalışmada elde edilen ölçekler kullanılarak oluşturulan kriz yönetim modeli ayrıca YEM (Yapısal Eşitlik Modeli) ile de test edilmiş ve modeldeki her bir değişkene ait R2 değerleri rapor edilmiştir. Bulgular – Analizler sonucunda 7 ölçekten oluşan, kriz yönetiminin hem işletme üzerindeki etkilerini hem de uygulamaların ve sonuçlarının oluşturduğu algıyı ölçen, kriz süreci yönetim faaliyetleri ölçekleri ortaya çıkmıştır. Tüm ölçeklerin güvenilirlik değerleri eşik değer olan 0,60’ın üzerinde (Lyberg vd., 1997; Kılıç, 2016) olup en düşük faaliyetler ve tedbirler ölçeğinde (α=0,834), en yüksek de kriz yönetiminin algılanan başarısı ölçeğinde (α=0,963) ölçülmüştür. Açıklanan varyans değerleri ise en düşük çevresel tarama ölçeğinde %71 ve en yüksek de hazırlık ve planlama ölçeğinde %87 olarak ölçülmüştür. R2 değerleri de en düşük finansal tedbirler (0,09) ve en yüksek de yönetimin algılanan başarısı (0,79) olarak tespit edilmiştir. Tartışma – Toplamda elde edilen yedi ölçek ve bu ölçeklerle oluşturulan model dikkate alındığında, kriz zamanlarında en çok uygulanan finansal tedbirlerle tasarruf tedbirlerinin aslında krizin örgüt üzerindeki etkisini daha da kötüleştirdiği, üretim satış ve pazarlama faaliyetlerinin ise krizin kötü etkilerini elemine ettiği görülmektedir. Alınan finansal tedbirler aynı zamanda hem uygulamaların hem de yönetimin algılanan kriz yönetimindeki başarısını olumsuz yönde etkilediği, üretim satış ve pazarlamanın ise pozitif yönde etkilediği görülmektedir. Kriz öncesinde ve anında yapılan hazırlık faaliyetlerinin açıklanma oranı (R2=0,60) dikkate alındığında, çevresel taramanın bu safhaya en çok etkiyen faaliyet olduğu ortaya çıkmaktadır.

Development of Crisis Management Process Assesment Scales

Purpose – The purpose of this study is to develop scales that can measure the management processes of crises that are being experienced very often and affecting our entire life deeply. Almost all organizations experience crises, and sometimes they find themselves in another crisis before the one ends, and the crises that are not managed well become devastating for organizations. In our study, it is aimed to develop scales that will measure the management activities of pre-crisis, during the crisis and post-crisis, and will be used in studies and to assist the practitioners with the results obtained from these studies. Design/methodology/approach – The research was carried out with executives working for companies operating in Istanbul, and the convenience sampling method used. The questionary form has two sections: the first section is to measure the demographic features of participants, while the second part consists of the statements developed by the researchers to measure the management activities before, during, and after the crisis experienced. The questionnaire forms were delivered to the participants in electronic form, and the data obtained were subjected to validity, reliability, and exploratory factor analysis using statistical package software. Test results and obtained Cronbach Alfa, percentage of the variance extracted, and R2 values were interpreted and reported. The crisis management model created using the scales obtained in this study was also tested with SEM (Structural Equation Model), and R2 values of each variable in the model were reported. Findings – As a result of the analyzes, seven scales obtained to measure management activities and the perception created by these activities and their results. The reliability of all scales was above the threshold value of 0.60 (Lyberg et al., 1997; Kılıç, 2016), and the lowest reliability value was measured in the activities and precautions scale (α=0,834), and highest in the perceived success of crisis management (α=0.963). The lowest variance extracted was measured as 71% in the environmental screening scale while highest as 87% in the preparation and planning scale. The lowest measured R2 value was in the financial precaution scale (0.09), while the highest in the perceived success of the management (0.79). Discussion – Considering the seven scales obtained from this study and the model created with these scales, it is seen that financial precautions and retrenchment that widely practiced in crisis times are actually worsen the impact of the crisis on the organizations, while production, sales and marketing activities eliminate the reverse effects of the crisis. It is also observed that the financial measures also negatively affect the perceived success of both the applications and the management in crisis time, and the production, sales and marketing have a positive effect. Considering the estimation power of preparatory activities carried out before and during the crisis (R2 = 0.60), it turns out that environmental scanning mostly affects this this phase.

