Katılım Bankalarının Bilanço Dışı İşlemleri İle Performansları Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği

Amaç – Katılım bankaları doğası gereği toplanan fonların değerlendirilmesi noktasında geleneksel bankalar kadar hızlı hareket edememekte, fonlarını geleneksel bankalar kadar verimli kullanamamaktadır. Ancak katılım bankaları da geleneksel bankalar gibi sermaye yapılarını güçlendirmek ve rekabet gücünü arttırmak için bilanço dışı işlemlerle yükümlüdürler. Bilanço dışı işlemler ile katılım bankaları yükümlülüklerinin takibi, varlıklarına ayırdığı karşılık ve ihtiyatlılık ilkesi gereği emanet ve rehinlerinin takibini yapar. Bu bilgiler ışığında çalışmanın amacı katılım bankalarının bilanço dışı işlemleriyle temel karlılık verileri arasındaki nedensellik ilişkilerinin incelenmesi ve bilgi kullanıcılarına kararlarında kısmen ışık tutmaktır. Yöntem – Çalışmada; geleneksel bankalarla aynı mevzuata tabi olmakla birlikte katılım bankacılığı ilkelerine de bağlı kalarak finansal sistem içinde kısmen dezavantajlı konumda olan, katılım bankalarının bilanço dışı faaliyetleri ile karlılıkları arasındaki ilişki incelenmektedir. Katılım bankalarının karlılık ve bilanço dışı işlemlerine ait seriler arasındaki ilişkilerin analizi, zaman serisi analizlerinden “Johansen Eş Bütünleşme Testi ve Granger Nedensellik Testi” kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bulgular – Katılım bankalarının bilanço dışı işlemlerinden, vermiş olduğu garanti mektupları ve kefalet yükümlülüklerindeki artış ile katılım bankalarının karlılığı arasında uzun dönemli birlikte hareket etme özelliğinin olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca seriler arasında nedensellik ilişkisine rastlanmıştır. Tartışma – Katılım bankaları bilanço dışı işlemlerinden, emanet kıymetleri ve kabul edilen avaller grubu hakkında sıkı politikalar izlemesi, katılım bankalarının dönem net karına olumlu katkı sağlayacağı ifade edilebilir. Ayrıca garanti ve kefaletler başlıklı işlemlerin, karlılığın bir nedeni olabileceği istatistiki olarak ifade edildiği için katılım bankalarının murabaha, mudarebe ve müşareke işlemlerinin yanında garanti ve kefalet işlemlerinin ağırlığını artırmaları amaçlarına ulaşma noktasında katkı sağlayacağı söylenebilir.

The Relationship Between Participation Bank Off-Balance Sheet Transactions and Performance: The Case of Turkey

Purpose – Participation banks cannot act as fast as traditional banks in the evaluation of the funds collected by their nature, and cannot use their funds as efficiently as traditional banks. However, participation banks, like traditional banks, are liable for off-balance sheet transactions to strengthen their capital structures and increase their competitiveness. As a result of the off-balance sheet transactions, participation banks follow up their liabilities, the provision allocated to their assets and the precautionary principle, and follow-up their trust and pledges. In the light of this information, the aim of the study is to examine the causal relationships between the off-balance sheet transactions of the participation banks and the key profitability data and to shed some light on the information users in their decisions. Design/methodology/approach – The Study; The relationship between the off-balance sheet activities and profitability of participation banks, which is partly disadvantaged in the financial system, is also examined, adhering to the same legislation as traditional banks and adhering to the principles of participation banking. The analysis of the relationship between the series of profitability and off-balance sheet transactions of the participation banks was carried out using the "Johansen Cointegration Test and Granger Causality Test", which is one of the time series analyzes. Findings – From the off-balance sheet transactions of participation banks, it is understood that there is a long-term ability to act together between the letters of guarantee it provides and the increase in surety obligations and the profitability of participation banks. In addition, causality relationship was found between the series. Discussion – From the off-balance sheet transactions of the participation banks, it can be stated that the strict banks will have a positive contribution to the net profit of the period, following the strict securities and the accepted avaller group. In addition, since it is stated statistically that the transactions titled guarantee and surety may be a cause of profitability, it can be said that participation banks will contribute to reach their goals in order to increase the weight of guarantee and surety transactions besides murabaha, musharakah and mutual transactions.

