Mehmet Kemalettin ÇONKAR, Halilibrahim GÖKGÖZ

Katılım Bankaları Kar Payı Oranlarını Etkileyen Faktörler: Mevduat Faiz Oranları ve Kar Payı Oranlarının Yakınlığıyla İlgili Bir Değerlendirme

Amaç – Katılım bankalarının uyguladığı fon kullandırma yöntemleri içerisinde murabaha’nın payı %90’ı aşmaktadır. Söz konusu yöntemle ilgili olarak en çok yapılan tartışma ise bu bankaların fon kullandırmada uyguladıkları vade farkının geleneksel bankaların uyguladığı faiz oranıyla hemen hemen aynı seviyelerde olduğu ve aynı yönde seyrettiğidir. Bu bağlamda çalışmamızda hem bu iddianın ekonometrik olarak test edilmesi hem de bu olgudan hareketle murabaha yönteminin faizli kredi benzeri olduğu iddialarına ilişkin bir değerlendirme ve öneri yapılması amaçlanmıştır. Yöntem – Bu amaçla katılım bankaları ortalama 1, 3, 6 ve 12 ay vadeli kar payı oranları, geleneksel bankalar 1, 3, 6 ve 12 ay vadeli ağırlıklı ortalama mevduat faizi oranları, TÜFE ve USD/TL döviz kuru arasındaki ilişki yapısal kırılmaları dikkate alan tek kırılmalı eşbütünleşme ve Fourier Granger nedensellik analizleriyle test edilmiştir. Analiz için kullanılan veri seti Ocak 2003 ile Ocak 2018 dönemini kapsayan aylık verilerden oluşmaktadır. Bulgular – Seriler arasında eşbütünleşme ilişkisi olmadığı gözlenmiştir. 1, 3, 6, 12 ay vadeli mevduat faizi oranlarından 1, 3, 6, 12 ay vadeli kar payı oranlarına doğru aynı vadelerde tek yönlü nedensellik ilişkisinin olduğu ve USD/TL döviz kuru ile TÜFE’den kar payı oranlarına doğru nedensellik ilişkisi olmadığı görülmüştür. Tartışma – Katılım bankalarının faiz riskine maruz kaldığı, bu riske karşı önlem alması gerektiği ve faizden kaçınmak isteyen katılım bankalarındaki mevduat sahiplerinin de karar verirken TÜFE ve USD/TL döviz kuru makroekonomik değişkenlerinden ziyade faizi göz önünde bulundurması gerektiği belirtilebilir. Çalışmada, katılım bankaları vade farklarının geleneksel bankaların faiz oranlarıyla aynı yönde hareket etmesi ve hemen hemen aynı olması ile ilgili bir değerlendirme de yapılmıştır. Konuyla ilgilenenlerin çoğu ‘murabaha’ yönteminin aslında faizsizlik iddiasına uymadığını ileri sürmektedir. Çalışmada ise bu olguya ters yönden de bakılabileceği, dolayısıyla devletin sıkı düzenlemeleri ve denetimi altında çalışan geleneksel bankalardaki mevduat ve kredi faizinin riba olup olmadığının tartışılması gerektiği belirtilmiştir.

Factors Affecting Participation Banks’ Profit Share Rates: an Assessment of the Proximity of the Deposit Interest Rates and Profit Share Rates

