Dönüşümcü Liderliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi: İlköğretim ve Ortaöğretim Okullarında Bir Araştırma

Amaç – Örgütsel yaşamda bireylerin amaç ve uygulamalara aktif katılımı, yöneticilerin liderlik yaklaşımlarıyla yakından ilgilidir. Kendisiyle ilgilenilen, beklenti ve görüşleri yöneticiler tarafından dikkate alınan bireylerin, örgütsel işleyişe katılımı daha yüksek düzeyde olacaktır. Bu durum, eğitim örgütlerinin başarısı için de önem arz etmektedir. Bu araştırmanın amacı, okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik stilleriyle öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Yöntem – Çalışma, nicel araştırma tasarımını benimsemektedir. Araştırmanın verileri 2018-2019 eğitim-öğretim yılı ikinci döneminde, Antalya ili, Gazipaşa ilçesindeki ilköğretim ve ortaöğretim devlet okullarında çalışan 159 öğretmenden anket yöntemiyle elde edilmiştir. Araştırma hipotezleri, regresyon analizi kapsamında test edilmiştir. Bulgular – Yöneticilerin dönüşümcü liderlik yaklaşımlarının, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları üzerinde pozitif yönlü ve anlamı bir etkisi vardır. Dönüşümcü liderlik alt boyutlarından ilham verici motivasyon ve bireysel ilgi, örgütsel vatandaşlık davranışının açıklanmasında pozitif yönlü bir etkiye sahipken, karizma ve entelektüel özendirme boyutları anlamlı etkiye sahip değildir. Tartışma – Araştırma sonuçları, okul yöneticilerinin bazı dönüşümcü liderlik yaklaşımlarının, yapılan çeşitli çalışmalardan farklı olarak, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları üzerinde etkiye sahip olduğunu göstermektedir.

The Effect of Transformational Leadership on Organizational Citizenship Behavior: A Research in Primary and Secondary Schools

Purpose – Active participation of individuals in goals and practices in organizational life is closely related to the leadership attitudes of managers. Individuals who are interested in them, whose expectations and opinions are taken into consideration by the managers participate to the organizational process at higher level. This is also important for the success of educational organizations. The purpose of this research is to analyze the causal relationship between the transformational leadership styles of school managers and organizational citizenship behaviors of teachers. Design/methodology/approach – The study adopts quantitative research design. The data of this research have been gathered through surveys conducted on 159 teachers working in primary and secondary state schools in Gazipaşa district of Antalya in the second term of 2018-2019 of school year. Research hypotheses were tested within the scope of regression analysis. Findings – Transformational leadership approaches have a positive and significant impact on teachers’ organizational citizenship behavior. Transformational leadership’s inspirational motivation and individualized consideration dimensions have a positive impact on teachers’ organizational citizenship behavior while charisma and intellectual stimulation dimensions have no significant impact. Discussion – Research results show that, unlike various studies, some of the transformational leadership approaches of school managers have an impact on teachers' organizational citizenship behaviors. A number of recommendations are provided for future research.

___

  • Aksaraylı, M. F. (2015). Dönüştürücü liderlik ve Değişimde Dönüştürücü Liderlik Paradigması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(12), 109-124.
  • Alotaibi, A. (2001). Antecedents of Organizational Citizenship Behavior: A Study of Public Personnel in Kuwait. Public Personnel Management, 30(3), 363-376. doi: 10.1177/009102600103000306
  • Arslantaş, C. & Pekdemir, I. (2007). Dönüşümcü Liderlik, Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Adalet Arasındaki İlişkileri belirlemeye Yönelik Görgül Bir Araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 261-278.
  • Asgari, A., Silong, A. D., Ahmad, A. & Samah, B. A. (2008). The Relationship between Transformational Leaderhip Bahaviors, Organizational Justice, Leader-Member Exchange, Perceived Organizational Support, Trust in Management and Organizational Citizenship Behaviors. European Journal of Scientific Research, 23(2), 227-242.
  • Avolio, B. J., Waldma, D. A. & Yammarino, F. J. (1991). Leading in the 1990s: The Four I’s of Transformational Leadership. Journal of European Industrial Training, 15(4), 9-16.
  • Avolio, B. J., Zhu, W., Koh, W. & Bhatia, P. (2004). Transformational Leadership and Organizational Commitment: Mediating Role of Psychological Empowerment and Moderating Role of Structural Distance. Journal of Organizational Bahaviour, 25, 951-968. doi: 10.1002/job.283
  • Ayiro, L. P. (2014). Transformational Leaderhip and School Outcomes in Kenya: Does Emotional Intellegence Matter? Forum for International Research in Education, 1(1), 26-49.
