Finansal Risklerin Yönetilmesinde Türev Ürünlerin Kullanımı: Borsa İstanbul (Bist) 100 Endeksi'ndeki Şirketler Üzerine Bir Araştırma

Faaliyetleri sonucunda çeşitli risklere maruz kalan işletmeler, bu riskleri yönetmek ve riskten korunmak için çeşitli araçlar kullanmaktadırlar. Finansal risklerden korunmak için kullanılan en önemli araçlardan biri de türev ürünlerdir. İşletmelerin belirsizlik, gelecekteki fiyat değişiklikleri ve diğer nedenlerle ortaya çıkabilecek finansal risklere karşı kullandıkları türev ürünler, geleceğe yönelik fiyat dalgalanmalarının azalmasına ve piyasa mekanizmasının sağlıklı bir şekilde işlemesine katkıda bulunmaktadır. Bu çalışmada başlıca türev ürünler hakkında bilgiler verildikten sonra, BIST-100 Endeksi'nde kayıtlı mali sektör dışındaki şirketlerin finansal araçlardan kaynaklanan risklere karşı türev ürün kullanma düzeyleri ve bu şirketlerin hangi tür türev ürün kullandıkları araştırılmıştır. Araştırma sonucunda, çalışma kapsamındaki şirketlerin 2013 yılında %36'sı, 2014 yılında %45'i finansal risklere karşı türev ürün kullandıkları tespit edilmiştir. Şirketlerin faiz riskine karşı en fazla swap sözleşmelerini kullandıkları, kur riskine karşı ise vadeli alım satış sözleşmelerini (forward, future) daha fazla tercih ettikleri tespit edilmiştir. Diğer fiyat risklerine karşı ise opsiyon sözleşmeleri daha fazla kullanılmıştır.

Usage Derivatives In Management Financial Risks: A Study On Firms In Borsa Istanbul (Bist) 100 Stock Index

Firms that experience risks as a result of their activities, use various tools to manage these risks and be protected against them. One of the most significant tools used for protection against financial risks is derivatives. Derivatives used by firms to eliminate the financial risks caused by uncertainty, future price changes and other factors, contribute to diminish fluctuations on future prices and market mechanism to operate in a reliable environment. In this study, after informing about primary derivative products, research is focused on the level of usage of derivatives against risks caused by financial tools by firms registered on BIST 100 stock index operating in other than financial sector and which derivative products are being used by mentioned firms. In the result, it is founded that in 2013, 36 % of the firms and in 2014, 45 % of the firms in the context of the study use derivative products against financial risks. It is also founded that firms use swap contracts against interest risks, and futures contracts are preferred by firms against exchange risk. In addition to this, option contracts are mostly used against other price risks.