Purpose – The share of murabaha among the funding methods applied by participation banks exceeds 90%. The most common discussion regarding the method in question is that the maturity difference applied by these banks in the use of funds is almost at the same level with the interest rate applied by traditional banks and it is in the same direction. In this context, in this study, it was aimed to test this claim econometrically and to make an evaluation and suggestion regarding the claims that the murabaha method is like a loan with interest, based on this fact. Design/Methodology/Approach – The relationship between profit share rates and deposit interest rates, the CPI and the USD / TL exchange rate has been tested with single-break cointegration and Fourier Granger causality analyzes considering structural breaks. For this purpose, participation banks average 1, 3, 6 and 12-month dividend rates, traditional banks 1, 3, 6 and 12-month maturity weighted average deposit rates, the relationship between CPI and USD / TL exchange rate has been tested with single-break cointegration and Fourier Granger causality analyzes considering structural breaks. The data set used for the analysis consists of monthly data covering the period January 2003 and January 2018. Findings – It was determined that there was no cointegration relationship. It is determined, that there is one way casuality relationship from deposit interest rates in 1, 3, 6, 12 month(s) maturities to profit share rates in 1, 3, 6, 12 month(s) maturities in each maturity levels and there is no causal relationship between USD / TL exchange rate and CPI to profit share rates. Discussion – It can be stated that participation banks are exposed to interest risk, they should take measures against this risk, and depositors in participation banks who want to avoid interest should also consider interest rate rather than macroeconomic variables of CPI and USD / TL exchange rate when making decisions. In the study, an evaluation has been made about the fact that the interest rates of participation banks move in the same direction with the interest rates of traditional banks and are almost the same. Most of those who are interested in the issue argue that the "murabaha" method does not actually comply with the interest-free claim. In the study, it was stated that this phenomenon can be viewed from the opposite side, so it should be discussed whether the deposit and loan interest rates in traditional banks operating under the strict regulations and control of the state should be discussed.

