12082

Çalışan Sesliliğinin Öncülleri ve Sonuçları: Türkiye Örnekleminde Gerçekleştirilen Araştırmalar Bağlamında İlgili Yazının Genel Değerlendirmesi ve Bir Meta-Analiz Çalışması

Amaç – Bu araştırmanın amacı, çalışan sesliliği kavramına ilişkin Türkiye örnekleminde gerçekleştirilen araştırmalar bağlamında sistematik bir inceleme ve değerlendirme yapmaktır. İlk kısımda, alandaki araştırmacıların metodolojik yönelimleri incelenmiş, daha sonra ise çalışan sesliliğinin hangi öncül ve sonuç değişkenleri ile ilişkilendirildiği tespit edilerek genel bir modele ulaşılmıştır. İkinci kısımda, alandaki araştırmalarda edinilmiş bulguları sentezlemek suretiyle 6 meta-analiz çalışması kurgulanmıştır. Yöntem – Araştırmada Schmidt ve Hunter’ın (2015) esaslarını ortaya koyduğu psikometrik meta-analiz yöntemi takip edilmiş ve veri analizinde Comprehensive Meta-Analysis (CMA) yazılımı kullanılmıştır. Araştırma kapsamında gerçekleştirilen 6 farklı meta-analizde, etki büyüklüğü değerlerinin hesaplanmasında korelasyon değerleri kullanılmıştır. Bulgular – Türkiye örnekleminde gerçekleştirilmiş 21 araştırmadan elde edilen 23 veriyi (k) kullanarak yapılan meta-analizlerde (N=7734), çalışan sesliliği ile psikolojik rahatlık ve etik iklim arasında güçlü düzeyde, lider-üye etkileşimi arasında orta düzeyde, çalışan performansı arasında zayıf düzeyde pozitif yönlü anlamlı ilişki olduğu görülmüştür. Çalışan sesliliği ile örgütsel adalet ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkiye yönelik olarak yapılan meta-analizlerde ise istatistiksel olarak anlamlı sonuçlara ulaşılmamıştır. Tartışma – Bu araştırmanın sonuçları genel anlamıyla değerlendirildiğinde, ulusal yazında çalışan sesliliği alanının hala bakir kabul edilebilecek bölümlerinin bulunduğu sonucuna ulaşılabilir. Alan, gerek yaklaşım ve metodoloji bakımından gerekse araştırma değişkenleri bakımından çeşitlendirilip zenginleştirilmeye ihtiyaç duymakta ve araştırmacılara, buna olanak sağlayacak potansiyeli vadetmektedir.

Antecedents and Outcomes of Employee Voice: Evaluation of the Situation of the Concept of Employee Voice in The National Literature, in The Context of Sample Surveys Conducted in Turkey And a Meta-Analysis

Purpose – The purpose of this research is to make a systematic review and evaluation of the employee voice concept, in the context of sample surveys conducted in Turkey. In the first part, the methodological orientations of the researchers in the field were examined, and then a general model was reached by determining which antecedent and outcome variables associated with the employee voice. In the second part, 6 meta-analysis studies have been designed by synthesizing the findings obtained in the researches in the field. Design/methodology/approach – In the research, psychometric meta-analysis method, which was established by Schmidt and Hunter (2015), was followed and Comprehensive Meta-Analysis (CMA) software was used for data analysis. Correlation values were used to calculate the effect size values in 6 different meta-analyzes conducted within the scope of the research. Findings – In the meta-analyses (N=7734) carried out by using the 23 data (k) obtained from 21 surveys in Turkey sample, it was observed that there was a strong positive relationship between employee voice and psychological safety and ethical climate, moderate level positive relationship between employee voice and leader-member exchange, and weak level positive relationship between employee voice and employee performance. No statistically significant results were found in meta-analysis about the relationship between employee voice and organizational justice and intention to leave. Discussion – When the results of this research are evaluated in general terms, it can be concluded that there are still parts in the field of employee voice in the national literature that can be considered intact. The field needs to be diversified and enriched both in terms of approach, methodology, and research variables, and offers the potential to enable researchers to do so.