PDF

___

Abu Amuna, Y. M., Al Shobaki, M. J., Abu Naser, S. S. (2017). Strategic Environmental Scanning: an Approach for Crises Management. International Journal of Information Technology and Electrical Engineering, 6(3), 28-34
Adnan, H. (2015). Effect of Organizational Culture, Organizational Commitment to Performance: Study in Hospital Of District South Konawe of Southeast Sulawesi. The International Journal of Engineering and Science, 4 (5), 33-41
Akdemir, A., Konakay, G. (2016). Dış ve İç Çevre Analizi. Akdemir, A. (Ed.) Örgütlerde Stratejik Yönetim, Orion Kitabevi, Ankara
Akdağ, M. (2001). Halkla İlişkiler ve Kriz Yönetimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
Albright, K. S. (2004). Environmenral Scanning: Radar For Success. The Information Management Journal, Mayıs/Haziran, 38-44
Altaş, M. (2020). Hükümet 100 milyar liralık 'Ekonomik İstikrar Kalkanı' paketini açıkladı. Eişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/hukumet-100-milyar-liralik-ekonomik-istikrar-kalkani-paketini-acikladi/1770907. Erişim Tarihi: 28.03.2020
Arslan, A. (2009). Kriz Yönetiminde Liderlik. Akademik Bakış, 18, 179-190
Bezemer, D. (2009). Why some economists could see the crisis coming, Financial Times. Erişim Adresi: https://www.ft.com/content/452dc484-9bdc-11de-b214-00144feabdc0., Erişim Tarihi: 26.03.2020
Büyükakın, F., Aydın, S. (2018). Öncü Göstergelerle Finansal Kırılganlık Endeksi: Türkiye Örneği (1990-2017). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 113-125
Cabrera-Nguyen, P. (2010). Author Guidelines for Reporting Scale Development and Validation Results in the Journal of the Society for Social Work and Research. Journal of the Society for Social Work and Research. 1(2), 99-103
Carpenter S. (2018). Ten Steps in Scale Development and Reporting: A Guide for Researchers. Communication Methods and Measures, 12(1), 25-44
Christophersen, O. A., Haug, A. (2007). More about hypervirulent avian influenza: Is the world now better prepared? Microbial Ecology in Health and Disease, 19(2), 78-121
Çiftçi, G. (2015). Turizm İşletmelerinde Kriz Yönetimi Uygulamalarının Örgütsel Öğrenme ve İşletme Performansı Açısından Ampirik Olarak Analizi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Tekirdağ
Dinçer, Ö. (2000). Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası (5. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım
Ferik, M. (2015). Recep Tayyip Erdoğan'lı Yıllar. İstanbul: E-Kitap Projesi
Field, A. (2018). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (5. Baskı). Londra: SAGE Publications
Fields, D. (2002). Taking Measure of Work: A Guide to Validated Scales for Organizational Research and Diagnosis. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications
Hair, J. F. J., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2010). Multivariate Data Analysis (17. Baskı). NJ: Prentice Hall
Henig, R. M. (2020). Why weren’t we ready for this virus? National Geographic, Temmuz-2020, Erişim Adresi: https://www.nationalgeographic.com/magazine/2020/07/why-werent-we-ready-for-this-virus/, Erişim Tarihi: 28.06.2020
Herlant, M. (2020). How your organization can assess and respond to COVID-19 related risks. Ernest & Young, Erişim Adresi: https://www.ey.com/en_be/covid-19/is-your-organization-prepared-to-respond
