12 Temmuz Beyannamesinin Gölgesinde Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Yurt Gezileri

Çok partili dönemde Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün çıktığı yurt gezileri, onun yönetim anlayışının nasıl değiştiğini göstermektedir. 1946’nın başında çok partili sistemin bir deneme olarak görüldüğü dönemden, 12 Temmuz Beyannamesinin yayınlanmasıyla bu sistemin artık kalıcı olduğunun anlaşıldığı döneme kadar olan süreçte Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün de yönetim anlayışı değişmiştir. İşte bu değişim onun çıktığı yurt gezilerinden takip edilebilmektedir. Yapılan çalışmada yurt gezileri, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün yönetim anlayışının değiştiğini gösteren siyasi davranışlar ve olaylar üzerinden açıklanacaktır. Ayrıca bu dönemde Cumhurbaşkanı İnönü’nün çok partili hayatla ilgili olarak attığı siyasi adımların etkileri de yurt gezileri içerisinde tartışılacaktır. Bu bağlamda önce, çok partili sistemin başlangıcında Milli Şef ve partili kimliğinin ön planda olduğu yurt gezileri değerlendirilecektir. Sonrasında ise partili kimliğini geride bırakıp partilere görece eşit uzaklıkta olduğunu gösterdiği ve 12 Temmuz Beyannamesinin etkilerinin görüldüğü yurt gezileri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

İsmet İnönü, Yurt gezileri, Yönetim anlayışı, Çok partili sistem, 12 Temmuz Beyannamesi

PDF

___

Ağaoğlu, Samet, Siyasi Günlük: Demokrat Parti’nin Kuruluşu, Haz., Cemil Koçak, İstanbul: İletişim Yayınları, 1993.
Ahmad, Feroz ve Bedia Turgay Ahmad, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Ankara: Bilgi Yayınevi, 1976.
Akın, Rıdvan, Gazi’den Günümüze Cumhurbaşkanlığı 1923-2007, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
Ateş, A. Emre, “Demokrat Parti’nin Muhalefetleşebilmesinde Recep Peker Başbakanlığı’nın Önemi”, Türkiye’de Siyasal Muhalefet, Der., Ayşegül Komsuoğlu, İstanbul: Bengi Yayınları, 2008, s.135-149.
Barutçu, Faik Ahmet, Siyasi Hatıralar: Çok Partili Sistem ve İktidar Değişikliği, 2.Cilt, Ankara: 21.Yüzyıl Yayınları, 2001.
Başar, Ahmed Hamdi, Ahmed Hamdi Başar’ın Hatıraları: “Yine Hayal Âleminde Uçuyorum...”, 2.Cilt, Haz., Murat Koraltürk, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007.
CHP Yedinci Büyük Kurultay Tutanağı, Ankara, 1948.
Derin, Haldun, Çankaya Özel Kalemini Anımsarken (1933-1951), Haz., Cemil Koçak, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995.
Eroğul, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge Kitabevi, 2003.
Erim, Nihat, Günlükler 1925-1979, 1.Cilt, Haz., Ahmet Demirel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
Gökçeler, Onur, “1946-1950 Yılları Arasında İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı ve Yönetim Anlayışı”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler ABD, 2018.
İnönü, İsmet, Defterler (1919-1973), Haz., Ahmet Demirel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017.
Karaömerlioğlu, Asım, “Türkiye’de Çok Partili Demokrasiye Dönüşün Toplumsal Dinamikleri”, Toplum ve Bilim, No:106, 2006, s.174-191.
Karpat, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, İstanbul: Afa Yayınevi, 1996.
Koçak, Cemil, Türkiye’de İki Partili Siyâsi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950): İktidar ve Demokratlar, 2.Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, 2012.
Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler 1876-1938 Kanun-ı Esasi ve Meşruiyet Dönemi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2001.
Toker, Metin, Tek Partiden Çok Partiye, İstanbul: Milliyet Yayınları, 1970.
Toker, Özden, “Babam 75 Yaşında”, Akis, 22 Eylül 1959, s.6-7.
İsmet İnönü: Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler 1944-1950, Haz., İlhan Turan, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No:99, 2003.
Us, Asım, Hatıra Notları, Haz., İsmail Dervişoğlu, İstanbul: Kitabevi, 2012.
“İnönü’nün Mühim Nutku”, Ulus, 6 Mayıs 1946.
“Cumhurbaşkanının Yurd Gezisi”, Vatan, 7 Mayıs 1946.
“Demokrat Parti Kararını Verdi: Belediye Seçimlerine girmiyor”, Vatan, 9 Mayıs 1946.
“İnönü’nün Tarihî Söylevi”, Ulus, 11 Mayıs 1946.
“Millî Kalkınma Partisi De Endişede..”, Yeni Sabah, 17 Mayıs 1946.
“Cumhurbaşkanının Geçen Seyyahati”, Yeni Sabah, 18 Mayıs 1946.
“Millî Şefin Trabzon’daki Hitabeleri”, Ulus, 2 Haziran 1946.
“İnönü, Trabzonda Bir Nutuk Söyledi”, Vatan, 2 Haziran 1946.
“İnönü’nün Türk Milletine Seçim Beyannamesi”, Ulus, 18 Temmuz 1946.
“Demokrasi Tarihimizde Bir Dönüm Noktası”, Vatan, 11 Ekim 1946.
“İnönünün Hatayda D. P. Başkanlarile Yaptığı Hasbıhal”, Cumhuriyet, 11 Ekim 1946.
“Mecliste Hâdiseli Bir Gün”, Cumhuriyet, 19 Aralık 1946.
“Receb Peker-Celâl Bayar Arasında Mülâkat”, Cumhuriyet, 11 Mayıs 1947.
“İnönü’nün Beyanatı”, Ulus, 12 Temmuz 1947.
“Cumhurbaşkanı, Bayar’la Konuştu”, Vatan, 8 Eylül 1947.
“Cumhur Başkanımız Sevgi Gösterileriyle Uğurlandı”, Ulus, 13 Eylül 1947.
“12 Temmuz Beyannamesinin İlk Fiili Tezahürü”, Vatan, 16 Eylül 1947.
“İsmet İnönünün Karslılara Hitabesi”, Cumhuriyet, 19 Eylül 1947;
“İnönü”, Vatan, 22 Eylül 1947.
“Celâl Bayarın Gazetemize Beyanatı”, Vatan, 22 Eylül 1947.
“İnönü Rizede”, Cumhuriyet, 23 Eylül 1947;
“İnönü Giresuna Gitti”, Cumhuriyet, 24 Eylül 1947.
“İnönü Dün Samsundan Ankaraya Hareket Etti”, Cumhuriyet, 26 Eylül 1947.
“İsmet İnönü Dün Gece 9 da Ankaraya Vardı”, Cumhuriyet, 27 Eylül 1947.
“Sayın Bayan İnönü’ye D.P. Rozeti Takan İşçi”, Vatan, 30 Eylül 1947.
“İnönü Diyarbakır’da”, Ulus, 29 Şubat 1948.
“İnönü’nün Diyarbakır’daki Hasbihali”, Ulus, 1 Mart 1948.
“İnönü İntıbalarını Anlattı”, Vatan, 9 Mart 1948.
“İnönü Bursa’da”, Ulus, 17 Ekim 1948.
“İsmet İnönü, Muvazaa İsnatlarını Reddediyor”, Vatan, 18 Ekim 1948.
“Cumhur Başkanı Bursa’dan İstanbul’a Döndü”, Ulus, 19 Ekim 1948.