Türkiye’de İhracatı Teşvik Uygulamaları ve İhracat Potansiyelinin Artırılmasına Yönelik Değerlendirmeler

Teşvik, devlet tarafından çeşitli amaçlar kapsamında özel ve kamu teşebbüslerine karşılıklı veya karşılıksız olarak sağlanan aynî ve nakdî destek ve yardımlardır.Toplumların refah seviyesinin yükseltilmesi ve bölgesel dengesizliklerin giderilmesi için devletler tarafından çeşitli teşvik politikaları belirlenmektedir. Türkiye’de de teşvikler ile ilgili düzenlemeler 20. yüzyılın başından itibaren başlayarak günümüze kadar devam etmiştir.Ülkeler teşvik politikalarına birçok nedenle başvurmaktadırlar.Bu sebeplerden biri de ihracat performansının arttırılmasıdır. Türkiye 1980 yılından itibaren ihracata yönelik büyüme modelini benimseyerek ihracatın artırılması için büyük adımlar atmış ve çeşitli ihracatı teşvik yöntemleri uygulamıştır. Bu bağlamda, çalışmanın amacı, Türkiye’de ihracatın teşvikine yönelik uygulanan vergisel ve diğer teşvik politikalarını göz önünde bulundurarak Türkiye’nin ihracat performansındaki aksaklıkları ve sorunları ele almaktır.

Anahtar Kelimeler:

Teşvik, İhracat Teşviki, Teşvik Politikaları, Refah, Türkiye.

The Export Incentive Practices in Turkey and Evaluations About Increasing the Export Potential

The Incentive is the public assistance provided in-kind or in-cash by the state to private or public enterprises in mutual or non-repayable terms for various purposes. Various incentive policies have been set by the states to raise the level of welfare of societies and to eliminate regional imbalances. Since the beginning of the 20th century, regulations regarding incentives to the economy in Turkey as well has continued until today. Countries resort to incentive policies for a variety of reasons. One of them is to boost export performance. Turkey has made great strides towards increasing exports by adopting export-oriented growth model and implemented various methods for promoting exports since 1980. Taking the incentive policies of Turkey towards promoting exports such as incentive taxation into account, this study aims to deal with the disruptions and the problems in Turkey's export performance.

Keywords:

Incentive, Export Incentives, Incentive Policies, Welfare, Turkey,

PDF

___

Akgündüz, M. (2010). İhracatta Devlet Yardımları ve Muhasebeleştirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aktan, Ç. C. (2001). Yolsuzlukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-iş yayınları.
Aktürk, A., Şenol H. (2010). Kobiler Açısından İhracat Teşviklerinin Önemi ve Etkinliğini Arttırılmasına Yönelik Öneriler, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2). ss. 375-391.
Atayeter, C., Erol, A. (2011). Türkiye’de Uygulanmakta Olan İhracat Teşvikleri, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), ss.1-26.
Avcı, İ. (2015). İhracatta Uygulanan Teşviklerin Uluslar arası Pazarlamaya Etkisi ve Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ayhan, H. E. (2000). Geçmişten Günümüze İhracat Teşvikleri, İGEME’den Bakış, Temmuz-Eylül.
Aydoğuş, İ., Soybalı H. H. ve Baytok A., (2015). Yunanistan İle Türkiye’de Uygulanan Turizm Yatırım Teşviklerinin Karşılaştırılması, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), ss. 1-22.
Başlar, K. (2004). Gümrük Birliği “Anlaşması’nın” (1/95 Sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın) Hukuksal Niteliği, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 4(1), ss. 151-198.
Büyükakın, F., Özyılmaz S. (2016). İhracatı Teşvik Politikalarının Etkinliği: Afyonkarahisar Örneği, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), ss.47-48.
Candan, G., Yurdadoğ, V. (2017). Türkiye'de Maliye Politikası Aracı Olarak Teşvik Politikaları, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), ss. 150-173.
Cevahir, H. (2007). Türkiye’de İhracat Teşviklerinin Etkinliği. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dilek, S. (2017). Oyun Teorisi Eşliğinde Sanayi Ekonomisi, Ankara: Seçkin Yayınları.
Doğan, Ö., Marangoz M. ve Topoyan, M. (2003). İşletmelerin İç ve Dış Pazarda Rekabet Gücünü Etkileyen Faktörler ve Bir Uygulama, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), ss. 114-139.
Durman, M., Koyuncu, C. ve Önder H. (2007). İhracat Teşviklerinden Yararlanmayı Etkileyen Faktörler (Kütahya Merkez İlçede Bir Uygulama), Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), ss.121-134.
Duran, M. (2003). Teşvik Politikaları Ve Doğrudan Sermaye Yatırımları, Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Araştırma İnceleme Dizisi (33) Ocak, Ankara.
Ersungur, M. ve Yalman, İ. N.(2009). Bölgesel Kalkınmada İhracat Teşviklerinin Etkinliği: Sivas İlinde Bir Uygulama, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(1), ss. 81-98.
Freixanet, J. (2012). Export Promotion Programs: Their İmpact on Companies’ İnternational,zation Performance and Competitiveness, International Business Review, 21(6), pp. 1065-1086.
İşleker, A. (2010) İhracatı Teşvik Politikalarının Adana İli Üzerinde Etkinliği. Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,.
Kekeç, H. M. (2015). İhracata Yönelik Teşvik Politikaları: Seçilmiş Ülkelerde Teşvik Politikalarının Analizi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Kemer, O. B. (2003). Bir Dış Ticaret Politika Aracı Olarak İhracat Teşvikleri Teori- Uygulama. İstanbul: Alfa Yayınları.
Martincus, C. V. ve Carballo J. (2008). “Is Export Promotion Effective İn Deleloping Countries? Firm-Level Evidence On The İntensive and The Extensive Margins Of Exports”, Journal of International Economics, 76(1), pp. 89-106.
Mete, E. ve Akyazı, H. (2017). Avrupa Birliği ve Türkiye’de İhracata Yönelik Devlet Yardımları, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, (13), ss. 85-109.
Ohashi, H. (2004). Learning by Doing, Export Subsidies, and Industry Growth: Japanese Steel in The 1950s and 1960s, Journal of International Economics, 66(2005), pp. 297-323.
Öztürk, S., Özdemir A. ve Koçbulut, Ö. (2007). Türk Eximbank Programlarının Türkiye İhracatına Etkileri ve AB/DTÖ’ye Uygunluğu, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2). ss. 179-197.
Paçacı, S. (2011). Devlet Teşvikleri ve Yardımları Standardına Göre Şirketlere Sağlanan Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Pehlivan, O. (2008). Vergi Hukuku Genel İlkeler ve Türk Vergi Sistemi, Trabzon: Derya Kitabevi.
Hariçte İşleme Rejimi Hakkında 2007/5 Sayılı Tebliğ (2007, 11 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 26519). Erişim adresi: https://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/ihracat/mevzuat/ihrMevzuatHaricte?_afrLoop=28743795558785521&_afrWindowMode ,(Erişim: 11.4.2018).