  • Babcock-Roberson, M. E. & Strickland, O. J. (2010). The Relationship between Charismatic Leadership, Work Engagement, and Organizational Citizenship Behaviors. The Journal of Psychology, 144(3), 313-326.
  • Barbuto, J. E. (2005). Motivation and Transactional, Charismatic, and Transformational Leadership: A Test of Antecedents. Journal of Leadership and Organizational Studies, 11(4), 26-40.
  • Barling, J., Slater, F. & Kelloway, E. K. (2000). Transformational Leadership and Emotional Intelligence: An Exploratory Study. Leadership & Organization Development Journal, 21(3), 157-161.
  • Bass, B. M. & Avolio, B. J. (1990). Developing Transformational Leadership: 1992 and Beyond. Journal of European Industrial Training, 14(5), 21-27.
  • Bass, B. M. (1999). Two Decades of Research and Development in Transformational Leadership. European Journal of Work and Organizational Psychlogy, 8(1), 9-32.
  • Blase, J. & Blase, J. (1999). Principals’ Insructional Leadership and Teacher Development: Teachers’ Perspectives. Educational Administration Quarterly, 35(3), 349-378. doi: 10.1177/0013161x9953003
  • Bogler, R. & Somech, A. (2004). Influence of Teacher Empowerment on Teachers’ Organizational Commitment, Professional Commitment and Organizational Citizenship Behavior in Schools. Teaching and Teacher Education, 20, 277-289.
  • Bogler, R. & Somech, A. (2005). Organizational Citizenship Behavior in Schools. Journal of Educational Administration, 43(5), 420-438.
  • Bogler, R. (2001). The Influence of Leadership Style on Teacher Job Satisfaction. Educational Administration Quaterly, 37(5), 662-683. doi: 10.1177/00131610121969460
  • Bolino, M. C., Klotz, A. C, Turnley, W. H. &Harvey, J. (2012). Exporing the Dark Side of Organizational Citizenship Behavior. Journal of Organizational Behavior, 34, 542-559. doi: 10.1002/job.1847
  • Borman, W. C. (2004). The Concept of Organizational Citizenship. Current Directions in Psychological Science, 13(6), 238-241
  • Carless, S. A., Wearing, A. J. & Mann, L. (2000). A Short Measure of Transformational Leadership. Journal of Business and Psychology, 14(3), 389-404.
  • Cho, J. & Dansereau, F. (2010). Are Transformational Leaders Fair? A Multi-Level Study of Transformational Leadership, Justice Perceptions, and Organizational Citizenship Behaviors. The Leaderhip Quarterly, 21, 409-421.
  • Cohen, A. & Vigoda, E. (2000). General and Organizational Citizenship. Administration & Society, 32(5), 596- 624.
  • Demirtaş, E. & Şama, E. (2016). Okullarda Dönüşümcü Liderlik ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 275-298.
  • Dvir, T., Eden, D., Avolio, B. J. & Shamir, B. (2002). Impact of Transformational Leadership on Follower Development and Performance: A Field Experiment. The Academy of Management Journal, 45(4), 735- 744.
  • Edizler, G. & Akbulut, E. (2011). Özel Öğretim Kurumlarında Eğitim Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Boyutları. Erciyes İletişim Dergisi, 2(2), 20-32.
  • Şimşek, T., (2019). Ruhsal İyi Oluşun / Ruhsal Sağkalımın Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11 (2), 826-834.
  • Fahr, J., Podsakoff, P. M. & Organ, D. W. (1990). Accounting for Organizational Citizenship Behavior: Leader Fairness and Task Scope versus Satisfaction. Journal of Management, 16(4), 705-721.
  • Geijsel, F., Sleegers, P. & Van Den Berg, R. (1999). Transformational Leadership and the Implementation of Large-scale Innovation Programs. Journal of Educational Administration, 37(4), 309-328.
  • Gong, Y., Huang, J. & Fahr, J. (2009). Employee Learning Orientation, Transformational Leadership, Employee Creativity: The Mediating Role of Employee Creative Self-Efficacy. Academy of Management Journal, 52(4), 765-778.
  • Güngör, A. (2018). Etkili Okul Özelliklerinin Dönüşümsel Liderlik ve Öğretmen Bağlılığıyla İlişkisi. Ege Üniversitesi, İzmir.
