Ahmed b. İdrîs el-Fâsî’nin Tefsîru sûreti’t-Tîn Adlı Risâlesinin Tahkiki

Bu çalışma, Ahmed b. İdrîs’in (ö. 1253/1837) Tefsîru sûreti’t-Tîn adlı risâlesinintahkikini ele almaktadır. Ahmed b. İdrîs Osmanlı döneminde yaşadı ve dinî ilimleriçağının âlimlerinden öğrendi. Şâzeliyye, Hıdıriyye ve Halvetiyye tarikatlarınaşeyhleri Ebü’l-Kāsım el-Vezîr, Abdülvehhâb et-Tâzî ve Hasan el-Kınâî vasıtasıylaintisap etti. Arkasında birçok eser ve öğrenci bıraktı. Onun günümüze ulaşan eserleriarasında Tîn sûresi için yaptığı tefsir de bulunmaktadır.Türkiye kütüphanelerinde bu risâlenin iki nüshası mevcuttur. Bunlardan ilki Ankara’dakiMillî Kütüphane’de, ikincisi İstanbul’da Süleymaniye Kütüphanesi, OsmanHuldi Öztürkler koleksiyonunda bulunmaktadır. Çalışmada gerçekleştirilentahkik de bu iki nüshaya bağlı kalınarak gerçekleştirilmektedir. Tahkikli metindemüşahede edildiği üzere iki nüsha arasında çok fazla farklılık bulunmamaktadır.İçeriği bakımından risâleyi iki kısma ayırmak mümkündür. Sûrenin 1-3. âyetlerinintefsirinin yapıldığı ilk kısımda zâhirî tefsire önem verilirken; 4. âyetle başlayanikinci kısımda ise işârî tevillere yoğunlaşılmaktadır. Risâledeki fikirlerin arkaplanına dikkat edildiğinde, Ahmed b. İdrîs’in, zâhirî açıklamalarında sadece öncekimüfessirlerin görüşlerini dile getirdiği, işârî tevillerinde de sûfî bakış açısınıtakip ettiği görülmektedir.Ahmed b. İdrîs, bu risâlede sûfî düşünceyle ilgili önemli birçok konuya temas etmektedir.Bu konular arasında; Allah’ı ve eşyanın hakikatini bilmede bilgi kaynağıolması bakımından “nazar” ve “zevk” arasındaki farklılıklar, âlemdeki varlıklarınözü ve sureti, Hakk’ın varlıkların suretlerinde tecelli etmesi, Hakk’ın tecellisiyleeşyanın hakikatini idrak etmek arasındaki ilişki, insanın ahsen-i takvîm üzereyaratılmasıyla amaçlanan hedef ve insanın esfel-i sâfilîne indirilmesindeki hikmetbulunmaktadır.

The Critical Edition of Tafsīr Sūra al-Tīn by Aģmad b. Idrīs al-Fāsī

is paper tackles a critical edition of Tafsīr Sūra al-Tīn written by Aģmad b. Idris(d. 1253/1837). Aģmad b. Idris lived in the Ottoman period and studied religioussciences from the scholars of the era. He joined different sūfi tariqas - includingShādhiliyya, Khiēiriyya, Khalwatiyya - and studied with the sheikhs Abū al-Qāsimal-Wazīr, ‘Abd al-Wahhāb al-Šāzī and Ģasan al-Qinā‘ī. He le behind many booksand students. One of his works that has reached us is Tafsīr Sūra al-Tīn.ere are two copies of this epistle in Turkey's libraries. e first is in the NationalLibrary in Ankara and the second is in the collection of Osman Huldi Ozturklerin the Suleymaniya Library. e critical edition performed in this study is carriedout by utilizing these two copies, which do not differ from each other significantly.In terms of content, it is possible to split the writing into two parts: ebeginning which includes an interpretation of verses 1 to 3, is based on a literalunderstanding of Qur’an. e second part, which begins with verse 4, focuses onish’ārī (esoteric) interpretation. In the first three verses, Aģmad b. Idrīs appears tohave expressed only the opinions of former commentators, whereas he embracesthe Sufi methodology in other verses. In this epistle, Aģmad b. Idrīs deals with anumber of important issues in Sufi thought, including the differences betweenreason and feeling (dhawq) as a source of knowledge, the essence and the form ofentities, the manifestation of God in the form of entities, the relationship betweenthe manifestation of God and recognition of the truth of things, the creation ofmankind in the best form and the reasons for reducing him to the lowest of low.

___

  • Azamat, Nihat, “Ahmed b. İdrîs”, DİA, Ankara, 1989, II, 92-94.
  • Demirpolat, Enver, Türk İslam Düşünce Tarihinde Harputlu Müellifler I, Ankara: Sage Yayıncılık, 2013.
  • Martin, B.G., Sömürgeciliğe Karşı Afrikada Sufi Direniş, çev. Fatih Tatlılıoğlu, İstanbul: İnsan Yayınları, 1988.
  • O’Fahey, R. S., Enigmatic Saint, London: Northwestern University Press, 1990.
  • Özköse, Kadir, “Başlangıçtan Günümüze Kadar Afrika’da İslâm ve Tasavvuf ”, Tasavvuf, 3/8 (2001): 157-184.
  • The Letters of Ahmad Ibn Idrīs, ed. E. Thomassen – B. Radtke, London: Hurst&Company, 1993.