Yurt Dışı Birim Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında 2010/6 Sayılı Tebliğ (2010, 18, Ağustos). Resmi Gazete (Sayı: 27676). Erişim adresi: https://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pages/content/docListViewer.jspx?folder=/Contribution%20Folders/web/İhracat/İhracat%20Destekleri , (Erişim: 20.3.2018).
Tasarım Desteği Hakkında 2008/2 Sayılı Tebliğ. Resmi Gazete ( Sayı:26851). Erişim adresi: https://www.ekonomi.gov.tr/portal/content/conn/UCM/path/Contribution%20Folders/web/İhracat/İhracat%20Destekleri/01.Destek%20Mevzuatı, (Erişim: 21.3.2018).
Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi Hakkında 2010/8 Sayılı Tebliğ. Resmi Gazete (Sayı:27708). Erişim adresi: https://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pages/content/docListViewer.jspx?folder=/Contribution%20Folders/web/İhracat/İhracat%20Destekleri , (Erişim: 22.3.2018).
Sandalcı, U. (2010). İhracat Teşvikleri ve Türkiye’nin İhracatı Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sarıhan, A. Y., İncaz S. ve Yaprak, B. (2017). Devlet Teşviklerinin Firmaların İhracat Performansına Etkisi: İstanbul İhracatçıları Örneği, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 31(3), ss. 755-774.
Saygılı, Ş., Cihan C. ve Yurtoğlu H. (2002). Türkiye Ekonomisinde Sermaye Birikimi, Büyüme ve Verimlilik 1972-2000. Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Yayın No: DPT.2665.
Selen, U. (2007). Gümrük İşlemleri ve Vergilendirilmesi, Bursa: Ekin Yayınları. SERKA. (2013). 112 Soruda Ekonomi Bakanlığı Destekleri, Kars:Nisan. Erişim adresi: http://www.serka.gov.tr (erişim tarihi: 21.3.2018).
Şimşek, M. ve Yazıcı, R. (2004).İhracat Teşviklerinin Etkinliğini Ölçmeye Yönelik Bir Analiz: Bilecik ve Eskişehir Örneği, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), ss. 121-140.
T.C. Ekonomi Bakanlığı (2011). Erişim adresi: https://www.ekonomi.gov.tr/portal/ShowProperty?nodeId=%2FUCM%2FEK-251870 ,(Erişim:15.3.2018).
Terzi, H. ve Erol, A. (2005). Artvin, Rize, Trabzon, Gümüşhane, Giresun, Ordu Sorunlar, Analizler ve Politikalar, Karadeniz Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Doğu Karadeniz Bölgesi Kalkınma Sempozyumu Özel Sayısı, ss. 13-14.
Türk Eximbank. Erişim adresi: https://www.eximbank.gov.tr/tr/rakamlarla-biz#krediler , ( Erişim: 16.4.2018).
Türk Eximbank, Erişim adresi: https://www.eximbank.gov.tr/tr/rakamlarla-biz#alacak-sigortasi , (Erişim: 17.4.2018).
Türk Eximbank, Erişim adresi: https://www.eximbank.gov.tr/content/files/8dcb2172-ceba-4873-a8a3-6d330ced48e1/eximbank-faaliyetraporu-2016 , ( Erişim: 16.4.2018).
Türk Eximbank, Erişim adresi: https://www.eximbank.gov.tr/content/files/f25e242f-2ac6-427e-97e1-7cee4f29ffac/eximbank-faaliyetraporu-2017 , ( Erişim: 9.6.2018).
Türkay, H. ve Ünsal, H. 2008).Türkiye'de İhracatta Uygulanan KDV İadesinin İhracata Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz, Sosyoekonomi, 8(8). Türkiye İstatistik Kurumu, Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist , (Erişim: 8.3.2018).
Türkoğlu M, ve Çelikkaya S. (2011), Türkiye’de Kobi’lere Yönelik Ar-ge Destekleri, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 3(2), ss. 56-71.
Tosuner, M. ve Arıkan Z. (2015). Türk Vergi Sistemi. İzmir: Kanyılmaz Matbaası
Uzay, N. ve Uzay Ş. (2004). Türkiye’de Mobilya Sektörünün İhracat Potansiyeli ve İhracat Teşviklerinin Etkinliği: Kayseri Mobilya Sanayinde Uygulama”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(3-4), ss. 181-199.
Üzümcü, A. ve Doğan, A. (2001). Türkiye ve Sivas’ta Yatırım-Kobi Teşviklerinin Gelişimi, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1), ss. 299-318.
Wilkinson, T. ve Brouthers, L. E. (2006). Trade Promotion and SME Export Performance, International Business Review, 15(2006), pp. 233-252.
Yavuz, M. (2012). Türkiye’de İhracatın Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Bir Zaman Serisi Analizi, Ankara Üniversitesi, 15.İktisat Öğrencileri Kongresi.
Yücel, T. F. (2014). Cumhuriyet Türkiye’sinin Sanayileşmede İlk Önemli Adımı: Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1934-1938, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Yayınları, Ankara, 1-39.
Yücel, T. F. (2015). Cumhuriyet Türkiye'sinin Sanayileşme Öyküsü, Ankara: Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) Yayını No. TTGV – T/2015/08.