PDF

___

* ile işaretlenen kaynaklar meta-analize dahil edilmiştir.
Acaray, A. Psikolojik sözleşme ihlalinin iş performansına etkisi: Duygusal bağlılığın aracı rolü. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7: 41-49.
Akduru, H. E. & Semerciöz, F. (2017). İşyerinde dini tutumlar ile çalışan sesi arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. International Journal of Social Science, 62(1): 525-539.
Akgemici, T., Kalfaoğlu, S. & Erkunt, N. (2019). Hizmetkar liderlik davranışlarının çalışan sesliliğine etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(2): 757-771.
Agun, H. (2020). A Qualitative Study on the Antecedents and Consequences of Organizational Dissent in the IT Sector (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Ayyıldız, F. N. (2018). Çalışan Sesinin, Örgüte Bağlılığa ve Çalışan Mutluluğuna Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
*Baş, S. & Tabancalı, E. (2020). Correlations between teachers’ personality, psychological safety perception and teacher voice. Eurasian Journal of Educational Research, 85: 185-204.
Begum, S. (2017). Employee Voice: A Multidimensional Scale Construction and Validation (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Begum, S. & Çakar, U. (2019). Çalışan sesi ölçeği: Boyutların yeniden değerlendirmesi sorunsalı. Journal of Business Science, 7(1): 175-199.
Borenstein, M. (2005). Software for publication bias. (Ed. Hannah R. Rothstein, Alexander J. Sutton & Michael Borenstein) Publication Bias in Meta-Analysis: Prevention, Assessment and Adjustments. West Sussex: Wiley.
Brown, M. E., Trevino, L. K. & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97(2): 117- 134.
Bulut, H. & Meydan, C. H. (2018). Liderlik tarzlarının çalışanların ses verme davranışına etkisi: Kamuda bir araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(1): 223-244.
Burris, E. R., Detert, J. R. & Chiaburu, D. S. (2008). Quitting before leaving: The mediating effects of psychological attachment and detachment on voice. Journal of Applied Psychology, 93(4): 912-922.
Cheng, J., Bai, H., & Hu, C. (2019). The relationship between ethical leadership and employee voice: The roles of error management climate and organizational commitment. Journal of Management & Organization, 1-19.
Chiaburu, D. S., Oh, I., Berry, C. M., Li, N. & Gardner, R. G. (2011). The five-factor model of personality traits and organizational citizenship behaviors: A meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 96(6): 1140- 1166.
Chambless, D. L. & Hollon, S. D. (1998). Defining empirically supported therapies. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66(1): 7-18.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research Methods in Education. (Sixth Edition). New York: Routledge.
*Çankır, B. (2016). Çalışanlarda pozitif ses çıkartma davranışı nasıl oluşur? Örgütsel güven, psikolojik sözleşme ihlali, lider-üye etkileşimi ile pozitif ses çıkartma davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 5(2): 1-12.
*Çankır, B. & Semiz-Çelik, D. S. (2018). Çalışan performansı ve mali performans: Pozitif ses çıkarma, psikolojik iyi oluş ve çalışmaya tutkunluk ile ilişkileri ve otel işletmeleri örneği. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2): 54-67.
Çelik, L. M. (2008). Voice Behavior of Blue Collar Employees: The Mediating Role of Psychological Empowerment (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Koç Üniversitesi, İstanbul.
*Çerezci-Baycan, N. (2019). Çalışan-Yönetici Uyumu, Lider-Üye Etkileşimi, Ses İklimi ve Çalışan Sesinin Etkileşimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çetin, C. & Güven, Ç. (2017). Çalışanların yöneticilerine duydukları güvenin ses davranışına olan etkisi ve bir araştırma. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 12(48): 141-152.
