Tanzimat Dönemi Türk Basınında Islahat Fermanı ve Siyasi Vatandaşlık Politikaları: Eleştiri ve Tepkiler

Türkiye’de Tanzimat sonrası dönem Osmanlı toplumunda bütün vatandaşları kapsayan yeni bir siyasal üst kimliğin oluşumu için atılan bir dizi siyasi ve hukuki düzenlemelere sahne olmuştur. Osmanlı kimliğinin Müslim ve gayrimüslim bütün tebaa için bir üst kimlik olarak inşası pek çok problemi beraberinde getirmiştir. Bununla birlikte Türkiye’de yaşayan insan unsuru açısından bu kimliğin değişimi, problemleri, Müslüman Anadolu insanı açısından mukavemet alanları ayrıntılı olarak çalışılmış değildir. Osmanlı Devleti’nin tebaası içerisinde Müslüman Türklerin devlete olan bakış açıları ve Tanzimat sonrası dönemde siyasi ve sosyal düzen içerisinde kendileri için tayin edilen yeni konumlarına ilişkin düşünceleri vatandaşlık ve kimlik üzerine yapılan çalışmalar açısından çok önemlidir. Bu bakımdan bu çalışma, Hürriyet, Le Mukbir Basiret, İbret ve Diyojen gazetelerinde, Tanzimat sonrası merkezileşen ve hukuki olarak modern bir yapıya dönüşen Osmanlı idaresinin insan unsurunun Islahat Fermanı sonrasında yapılan idari ve hukuki düzenlemelere, eşit vatandaşlık politikalarına eleştirilerini ortaya koymaya çalışacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Islahat Fermanı, Osmanlı Kimliği, Vatandaşlık, Eşitlik, İmtiyazlar

Edict of Reform and Political Citizenship Policies in Turkish Press in the Tanzimat Period: Criticism and Reactions

The post-Tanzimat period in Turkey witnessed a number of political and legal arrangements taken for the formation of a new political supra-identity including all citizens in the Ottoman society. The construction of the Ottoman identity as a supra-identity for the whole Muslim non-Muslim citizens brought along many problems as well. However, the change of this identity in terms of the factor of human living in Turkey and its problems has not been studied in detail as an area of resistance in terms of Muslim Anatolian people. The perspectives of Muslim Turks on the state among the citizens of the Ottoman state, and their views on new positions assigned to them within the political and social order during the post-Tanzimat period are very important in terms of the studies on citizenship and identity. In this respect, this study attempts to reveal the perspectives and criticisms of human factor of the Ottoman administration, which becomes centralized after the Tanzimat and transformed into a legally modern structure, on administrative and legal arrangements made after the Edict of Reform, the policies of equal citizenship, and the Ottoman identity in Hurriyet, Le Mukbir, Basiret,Iİbret and Diyojen newspapers.

Keywords:

Edict of Reform, Ottoman Identity, Citizenship, Equality, Privileges,

PDF

___

Süreli Yayınlar: Le Mukhbir
Hürriyet Gazetesi
Basiret Gazetesi
İbret Gazetesi
Diyojen Gazetesi
Kitap ve Makaleler: Aksan, V. (2011a). “Who Was An Ottoman? Reflections On “Wearing Hats” And “Turning Turk”, Europa Und Die Türkei İm 18. Jahrhundert/Europe And Turkey İn The 18th Century, Bonn University Press, s. 305-318.
Aksan, V. (2011b) Osmanlı Harpleri 1700-1870. Çev. Gül Çağalı Güven, İş Bankası Yayınları, İstanbul.
Ayetullah Bey, (1326). Merhum Ayetullah Beyin Rüyası Yahud Sadrazam Âlî Paşa’nın Muhakemesi, Dersaadet.
Aygün, N. (2013). “Akçaabat'ta Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Kilise Ve Mektep İnşaatları”, Dünden Bügüne Akçaabat Sempozyumu, Akçaabat Belediyesi Kültür Yayınları, , s. 121-150.
Bilgegil, K. (1976). Yakın Çağ Türk Kültür ve Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I, Baylan Matbaası, Ankara.
Çadırcı, M. (1991) Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal Ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Çelik, H. (1994). Ali Suavi ve Dönemi, İletişim Yayınları, İstanbul.
Çetin, Mehmet-Kök R. (2018). “Kırım Savaşı Örneğinde Osmanlı Ordusunda Gayrımüslimlerin İstihdamı”, Bilig, Sayı: 85, s. 1-24.
Davison, R. (1997). “19. Yüzyılda Hristiyan-Müslüman Eşitliğine İlişkin Türk Tavrı”, İslam Dünyası Ve Batılışaşma, Çev. Sevcihan Ahmedoğlu, Yöneliş Yayınları, İstanbul, s. 57-86.
Davison, R. (2006). “Tanzimat Döneminde Osmanlı Diplomasisinin Modernleşmesi” Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Haz. Halil İnalcık, Mehmet Seyitdanlıoğlu, Phoenix Yayınevi, Ankara, s. 189-198.
Davison, R. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform, Iı, Çev. Osman Akınhay, Papirüs Yayınları, İzmir.
Dilbaz, M. (2014). “Askeri Modernleşmenin Dini Müdafaası”, Dergah Yayınları, İstanbul.
Erdönmez, C. (2013). “Tanzimat Devrinde Bazı Kıbrıs Rumlarının Yunan Vatandaşlığına Geçmelerinden Kaynaklanan Hukuki Meseleler”, Bilig, Sayı: 64, s. 174-198.
Georgeon, F. (2011). “İmparatorluktan Cumhuriyete İstanbul’da Ramazan”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşamak, Ed. François Georgeon, Paul Dumont, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 41-136.
Gülsoy, U. (2000). Osmanlı Gayrımüslimlerinin Askerlik Serüveni, Simurg Kitapçılık, İstanbul.
Günalp, H. (2007). “Milliyete Karşı Vatandaşlık”, Vatandaşlık Ve Etnik Çatışma, Çev. Ebru Kılıç, Metis Yayınları, İstanbul, s. 11-34.
Halaçoğlu, Y. (1987). “Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat Erkanı”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri Bildiriler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, s. 25-29.
Kara, İ. (2007). “Müsavat Mı Eşitsizlik Mi”, Mete Tunçay’a Armağan, Der. Mehmet Ö. Alkan vd., İletişim Yayınları, İstanbul, s. 163-189.
Koloğlu, O (2010). Osmanlı’da Kamuoyu, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Koyuncu, A (2004). “Osmanlı Kimliği Üzerine Bazı Düşünceler”, Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, s. 203-212.
Küçük, C. (1987). “Osmanlı İmparatorluğunda “Millet Sistemi” Ve Tanzimat”, Mustafa Reşid Paşa Ve Dönemi Semineri Bildiriler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara s. 13-23.
Landweber, Julia A., (2011). “How Can One Be Turkish? French Responses To Two Ottoman Embassies”, Europa Und Die Türkei İm 18. Jahrhundert/Europe And Turkey İn The 18th Century, Bonn University Press, s. 403-415.
Lewis, B. (1999). “Tanzimat Ve Sosyal Eşitlik”, Belleten, C. 62, Sayı: 234, s. 577-588.
Lewis, B. (1996). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Türk Tarik Kurumu Yayınları, Ankara.