PDF

___

Ahmad, W., ve Misman, F. N. (2012). Off-Balance Sheet risk: Evidence From Malaysian Islamic and conventional Banks. The Journal of Muamalat and Islamic Finance Research, 204 (1167): 1-36.
Altan, M. (2004). Türkiye’de Banka Gruplarının Bilanço Dışı İşlemleri Ve Bu İşlemlerin Bankaların Karlılık, Sermaye Yeterliliği, Aktif Kalitesi ve Likiditesi Üzerinde Yarattığı Etki, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 7: 19-37.
Altan, M., ve Parlakkaya, R. (2004). Bilanço Dışı İşlemlerin Banka Performansına Etkisi: Türk Bankacılık Sektörü Örneği. Iktisat Isletme ve Finans, 19(219), 107-122.
Aydın, A. (2000). Bilanço Dışı İşlemler, Bankacılar Dergisi, 34(1): 65-81.
Bağcı, H. (2013). Ticari Bankalar İle Katılım Bankalarının Kârlılık Performanslarının Topsis Yöntemi İle Karşılaştırılması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
Bashir, A. H. M. (2001). Assessing the Performance of Islamic Banks: Some Evidence From the Middle East. Topics in Middle Eastern and North African Economies, 3: 1-11.
Breuer, P. (2002). Measuring off-balance-sheet leverage. Journal of banking & finance, 26(2-3), 223-242.
Bülbül, S. E. ve Demiral, A. (2016). Türkiye Ekonomisinde Ekonomik Büyüme, İhracat Ve Eximbank Kredileri Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 2002-2015, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 12 (46): 21-39.
Ceylan, R., ve Başer, S. (2014). Türkiye’de Petrol Tüketimi İle Reel GSYİH Arasındaki Uzun Dönem İlişkinin Johansen Eş-Bütünleşme Yöntemi İle Analiz Edilmesi. Business & Economics Research Journal, 5 (2): 47-61.
Çetin, A. ve Kartal, M. T. (2019). Katılım bankacılığında mevduat sigortacılığı: Türkiye’de Faizsiz Katılım Fonu Sigortacılığı Üzerine Kapsamlı Bir İnceleme ve Model Önerisi. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (İEFD), 5 (1): 1-38.
Çiftci, N. (2014). Türkiye'de Cari Açık, Reel Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Eş Bütünleşme Analizi. Anadolu University Journal of Social Sciences, 14 (1): 129-139.
Duramaz, S., ve Erol, İ. (2018). Banka Müşterilerinin Katılım Bankası Tercihlerine Yönelik Bir Araştırma: Ege Bölgesi Örneği. Yönetim ve Ekonomi, 25 (1): 251-267.
Gezen, A. (2019). Türkiye’de Faaliyet Gösteren Katılım Bankalarının Entropi ve WASPAS Yöntemleri ile Performans Analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 84: 213-232.
Göçmen, G. (2015). Türkiye’de Bankacılık Sektörünün Bilanço Dışı Faaliyetlerindeki Gelişmeler, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,17: 297-317.
Granger, C.W.J. (1969). Investigating Causal Relations By Econometric Models and CrossSpectral Methods, Econometrica, (37)
GÜNEY, G. (2018). Türkiye’de Devlet Eliyle Katılım Bankacılığı Dönemi: Bir Etkinlik Analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (3): 1539-1546.
Güngör, K. (2018). Katılım Bankacılığının Türkiye’deki İşleyişine Dair Bazı Tespitler. Ayrıntı Dergisi, 5 (60): 60- 65.
How, J. C., Karim, M. A., ve Verhoeven, P. (2005). Islamic Financing and Bank Risks: The Case of Malaysia. Thunderbird International Business Review, 47 (1): 75-94.
Johansen, S. (1995). Likelihood-based Inference in Cointegrated Vector Autoregressive Models. England: Oxford University Pres.
Karim, M., Abd, Z., & Chan, S. G. (2007, December). Off-balance sheet activities and performance of commercial banks in Malaysia. In Conference NA.
Kartal, M. T. (2019). Katılım Bankacılığında Danışma Komiteleri: Faizsiz Bankacılık İlke ve Standartlarına Uyuma İlişkin Tebliğ (Tebliğ) Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Bankacılık Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2 (2): 93-108.