*Çiçek, B. (2016). Değer Merkezli Liderliğin Etik İklim ve Çalışan Sesi Üzerindeki Etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
*Çiftçi, G. E. & Gürer, A. (2019). Özgecilik davranışının bireysel performans üzerindeki etkisinde çalışan sesliliğinin aracı rolü. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(17): 22-43.
Demir, G. & Albayrak, A. S. (2019). Yardımsever liderlik ve çalışan ses verme davranışı arasındaki ilişkide kişi yönelimli güç mesafesinin düzenleyici rolü. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 5(1): 67-89.
*Derin, N. (2017). İşyerinde kişiler arası güven ile işgören sesliliği arasındaki ilişkide psikolojik rahatlığın aracılık rolü. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30): 51-68.
Detert, J. R. & Burris, E. R. (2007). Leadership behavior and employee voice: Is the door really open? Academy of Management Journal, 50(4): 869–884.
Dinçer, S. 2014. Eğitim Bilimlerinde Uygulamalı Meta-Analiz. Ankara: Pegem Akademi.
Duygulu, E. & Sezgin, O. B. (2015). Türkiye’de örgütsel davranış yazını doktora tezlerine yönelik bir inceleme. İş ve İnsan Dergisi, 2(1): 13-25.
*Efe, D. (2018). Algılanan Örgütsel Adalet ile Örgütsel Sessizlik ve Seslilik Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
*Erdoğan, E. (2011). Etkili Liderlik Örgütsel Sessizlik ve Performans İlişkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
*Erdoğan-Aracı, Ü. (2019). Etik liderlik ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide yapıcı ses çıkartma davranışının aracı rolü. Turizm Akademik Dergisi, 6(1): 17-30.
Ergül, A., Kartal, C. & Gökdeniz, İ. (2017). Çalışanların ses çıkarma davranışının zaman hırsızlığına olan etkisi. İş’te Davranış Dergisi, 2(1): 79-89.
Erkubilay, C. (2019). Diğerkamlık Davranışı, İş Arkadaşı Desteği ve Lider Desteğinin İşgören Sesliliği Üzerindeki Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
*Eryeşil, K. (2018). Algılanan Örgütsel Adaletin Örgütsel Muhalefet Üzerindeki Etkisinde Çalışan Sesliliğinin Rolü: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Glass, G. V. (1976). Primary, secondary, and meta-analysis of research. Educational Researcher, 5(19): 3-8.
Göktaş-Kulualp, H. (2016). Çalışan sesliliği ile bazı kişisel ve örgütsel özellikler arasındaki ilişkinin belirlenmesi: Öğretim elemanları üzerine bir araştırma. Ege Akademik Bakış, 16(4): 745-761.
Gündüz, Ş. & Pekçetaş, T. (2018). Kuşaklar ve örgütsel sessizlik/seslilik. İşletme Bilimi Dergisi, 6(1): 89-115.
*Gürler, M. (2018). Öğretmenlerin Lider-Üye Etkileşimi ile İşle Bütünleşme İlişkisinde Çalışan Sesliliğinin Aracılık Etkisinin İncelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Güven, Ç. (2017). Algılanan Liderlik Tarzlarının Çalışan Sesine Etkisinde Örgütsel Güvenin Rolü ve Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Hirschman, A. O. (1970). Exit, Voice and Loyalty: Responses to Decline in Firms, Organizations and States. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Höffler, T. N. & Leutner, D. (2007). Instructional animation versus static pictures: A meta-analysis. Learning and Instruction, 17(6), 722-738.
Hu, Y., Zhu, L., Zhou, M., Li, J., Maguire, P., Sun, H., & Wang, D. (2018). Exploring the influence of ethical leadership on voice behavior: How leader-member exchange, psychological safety and psychological empowerment influence employees' willingness to speak out. Frontiers in Psychology, 9, 1718.
Kalmaz, M. (2019). Psikolojik Sahiplenmenin Çalışanların Ekstra Rol Davranışı Üzerine Etkisi: Özel Sektörde Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Koçak, Ö. E. (2017). How Employees Thrive at Work? Importance of Relationship Quality, Person-Job Fit and Recovery Experiences After Work Hours (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Koçak, Ö. E. & Agun, H. (2019). Explaining employee voice behavior through intragroup relationship quality and the role of thriving at work, Adam Akademi, 9(1): 179-202.