PDF

___

Bal H., (2001). Uluslararası Finansman Dış Borç Yönetimi ve Türkiye, Türkiye Bankalar Birliği, İstanbul, 2001.
Bartram, S. M., Brown, G. W., & Fehle, F. R. (2009). International Evidence on Financial Derivatives Usage. Financial Management, 38(1), 185-206.
Bayrakdaroğlu, A., Sarı, B., Heybeli, B. (2013). İşletmelerinin Finansal Risk Yönetiminde Türev Ürün Kullanımlarına İlişkin Bir Saha Araştırması: Denizli İli Örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 57, s. 57-72.
Bodnar, G. M., Consolandi, C., Gabbi, G., & JaiswalDale, A. (2013). Risk Management for Italian NonFinancial Firms: Currency and Interest Rate Exposure. European Financial Management, 19(5), 887-910.
Chambers, N., (2007). Türev Piyasalar, Beta Basım, İstanbul.
Çevik, E.İ., Pekkaya, M., (2007). Spot ve Vadeli İşlem Fiyatlarının Varyansları Arasındaki Nedensellik Testi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Cilt: 22. Yıl: 2007. Sayı: 2. s. 49-66.
Çonkar, K., Ata, H. A., (2002). Riskten Korunma Aracı Olarak Türev Ürünlerin Gelişmiş Ülkeler Ve Türkiye'de Kullanımı.
Çömlekçi, İ., Güngör, B. (2012). Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Muhasebe-Finans Yöneticilerinin Finansal Riskten Korunma Yöntemlerine İlişkin Algıları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 33, 49-66.
Demir, S. (2009). Döviz Riskinden Korunma Yöntemleri ve Kullanılma Nedenleri: İMKB Örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 41, ss. 156- 170.
Elçin, B., (2012). Türev Finansal Araçlar Ve Vergilendirilmesi. Vergi Sorunları Dergisi. Sayı: 282. s. 1-10.
Ersoy, E. (2011). Türkiye'de ve Dünyada Organize Türev Piyasaların Gelişimi.Muhasebe ve Finansman Dergisi, (51), 63-80.
Karaca, N., Hacıhasanoğlu T., Demirci, Ş.D. (2014), TMS39 ve TFRS 9 Standartları Kapsamında Endeks Opsiyon Sözleşmelerinin Muhasebeleştirilmesi- BİST 30 Endeks Opsiyon Sözleşmeleri Örneği, İşletme Araştırmaları Dergisi, 247-272.
Kaya, G.A. (2014). Türkiye'de Finansal Araçlarla İlgili Yasal Düzenlemelerdeki Farklılıklar Ve Finansal Araçların İşletme Bilançolarındaki Yeri. The Journal Of Academic Social Science Studies. Sayı: 24. s. 571-594.
Kaygusuzoğlu, M. (2011). Finansal Türev Ürünlerden Forward Sözleşmeleri ve Muhasebe İşlemleri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2).
Koçyiğit S., Bal E., Bal H. (2009), İMKB'de İşlem Gören Şirketlerde Türev Ürünlerin Risk Yönetimi Amacıyla Kullanılma Düzeyleri, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Nisan 2009, 109-129.
Korkmaz, T., Serhan G. ve Akman E. (2009). Çelik Sektöründe Vadeli İşlem Sözleşmesi (Futures): Londra Metal Borsası Örneği. Muhasebe Ve Finansman Dergisi. Sayı: 49. s. 76-89.
Nurcan, B. (2005), Türev Piyasası İşlemlerinin Vergilendirilmesi ve Örnek Ülke Uygulaması, TCMB Uzmanlık Yeterlik Tezi, Ankara.
Örten, R. ve Örten, İ.,(2001).Türev Finansal Araçlar Ve Muhasebe Uygulamaları. Ankara: Gazi Kitabevi.
Saltoğlu, B. (2014). Türev Araçlar, Piyasalar Ve Risk Yönetimi. SPK Lisanslama Sınavları Çalışma Kitapları. Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu A.Ş. URL: _____http://www.spl.com.tr/Upload/files/1011.pdf> [Erişim Tarihi: 20.12.2015].
Saito, R., Schiozer, R. F. (2005). Derivatives Usage and Risk Management by Non Financial Firms: A Comparison between Brazilian and International evidence, Unpublished paper. Department of Finance, Fundacao Getulio Vargas/EAESP, Brazil.
Selvi, Y. (2000). Türev Ürünlerin Muhasebeleştirilmesi, ARC Eğitim Danışmanlık Ve Organizasyon Hizmetleri A.Ş., İstanbul.
Tanrıöven, C., Yenice, S. (2015). Bankaların Türev Araç Kullanımlarının Risklilik Ve Karlılık Üzerine Etkisi-Türkiye Örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 25-46.
Tekbacak S. (2010), Opsiyonlar Ve Döviz Opsiyonlarının Merkez Bankalarında Döviz Kuruna Müdahale Aracı Olarak Kullanımı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Muhasebe Genel Müdürlüğü, Ankara
Toroslu, M. Vefa. (2000). Çağdaş Finansal Teknikler. İstanbul: Beta Basım Yayım.
Tuncer H.O. (1994), Ticaret Borsaları ve Vadeli İşlem Piyasaları (Forward-FutureOptions), Ankara.
Yücel, T., Evrim M, Gülizar K. (2007). İşletmelerin Finansal Risk Yönetimi Ve Türev Ürün Kullanımı: İMKB 100 Endeksinde Yer Alan İşletmelerde Bir Uygulama. Muhasebe Ve Finansman Dergisi. Sayı: 36. s. 106-113.