Israeli, A. A., Reichel, A. (2003). Hospitality crisis management practices: the Israeli case. Hospitality Management, 22, 353–372
İncaz, S. (2018). Kriz Açısından Yönetim. Akdemir, A. (Ed.) Örgütlerin Yönetimi: Kavramsal-Kuramsal, Tematik ve Kurumsal Açılardan Yönetim, Beta Yayınları, İstanbul, 455-474
Jaques, T. (2008). A case study approach to issue and crisis management: Schadenfreude or an opportunity to learn?. Journal of Communication Management, 12(3), 192-203. https://doi.org/10.1108/13632540810899399
Karakurt, B. (2010). Küresel Mali Krizi Önlemede Maliyet Politikasının Rolü ve Türkiye'nin Krize Maliye Politikası Cevabı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 167-195
Kılıç, S. (2016). Cronbach’ın Alfa Güvenilirlik Katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48
King, G. (2002). Crisis Management & Team Effectiveness: A Closer Examination. Journal of Business Ethics, 41, 235–249
Kline, R. (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2nd ed.). New York, NY: Guilford Press
Köroğlu, A. (2004). Turizmde kriz yönetimi: otel işletmelerinde ve seyahat acentalarında bir uygulama. Yayımlanmamış doktora tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir
Kutlu, H. A., Demirci, N. S. (2011). Küresel Finansal Krizi (2007-?) Ortaya Çıkaran Nedenler, Krizin Etkileri, Krizden Kısmi Çıkıs Ve Mevcut Durum. Muhasebe ve Finans Dergisi, Ekim-2011, 121-136
Küçükaltan, D., Badem, M., Albayrak, M. (2006). Küresel Ekolojik ve Biyolojik Krizler Ekseninde Türkiye’de Kırsal Turizm, Türkiye VII. Tarım Ekonomisi Kongresinde Sunulan Bildiri, Antalya
Lyberg, L., Biemer, P., Collins, M., De Leeuw, E., Dippo, C., Schwarz, N., & Trewin, D. (1997). Survey measurement and process quality. New York: Wiley
Mair, V. H. (2009). How a misunderstanding about Chinese characters has led many astray. Erişim Adresi: http://pinyin.info/chinese/crisis.html, Erişim Tarihi: 29.06.2020
Mert, G., Alan, T. (2020). Girişimcilerin Kriz Algısı ve Kriz İle Başa Çıkma Stratejileri. Social, Mentality and Researcher Thinkers Journal, 6(32), 1048-1064
Mitroff vd., I., Shrivastava, P., Udwadia, F. (1987). Effective Crisis Management. Academy of Management Executive, 1(3), 283–292
Monella, L. M. (2020). COVID-19 outbreak in Italy: What are other EU countries doing? Erişim Adresi: https://www.euronews.com/2020/02/24/covid-19-outbreak-in-italy-what-are-other-eu-countriesdoing . Erişim Tarihi: 27.02.2020
Sağlık Bakanlığı (2020). Türkiye'deki Günlük COVID-19 Vaka Sayıları. Erişim Adresi: https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/haberler/turkiye-deki-gunluk-covid-19-vaka-sayilari.html, Erişim Tarihi: 28.06.2020
Okumuş, F. (2003). İşletmelerde kriz yönetimi ve krizlerin işletmeler üzerine olası etkileri. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1-2), 203-212
Özdemir, L. (2014) 2008 Küresel Ekonomik Krizinin Örgütsel Etkileri ve Bir Ölçek Geliştirme. Yönetim Bilimleri Dergisi, 12(23), 79-105
Özdevecioğlu, M. (2002). Krizin İşletmelerin Yönetsel ve Örgütsel Yapısı Üzerindeki Olumsuz Etkileri Ve Kayseri Sanayi İşletmelerinde Yapılan Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19, 93-114
ParaAnaliz (2019). Krizin en Net Göstergesi: Kapanan Şirket Sayısı Patlama Yapmış! Erişim Adresi: https://www.paraanaliz.com/2019/turkiye-ekonomisi/krizin-en-net-gostergesi-kapanan-sirket-sayisi-patlama-yapmis-34019, Erişim Tarihi: 28.06.2020