  • Gürbüz, S. (2006). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 48-75.
  • Gürel, P. (2013). İşletmelerde Küresel Rekabet Avantajına Yönelik Yeni Liderlik Tipi: Dönüştürücü Liderlik. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 1-28.
  • Hemedoğlu, E., & Evliyaoğlu, F. (2012). Çalışanların Dönüşümcü Liderlik Algılarının Örgütsel Bağlılıkları Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(1), 58-77.
  • Jahangir, N., Akbar, M. M. & Haq, M. (2004). Organizational Citizenship Behavior: Its Nature and Antecedents. BRAC University Journal, 1(2), 75-85.
  • Jung, D. I. & Sosik, J. J. (2002). Transformational Leadership in Work Groups: The Role of Empowerment, Cohesiveness, and Collective-Efficacy on Perceived Group Performance. Small Group Research, 33(3), 313-336.
  • Karabay, M. E. (2014). İş stresi ile örgütsel bağlılığın örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinin incelenmesi: Bankacılık sektörü üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 282-302.
  • Kent, A. & Chelladurai, P. (2001). Perceived Transformational Leadership, Organizational Commitment, and Citizenship Behaviors: A Case Study in Intercollegiate Athletics. Journal of Sport Management, 15, 135-159.
  • Kozak, M. (2014). Bilimsel Araştırma: Tasarım, Yazım ve Yayım Teknikleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
  • Köse, S., Kartal, B. & Kayalı, N. (2003). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Tutuma İlişkin Faktörlerle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20, 1-19.
  • Leithwood, K. & Jantzi, D. (2000). The Effects of Transfotmational Leadership on Organizational Conditions and Student Engagement with School. Journal of Educational Administration, 38(2), 112-129.
  • Leithwood, K. & Jantzi, D. (2005). A review of Transformational School Leadership Research 1996-2005. Leadership and Policy in Schools, 4(3), 177-199. doi: 10.1080/15700760500244769
  • Leithwood, K. & Jantzi, D. (2006). Transformational School Leadership for Large-scale Reform: Effects on Students, Teachers, and their Classroom Practices. School Effectiveness and School Improvement, 17(2), 201-227.
  • Moolenaar, N. M., Daly, A. J. & Sleegers, P. J. C. (2010). Occupying the Principal Position: Examining Relationship between Transformational Leadership, Social Network Position, and Schools’ Innovative Climate. Educational Administration Quarterly, 46(5), 623-670.
  • Nguni, S., Sleegers, P. & Denessen, E. (2006). Transformational and Transactional Leadership Effects on Teacher’s Job Satisfaction, Organizational Commitment, and Organizational Citizenship Behaviour in Primary Schools: The Tanzanian Case, School Effectiveness and School Improvement. An International Journal of Research, Policy an Practice, 17(2), 145-177.
  • Oğuz, E. (2011). Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ile Yöneticilerin Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki. Educational Administration: Theory and Practice, 17(3), 403.
  • Onn, C. Y., Yunus, J. & Yusuf, H. (2016). The Importance of Organizational Citizenship Behaviors in Malaysian Education. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 6(11), 740-746.
  • Oplatka, I. (2006). Going Beyond Role Expectations: Toward on Understanding of the Determinants and components of Teacher Organizational Citizenship Behavior. Educational Administration Quarterly, 42(3), 385-423.
  • Oplatka, I. (2009). Organizational Citizenship Behavior in Teaching: The Consequences for Teacher, Pupils, and the School. International Journal of Educational Management, 23(5), 375-389. doi: 10.1108/09513540910970476
  • Organ, D. W. & Lingl, A. (1995). Personality, Satisfaction, and Organizational Citizenship Behaviour. The Journal of Social Pscyhology, 135(3), 339-350.
  • Organ, D. W. (1997). Organizational Citizenship Behavior: It’s Construct Clean-up Time. Human Performance, 10(2), 85-97. doi: 10.1207/s15327043hup1002_2
  • Özdevecioğlu, M. (2003). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Üniversite Öğrencilerinin Bazı Demografik Özellikleri ve Akademik Başarıları Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine yönelik Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20, 117-135.
  • Pillai, R., Schriesheim, C. A. & Williams, E. S. (1999). Fairness Perceptions and Trust as Mediators for Transformational and Transactional Leadership: A Two-Sample Study. Journal of Management, 25(6), 897-933.