Lee, A. S. (1991). Integrating positivist and interpretive approaches to organizaitonal research. Organization Science, 2(4): 342-365.
LePine, J. A.; Van Dyne, L. (1998), Predicting voice behavior in work groups. Journal of Applied Psychology, 83(6): 853–868.
Liang, J. & Farh, C. & Farh, J. L. (2012). Psychological antecedents of promotive and prohibitive voice: A twowave examination. Academy of Management Journal. 55(1): 71-92.
Lipsey, M. W. & Wilson, D. B. (2001). Practical Meta-Analysis. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Maynes, T. D. & Podsakoff, P. M. (2014). Speaking more broadly: An examination of the nature, antecedents and consequences of an expanded set of employee voice behaviors. Journal of Applied Psychology, 99(1): 87-112.
Moçoşoğlu, B. (2019). Okullardaki İş Yeri Ruhsallığı, Örgütsel Sessizlik ve Seslilik Arasındaki İlişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
Morrison, E. W. (2011). Employee voice behavior: Integration and directions for future research. The Academy of Management Annals, 5(1): 373-412.
Ng, T. W. H. & Feldman, D. C. (2012). Employee voice behavior: A meta-analytic test of the conservation of resources framework. Journal of Organizational Behavior, 33: 216-234.
Okun, O. & Büyükbeşe, T. (2019). The association between employee voice, psychological capital and well-being among Nato workers: A multinational study from the perspective of positive organizational behavior. Akdeniz İİBF Dergisi, 19(2): 391-414.
Oral-Ataç, L. (2018). Çalışan sesliliği. (Ed. Esra Güven & Selin Çavuşoğlu) Yeni Nesil İşletmelerde Güncel Eğilimler (185-201). İstanbul: Beta.
Özbolat, G. (2018). Çalışan Sesliliği ile İletişim Doyumu Arasındaki İlişkide İnformal İletişim Kanallarının ve Cinsiyetin Düzenleyici Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özbolat, G. & Şehitoğlu, Y. (2018). Çalışan sesliliği ile iletişim doyumu arasındaki ilişki: Bankacılık sektöründe bir araştırma. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2): 35-49.
*Özel, A. (2018). Yetenekleri Elde Tutma Uygulamaları ve Çalışan Sesliliğinin Çalışanların İş Tutumları Üzerindeki Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Özen, Ş. (2001). Türk yönetim/organizasyon yazınında yöntem sorunu: Kongre bildirileri üzerine bir inceleme. Doğu Akdeniz Üniversitesi Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1): 89-118.
Öztürk, Y. (2014). The Relationship of Authentic Leadership and Participative Climate with Employee Voice: The Moderating Role of Personality and Organizational Identification (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özyılmaz, B. & Oral-Ataç, L. (2019). Paternalist liderlik algısının çalışan sesliliğine etkisi: Gıda sektörü çalışanları üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi, 26(2): 397-410.
*Palalar-Alkan, D. & Çankır, B. (2016). Lider üye etkileşiminin pozitif ses çıkartma davranışı üzerindeki etkisinde dağıtım adaletinin aracılık etkisi. TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 8(32): 472-481.
Pekdemir, I., Koçoğlu, M. & Çetin-Gürkan, G. (2013). Birey-örgüt uyumunun açıkça konuşma davranışı üzerindeki etkisinde algılanan yönetici desteğinin aracılık rolü: MBA öğrencilerine yönelik bir araştırma. İ.Ü. İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 24(75): 83-104.
Rosenthal, R. & DiMatteo M. R. (2001). Meta-analysis: Recent developments in quantitative methods for literature reviews. Annual Review of Psychology, 52: 59-82.
Schmidt, F. L. & Hunter, J. E. (2015). Methods of Meta-Analysis: Correcting Error and Bias in Research Findings (Third Edition). California: Sage Publications.