Penrose, J. M. (2000). The Role of Perception in Crisis Planning. Public Relations Review, 26(2), 155–171
PwC (2019). PwC Küresel Kriz Araştırması 2019. Erişim Adresi: https://www.pwc.com.tr/kuresel-krizarastirmasi-2019. Erişim Tarihi: 19.03.2020
PwC (2020). COVIC-19 Özelinde İşveren Bilgilendirme Rehberi. PwC Türkiye Sosyal Güvenlik Bülteni, Sayı: 15
Radu, S. (2020). The Billions That Countries Are Spending to Fight COVID-19. Erişim Adresi: https://www.usnews.com/news/best-countries/articles/2020-03-19/increasing-number-of-countries-push-coronavirus-rescue-packages. Erişim Tarihi: 28.03.2020
Reilly, A. H. (1993). The Technology of Effective Crisis Management: More Than Daily Routine. The Journal of High Technology Management Research, 4(1), 27-46
Richardson, B. (1994). Crisis Management and Management Strategy-Time to “Loop the Loop”? Disaster Prevention and Management, 3(3), 59-80. https://doi.org/10.1108/09653569410795632
Russo, T. A., Katzel, A. J. (2011). The 2008 Financial Crisis and Its Aftermath: Addressing the Next Debt Challenge (Occasional Paper No. 82). Group of Thirty, Washington DC
Sarstedt M., Mooi E. (2014). Factor Analysis. In: A Concise Guide to Market Research (Springer Texts in Business and Economics). Berlin: Springer
Sheaffer, Z., Mano-Negrin, R. (2003). Executives’ Orientations as Indicators of Crisis Management Policies and Practices. Journal of Management Studies, 40(2), 573-606
Shi, J., Cui, Y. (2011). Exploring the Structure of the Crisis Management Team. Key Engineering Materials Vols 460-461, 15-20
Starosta, A. (2014). Anti-crisis Management Strategies. The case of companies in the Greater Poland Voivodeship. Management, 18(1), 255-266
Şen, A. (2005). Finansal Krizlerin Tahmin Edilebilirliği: Türkiye Uygulaması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul
Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. (2019). Using Multivariate Statistics (7. Baskı). NY: Pearson
TOBB (2020). İş Dünyası Corona Virüs İçin Ekonomik Tedbirler. Erişim Adresi: https://tobb.org.tr/Sayfalar/20200323-covid-destegi.php, Erişim Tarihi: 28.03.2020
TOBB (2018). 2018 Aralık Ayına Ait Kurulan ve Kapanan Şirket İstatistikleri Haber Bülteni. Erişim Adresi: https://www.tobb.org.tr/BilgiErisimMudurlugu/Documents/ResmiDosya/2018/2018-12.doc, Erişim Tarihi: 28.06.2020
Trochim, W. M. K. (2020). Likert Scaling. Research Methods Knowledge Base. Erişim Adresi: https://conjointly.com/kb/likert-scaling/, Erişim Tarihi: 29.06.2020
Ülgen, H., Mirze, K. (2018). İşletmelerde Stratejik Yönetim (9. Baskı). İstanbul: Beta Yayınlar
Ürü Sanı, F. O. (2018). Stratejik Açıdan Yönetim. Akdemir, A. (Ed.) Örgütlerin Yönetimi. Beta Yayınları, İstanbul, 401-454
WHO (2020). The First Few X cases and contacts (FFX) investigation protocol for coronavirus disease 2019 (COVID-19) (Referens Number: WHO/2019-nCoV/FFXprotocol/2020.2)
Worthington, R., & Whittaker, T. (2006). Scale development research: A content analysis and recommendations for best practices. Counseling Psychologist, 34, 806-838
Yıldırım, S. (2010). 2008 Yılı Küresel Ekonomi Krizinin Dünya ve Türkiye Ekonomisine Etkileri. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi,12(18), 47-55
Yiğit, S., Yiğit, A. M. (2011). Stratejik Yönetimde Dış Çevre Analizi: KOBİ'ler ve Büyük İşletmeler Arasında Bir Karşılaştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38, 119-136