PDF

___

Ata, H. A., Buğan, M. F. ve Çiğdem, Ş. (2016). Kar Payı Oranları İle Mevduat Faiz Oranları Arasındaki Nedensellik İlişkisi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25 (1), 17-28.
Avcı, T. ve Aktaş, M. (2015). Katılım Bankalarının Kar Payı Ödemeleri İle Mevduat Bankalarının Faiz Ödemelerinin Birbirlerine Yakın Olmasının Nedenlerinin Araştırılması, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (4), 41-51.
Bacha, O. I. (2004). Dual Banking Systems And Interest Rate Risk For Islamic Banks, The Journal of Accounting, Commerce & Finance-Islamic Perspective, 1, 1-42.
Bardakoğlu, A. (2019). İslam’ı Doğru Anlıyor Muyuz?, İstanbul, Kuramer Yayını.
Becker, R., Enders, W., Lee, J. (2006). A Stationarity Test in The Presence of An Unknown Number of Smooth Breaks, J. Time Ser. Anal., 27 (3), 381–409.
Canbaz, Fatih, (2019). İslami Finans Aracı Olarak Karz-ı Hasen ve Katılım Bankaları için Bir Model Önerisi, Afyonkarahisar, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Carrion-I Sivestre, J. L. ve Sanso, A. (2005). The KPSS Test with Two Structural Breaks, Spanish Economic Review, 9 (2), 105-127.
Cevik, S. ve Charap, J. (2015). The Behavior of Conventional and Islamic Bank Deposit Returns in Malaysia and Turkey, International Journal of Economics and Financial Issues, 5(1), 111-124.
Chong, B. S. ve Liu, M. H. (2009). Islamic banking: Interest-Free or Interest-Based?, Pacific-Basin Finance Journal, 17 (1), 125-144.
Çağrıcı, M. (22.01.2020). Faiz ve Fetva, Karar Gazetesi.
Dickey, D. A. Ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root, Econometria, 4, 1057-1072.
Enders, W. ve Jones, P. (2016). Grain Prices, Oil Prices and Multiple Smooth Breaks in a VAR, Studies in Nonlinear Dynamics & Econometrics. 20 (4), 1-21.
Enders, W. Ve Lee, J. (2012). A unit root test using a Fourier Series to Approximate Smooth Smooth Breaks, Oxf. Bull. Econ. Stat., 74 (4), 574–599.
Gallant, A. (1981). On The Bias in Flexible Functional Forms and an Essentially Unbiased Form, Journal of Econometrics, 15 (2), 211–245.
Ghoshray, A., Mendoza, Y., Monfort, M. ve Ordoñez, J. (2018). Re-Assessing Causality between Energy Consumption and Economic Growth, PLoS ONE, 13 (11), 1-15.
Gregory, A. W. ve Hansen, B. E. (1996). Residual-Based Tests for Cointegration in Models with Regime Shifts, Journal of Econometrics, 70 (1), 99–126.
Gül, M. E., Torun, T. ve Dumrul, C. (2017). Türk Katılım Bankalarının Fon Kaynaklarını Etkileyen Faktörler ve Bu Bankaların Klasik Bankalarla İlişkileri Üzerine Bir Uygulama, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 50, 141-166.
Haron, S. ve Ahmad, N. (2000). The Effects of Conventional Interest Rates and Rate of Profit on Funds Deposited With Islamic Banking System in Malaysia, International Journal of Islamic Financial Services, 1 (4), 1-7.
Ito, T. (2013). Islamic Rates of Return and Conventional Interest Rates in The Malaysian Deposit Market, International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 6 (4), 290-303.
Kaleem, A. ve Isa, M. M. (2003). Causal Relationship between Islamic and Conventional Banking Instruments in Malaysia, International Journal of Islamic Financial Services, 4 (4), 1-8.
Kurozumi, E. (2002). Testing for Stationary With A Break, Journal of Econometrics, 108, 63-99.
Kwiatkowskı, D., Phillips, C. B., Schmidt, P., Shin, Y. (1992). Testing The Null Hypothesis of Stationary Against The Alternative of A Unit Root, Journal of Econometrics, 54, 159-178.
Minny, M. ve Görmüş, Ş. (2017). The Impact Of Interest Rate Fluctuations On The Participation Banks Profitability: Turkey Case, Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 55-73.
Narayan, P. K. ve Popp, S. (2010). A New Unit Root Test with Two Structural Breaks in Level and Slope at Unknown Time, Journal of Applied Statistics, 37 (9), 1425-1438.
Ögel, S. ve Gökgöz, H. (2020). BİST 100 ve Katılım Endekslerinin Faiz ve Döviz Kurlarıyla İlişkisinin Analizi, Maliye ve Finans Yazıları Dergisi, 114, 353-374.
Öztürk, M. (18.01.2020). Diyanet, Toki, Faiz, Karar Gazetesi.
Topdağ, D. ve Işık, N. (2019). Katılım Bankacılığının Gelişimi ve Türkiye’deki Katılım Bankaları Üzerine Bir Nedensellik Analizi, Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 5 (3), 65-86.
Tura, Ü. ve Kaya, F. (2019). Türkiye’de Katılım Bankaları Tarafından Katılma Hesaplarına Uygulanan Kar Payı Ödemeleri ile Geleneksel Bankalar Tarafından Mevduatlara Uygulanan Faiz Oranları Arasındaki İlişkininin Analizi, International Academic Journal, 3 (2), 187-202.
Uludağ,, S. (1988). İslamda Faiz Meselesine Yeni Bir Bakış, İstanbul, Dergah Yayınları.
Yazır, E. M. H. (1992). Hak Dini Kur’an Dili, Sadeleştirenler: İsmail Karaçam, Emin Işık, Nurettin Bolelli, Abdullah Yücel, İstanbul, Azim Dağıtım.
Zainol, Z. ve Kassim, S. (2010). An Analysis of Islamic Banks’ Exposure to Rate of Return Risk, Journal of Economic Cooperation and Development, 31 (1), 59-84.
Zengin, N., Yıldız, Z. ve Sel, A. (2018). Katılım Bankalarının Dağıttığı Aylık Kâr Payı Oranlarının Karşılaştırmalı Analizi: (2010-2017), C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19 (2), 555-565.
Zivot, E., Andrews, D.W.K. (1992). Further Evidence on The Great Crash, The Oil-Price Shock and The UnitRoot Hypothesis, J. Bus. Econ. Stat. 10, 251–270