  • Podsakoff, P. M., Mackenzie, S. B. & Bommer, W. H. (1996). Transformational Leader Bahaviors and Subtitutes for Leadership as Determinants of Employee Satisfaction, Commitment, Trust, and Organizational Citizenship Behaviors. Journal of Management, 22(2), 259-298.
  • Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B. & Bachrach, D. G. (2000). Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Therotical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
  • Podsakoff, P. M., MacKenzie, S., Moorman R. H. & Fetter, R. (1990). Transformational Leader Behaviours and Their Effects on Followers’ Trust in Leader, Satisfaction, and Organizational Citizenship Bahaviors. Leadership Quarterly, 1(2), 107-142.
  • Polat, S. (2007). Ortaöğretim Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet Algıları, Örgütsel Güven Düzeyleri ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki. Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
  • Rafferty, A. E. & Griffin, M. A. (2004). Dimension of Transformational Leadership: Conceptual and Empirical Extensions. The Leadership Quarterly,15, 329-354.
  • Rüzgar, N. (2019). Yöneticilerin Liderlik Özelliklerinin Çalışanların Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Sergilemelerinin Üzerindeki Etkisi: Perakende Sektöründe Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(2), 964-975.
  • Schnake, M. & Dumler, M. P. (2003). Levels of Measurement and Analysis Issues in Organizational Citizenship Behaviour Research. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 76, 283-301.
  • Schnake, M. (1991). Organizational Citizenship: A Review, Proposed Model, and Research Agenda. Human Relations, 44(7), 735-755. doi: 10.1177/001872679104400706
  • Schnake, M., Cochran, D. & Dumler, M. (1995). Encouraging Organizational Citizenship: The Effects of Satisfaction, Perceived Equity and Leadership. Journal of Managerial Issues, 7(2), 209-221.
  • Serinkan, C. & Erdiş, Y. (2014). Dönüşümcü Liderlik Bağlamında Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Adalet (1. Basım). Ankara: Nobel.
  • Shin, S. J. & Zhou, J. (2003). Transformational Leadership, Conservatition, and Creativity: Evidence from Korea. The Academy of Management Journal, 46(6), 703-714.
  • Smith, C. A., Organ, D. W. & Near, J. P. (1983). Organizational Citizenship Behavior: Its Nature and Antecedent. Journal of Applied Psychology, 68(4), 653-663.
  • Stone, A. G., Russell, R. F. & Patterson, K. (2004). Trasformational versus Servant Leadership: A Difference in Leader Focus. The Leadership and Organizational Development Journal, 25(4), 349-361. doi: 10.1108/01437730410538671
  • Şahin, B. (2009). Örgütsel Gelişmenin Sağlanmasında Dönüşümcü Liderlerin Rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 97-118.
  • Talebloo, B., Basri, R., Hassan, A. & Asimiran, S. (2015). A Survey on the Dimensionality of Organizational Citizenship Behavior in Primary Schools: Teacher’s Perception. International Journal of Education, 7(3), 12-30.
  • Tok, T. N. & Bacak, E. (2013). Öğretmenlerin İş Doyumu ile Yöneticileri için Algıladıkları Dönüşümcü Liderlik Özellikleri Arasındaki İlişki. International Journal of Human Sciences, 10(1), 1135-1166.
  • Töremen, F. & Yasan, T. (2010). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Özellikleri (Malatya İli Örneği). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 27-39.
  • Ural, A. & Kılıç, İ. (2006). Bilimsel Araştırma Süreci ve Spss ile Veri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
  • Van Dyne, L., Graham, J. W. & Dienesch, R. M. (1994). Organizational Citizenship Behavior: Construct Redefination, Measurement and Validation. Academy of Management Journal, 37(4), 765-802.
  • Walumbwa, F. O., Avolio, B. J. & Zhu, W. (2008). How Transformational Leaderhip Weaves its Influence on Individual Job Performance: The Role of Identification and Efficacy Beliefs. Personnel Psychology, 6(1), 793-825.
  • Wang, H., Law, K. S., Hackett, R. D., Wang, D. & Chen, Z. X. (2005). Leader-Member Exchange as a Mediator of the Relationship between Transformational Leaderhip and Followers’ Performance and Organizational Behavior. Academy of Management Journal, 48(3), 420-432.
  • Yavuz, E. (2009). İşgörenlerin Liderlik ve Örgütsel Bağlılık ile İlgili Tutumlarına Yönelik Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(2), 51-69.
İşletme Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1309-0712
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2009
  • Yayıncı: Melih Topaloğlu