Lory, B. (2011). “Xıx. Yüzyılda Osmanlı Balkanlarında Türkçe Konuşmak”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşamak, Ed. François Georgeon, Paul Dumont, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 291-306.
Ma’oz, M. (2006). “Tanzimat’ın İlk Yıllarında Modernleşme Hareketinin Suriye Siyaseti Ve Toplumu Üzerindeki Etkisi”, Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Haz. Halil İnalcık, Mehmet Seyitdanlıoğlu, Phoenix Yayınevi, Ankara, s. 169-185.
Mardin, Ş. (1996). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İletişim Yayınları, İstanbul.
Namık Kemal, (2018). Sürgünde Muhalefet Namık Kemal’in Hürriyet Gazetesi Haz. Alp Eren Topal, Vakıfbank Kültür Yayınları.
Namık Kemal, (2019). Osmanlı Modernleşmesinin Meseleleri-Bütün Makaleleri I, Haz. Nergiz Yılmaz Aydoğdu- İsmail Kara, Cilt: 1, Dergah Yayınları, İstanbul.
Okutan, E. (2014). Türkiye’de Siyasal Muhalefet (1860-1970), Selis Kitaplar, İstanbul.
Olivier, R. (1977). Türkiye Seyahatnamesi, Haz. Oğuz Gökmen, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
Ortaylı, İ. (2016). Türkiye Teşkilat Ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara.
Ortaylı, İ. (1978). “İlk Osmanlı Parlamentosu Ve Osmanlı Milletlerinin Temsili”, Kanun-I Esasi’nin 100. Yılı Armağan, A. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, s. 169-182.
Ortaylı, İ. (1999). “Osmanlı Kimliği”, Cogito, Sayı:19, S. 78-85.
Ortaylı, İ. (2001). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Yayınları, İstanbul.
Öğün, Süleyman S. (2009). “Türk Milliyetçiliğinde Hakim Millet Kodunun Dönüşümü”, Türkiye’de Politik Değişim Ve Modernleşme, Ed. Ersin Kalaycıoğlu, Ali Yaşar Sarıbay, Dora Yayınları, Bursa, s. 319-358.
Pınar, H. (2007). Devlet Ve Siyaset Adamı Olarak Mehmed Emin Ali Paşa, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Reinkowski, M. (2017). Düzenin Şeyleri, Tanzimat’ın Kelimeleri, Çev. Çiğdem Canan Dikmen, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Sabev, O. (2014). “Portrait And Self-Portrait: Ibrahim Müteferrika’s Mind Games” Osmanlı Araştırmaları / The Journal Of Ottoman Studies, Xlıv, s. 99-121.
Sariyanis, M. (2017). “Osmanlı Siyaset Ve Tarihyazımında İsyankar Ahali”, Uluslararası Börklüce Mustafa Sempozyumu [2-5 Haziran 2016] Bildiriler, Haz. Ertekin Akpınar, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İzmir, s. 536-546.
Serbestoğlu, İ. (2011). “Zorunlu Bir Modernleşme Örneği Olarak Osmanlı Tabiiyet Kanunu”, OTAM, No: 29, s. 193-214.
Serbestoğlu, İ. (2014). Osmanlı Kimdir, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
Slade, A. (1945). Türkiye Seyahatnamesi, Çev. Ali Rıza Seyfioğlu, Askeri Deniz Matbaası.
Smyrnelis, Marie-C. (2011). “İzmir’de Avrupalı Koloniler Ve Etnik-Dinî Cemaatler, Birlikte Var Olma Ve Toplumsal Ağları” Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşamak, Ed. François Georgeon, Paul Dumant, İletişim Yayınları, İstanbul s. 209-234.
Tanpınar, Ahmet H. (1997). 19 Uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul.
Üstel, F. (2004). Makbul Vatandaş”ın Peşinde: Iı. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi, İletişim Yayınları, İstanbul.
Yerlikaya, İ. (1991). Basiret Gazetesi (1870-1878), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yeşil, F. (2014). “How To Be (Come) An Ottoman At The End Of The Eighteenth Century”, Osmanlı Araştırmaları / The Journal Of Ottoman Studies, XlIV, s. 123-139. Yılmaz, H. (2012). “Kınalızade Ali Efendi Ve Osmanlı Kültürel Kimliği”, Uluslararası Kınalızâde Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s. 95-101.