Kartal, M. T. (2018). Credit Restructuring in Participation Banking: An Examination from Perspective of Metal Exchange (Katılım Bankacılığında Kredilerin Yapılandırılması: Metal Borsası Perspektifinden Bir İnceleme). Tarih Kültür Ve Sanat Araştırmaları Dergisi - Journal Of Hıstory Culture And Art Research, 7 (5): 736-759.
Kaya, E. (2015). Borsa İstanbul (BIST) 100 Endeksi ile Zımni Volatilite (VIX) Endeksi Arasındaki Eş-bütünleşme ve Granger Nedensellik. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17 (28): 1-6.
Khediri, K. B., Charfeddine, L., & Youssef, S. B. (2015). Islamic versus conventional banks in the GCC countries: A comparative study using classification techniques. Research in International Business and Finance, 33, 75-98.
Koch, T.W, (1995), Bank Management, the Dryden Pres, 3rd Edition.
Lozano-Vivas, A., & Pasiouras, F. (2014). Bank productivity change and off-balance-sheet activities across different levels of economic development. Journal of Financial Services Research, 46(3), 271-294.
Mucuk, M., ve Alptekin, V. (2008). Türkiye’de Vergi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: VAR Analizi (1975-2006). Maliye Dergisi, 155, 159-174.
Öner, M . (2019). Katılım Bankacılığının Aksaray İlindeki Büyüme Performansı Hakkında Genel Bir Değerlendirme. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (3): 33-44.
Özbek, G. B., Aycan, B. B., ve Bilgen, U. (2019). Katılım Bankacılığının ve Katılım Endeksinin Sağladığı Getiriler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi1. Turkuaz Uluslararası Sosyo-Ekonomik Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1 (1): 26-36.
Özgür, S. (2019). Bankacılık Sektöründe Kredi Riski ve Kredi Türevleri: Ampirik Bir Uygulama (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı).
Özsoy,İ., Görmez, B. Ve Mekik, S. (2013). “Türkiye’de Katılım Bankalarının Tercih Edilme Sebepleri: Ampirik Bir Tetkik”, Yönetim Ve Ekonomi Dergisi, 20 (1): 187-206
Özulucan, A., & Deran, A. (2009). Katılım Bankacılığı ile Geleneksel Bankaların Bankacılık Hizmetleri ve Muhasebe Uygulamaları Açısından Karşılaştırılması/The Comparison of Participation Banking and Traditional Banking on the Perspective of Banking Services and Accounting Applications. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (11): 85-108.
Parlakkaya R.,Çürük,S.A. (2011). Finansal Rasyoların Katılım Bankaları ve Geleneksel Bankalar Arasında Bir Tasnif Aracı Olarak Kullanımı: Türkiye Örneği, Ege Akademik Bakış Dergisi, 11 (3): 397-405.
Pasiouras, F. (2008). Estimating the technical and scale efficiency of Greek commercial banks: the impact of credit risk, off-balance sheet activities, and international operations. Research in International Business and Finance, 22(3), 301-318.
Selimler, H., ve Kale, S. (2012). Türk Bankacılık Sektöründe Bilanço Dışı İşlemlerin Risk ve Karlılık Açısından Değerlendirilmesi (Evaluation of the Off-Balance Sheet Activities of the Turkish Banking Sector with Risk and Profitability Approach). Marmara Üniversitesi İİB Dergisi, 33 (2): 173-204.
Sümer, G., ve Onan, F. (2016). Dünyada Faizsiz Bankacılığın Doğuşu, Türkiyedeki Katılım Bankacılığının Gelişme Süreci Ve Konvansiyonel Bankacılıktan Farkları. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (3): 296-308.
Taşkın, F. D. (2011). Türkiye’de Ticari Bankaların Performansını Etkileyen Faktörler. Ege Akademik Bakış, 11 (2): 289-298.
TKBB, (2019). Karşılaştırmalı Tablolar, https://www.tkbb.org.tr/mukayeseli-tablolar, (Erişim Tarihi: 15.12.2019).
Uludağ, M. C. (2019). Türkiye'de Katılım Bankacılığının Analitik İncelemesi. Maliye ve Finans Yazıları, (111), 201-232.
Uzunöz, M, ve Akçay, Y. (2012). Türkiye’de Büyüme ve Enerji Tüketimi Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1970-2010. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 3 (2): 1-16 .