Osmanlı Devleti'nden Türkiye Cumhuriyeti'ne Geçiş Sürecinde Dersim Sorunu

Bu çalışmanın temel amacı Osmanlı Devleti'nde Dersim'deki yönetim geleneğini XVI. ve XVII. Yüzyıllardan başlayarak Tanzimat Dönemi ve Meşrutiyet dönemi eksenli tespit ettikten sonra Mütareke ve Milli Mücadele dönemlerinde bölgenin siyasi ve idari yapısını incelemek, bu çerçevede Cumhuriyet Türkiye'sine devredilen politik ve idari mirası ortaya koymak ve bölgede meydana gelen isyan hareketleri ile hükümetlerin bu eylemlere karşı aldığı önlemleri değerlendirmektir. Bu gerçekleştirilirken başta arşiv belgeleri olmak üzere, TBMM Zabıt Cerideleri'nden, resmi yayınlar ve raporlardan, döneme ait birincil kaynaklardan, önemli hatıralardan ve çeşitli telif ve tetkik eserlerden faydalanılmıştır. Araştırmada Osmanlı Devleti'nde bölgeye yönelik düzenlenen on bir askeri harekat ile bunların sebepleri ve sonuçları tahlil edilmiştir. Daha sonra ise Milli Mücadele döneminde baş gösteren Kürtçülük faaliyetleri bağlamında Dersim bölgesinde bu siyasi ideoloji etrafındaki hareketler ve Dersim aşiret reisleri ile Milli Hükümet'in ilişkileri değerlendirilmiş ve 1921 Koçgiri Ayaklanması'nın sebep-sonuç analizi yapılmıştır

The Issue of Dersim in the Transition Process From the Ottoman State to the Republic of Turkey

This study first of all aims at investigating the administrative structure of Dersim in the Ottoman Empire since the 16th and 17th centuries within the frame of Tanzimat and Constitutionalism, and analyzing the political and the administrative structure of respective region during the Turkish War of Independence and Truce Period, and clarifying the political and administrative legacy that was inherited by Turkish Republic and evaluating the insurgencies against the state and the reaction of state against the rebels. The paper uses archive sources primarily followed by other materials such as Grand National Assembly's Minutes Registers, official publications, and reports, primary sources dated to given period, leading memories and significant pamphlets and surveys. The eleven campaigns that targeted the region by the Ottoman Empire and its reasons and outcomes are also scrutinized. Moreover, the developments in regard to Kurdish nationalism around Dersim which emerged during the Turkish War of Independence and relations of tribal leaders with the National Government are evaluated and an in-depth analysis of Kocgiri rebellion in 1921 is demonstrated

PDF

___

BCA, 30.18.1.1/7.13.16 (27.03.1923)
BCA, 030.10/45.291.14, s. 1 ve 2 (1.4.1923 ve 7.4.1923).
Atatürk, Gazi Mustafa Kemal , , Nutuk, I. Cilt, II. Basım (Yayına Hazırlayanlar: Birol Emil, Melin Has-Er, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1980).
TBMMZC, D. V, C. 7, s. 175.
Hallı, Reşat, Türkiye Cumhuriyeti'nde Ayaklanmalar (1924-1938), (Ankara:
Genelkurmay Basımevi, 1972).
Akgül, Suat, "Cumhuriyet Dönemine Kadar Dersim Sorunu", OTAM, S. 4, C. 1-22, Ocak 1993, ss. 1-22.
Akgül, Suat, Yakın Tarihimizde Dersim İsyanları ve Gerçekler, (İstanbul: 1992, Boğaziçi Yayınları).
Aydın, Ayhan, "Mondros Mütarekesi'nden Cumhuriyet'e Kadar Kürtçülük Faaliyetleri", Türk Dünyası Araştırmaları, S. 138, Haziran 2002, ss. 139-174.
41 Türk Dış Politikası(1919-1980), Cilt I, 18. Baskı, (Editör: Baskın Oran, İstanbul: İletişim Yayınları, 2013), s. 103-104.
Bayur, Yusuf Hikmet , Türkiye Devleti'nin Dış Siyasası, 2. Baskı, (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1995 ).
Dersim-Jandarma Genel Komutanlığı'nın Raporu, III. Baskı, (İstanbul: Kaynak Yayınları, 2000).
Dersimi, M. Nuri, Hatıratım, (Yayına Haz. Mehmet Bayrak, Ankara: Öz-Ge Yayınları, 1992).
Dersimi, Muhammet Nuri, Kürdistan Tarihinde Dersim, (Halep: 1954). Kalman, M., Belge ve Tanıklarıyla Dersim Direnişleri, ( Numen Yayıncılık: 1995).
Sonyel, Salahi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika-I, (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1995).
Tunaya, Tarık Zafer, , Türkiye'de Siyasi Partiler (1859-1952), (İstanbul: Arba Yayınları, Tıpkı Basım, Kasım 1995).
Türk Dış Politikası(1919-1980), Cilt I, 18. Baskı, (Editör: Baskın Oran, İstanbul: İletişim Yayınları, 2013), s. 103-104.
Uluğ, Hakkı Naşit, Tunceli Medeniyete Açılıyor, (İstanbul: 1939).
Ünal, Mehmet Ali, "Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğu Anadolu Politikası", Ziya Gökalp, S. 69, C. 12, 4/6, 1993, ss. 39-44.