*Soyalın, M. (2019). Örgütsel Etik İklim, Psikolojik Güvenlik, Güç Mesafesi Yönelimi ve Çalışan Sesliliği Davranışı Arasındaki İlişkiler (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Şahin, H. & Yalçın, B. (2017). Örgütsel sessizlik ve çalışanların performansları arasındaki ilişki: İzmir ili Çiğli ilçesi devlet ilkokullarına ilişkin bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(3): 60-90.
Şehitoğlu, Y. (2010). Örgütsel Sessizlik Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Algılanan Çalışan Performansı İlişkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
Şehitoğlu, Y. (2012). İşgören sesliliği, nedenleri ve boyutları: Teorik bir çerçeve. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4: 27-38.
Şener, E., Çetinkaya, F. F., Yüksel, A. N. & Akkoca, Y. (2018). Pozitif ses çıkartma davranışının öncülü olarak iletişim doyumu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2): 165-175.
Tayfun, A. & Çatır, O. (2013). Örgütsel sessizlik ve çalışanların performansları arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(3): 114-134.
Tokmak, M. (2019). İşlemsel ve ilişkisel psikolojik sözleşmenin işgörenlerin pozitif ses davranışı üzerindeki etkisine yönelik ampirik bir araştırma. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(9): 587- 604.
Tunçel, Ö. & Taslak, S. (2017). Sigorta şirketlerindeki çalışanların duygusal zeka becerilerinin örgütsel sessizlik davranışları üzerine etkisi: Ampirik bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20): 236-264.
*Turgut, T. & Agun, H. (2016). The relationship between organizational justice and organizational cynicism: The mediating role of psychological capital and employee voice. Journal of Behavior at Work, 1(1): 15- 26.
*Türkoğlu, N. & Özyılmaz-Misican, D. (2019). Çalışanların psikolojik rahatlık algısı, pozitif ses çıkarma davranışı ve işten ayrılma niyeti ilişkisi üzerine ampirik bir çalışma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(2): 998-1010.
Ünler, E. & Çalışkan, S. (2017). The relationship between work values and employee voice. Journal of Management, Marketing and Logistics, 4(4): 351-358.
Ünler, E., Çalışkan, S., Vatansever-Durmaz, B. (2015). Ses Veriyorum Ama Güvende Miyim? Yönetici Tutumunun Çalışan Sesine Etkisi. 3. Örgütsel Davranış Kongresi, 6-7 Kasım, Tokat.
Van Dyne, L. & LePine, J. A. (1998). Helping and voice extra-role behaviors: Evidence of construct and predictive validity. The Academy of Management Journal, 41(1): 108-119.
Van Dyne, L., Ang, S. & Botero, I. C. (2003). Conceptualizing employee silence and employee voice as multidimensional constructs. Journal of Management Studies, 40(6): 1359-1392.
*Yağmur, A. & Elci, M. (2019). An empirical examination of the mediating roles of communication and ethical climate. Research Journal of Business and Management, 6(1): 9-23.
*Yaşar-Uğurlu, Ö. & Ayas, S. (2016). The relationship between psychological safety and employee voice: The mediation role of affective commitment and intrinsic motivation. Journal of Business Research Turk, 8(1): 223-239.
*Yener, S. (2015). Psikolojik rahatlık ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(13): 280-305.
*Yener, S. (2017). Psikolojik rahatlık algısının işgören sesliliği ve takım işbirliği arasındaki ilişkide aracı değişken rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2): 187-204.
Yener, S. (2018). İşgören sesliliğinin tükenmişlik ve bilgi uçurma arasındaki ilişkide düzenleyici rolü. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(31): 217-236.
Yener, S. & Salur, S. (2017). Güdüleyici dil ve iç girişimcilik arasında işgören sesliliğinin aracı rolü. Mediterranean Journal of Humanities, 7(2): 453-466.
Zengin, Y. (2019). Karanlık liderliğin örgütsel seslilik ve iş tatmini üzerindeki etkisi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(19): 310-337.