TÜRKİYE’DE ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ SÜRECİNDE KURULAN SOSYALİST PARTİLER

Öz II. Dünya Savaşı yılları Türkiye tarihi açısından iç politikanın, tamamen dış politikaya bağlı olarak gelişip değişkenlik gösterdiği yıllardır. Türkiye, batı bloğunda yer almak için batının siyasal sistemlerine uyum sağlayacak adımlar atması gerektiğinin de bilincindeydi. Öncelikle iç siyasal sistemin ve kurumların düzenlenmesi gerekiyordu. Bu anlamda tek partili sistemin terk edilerek çok partili hayata geçmek, dış dinamikler açısından bir zorunluluktu. Ocak 1946 yılında Demokrat Parti kuruldu ve 27 yıllık tek partili siyaset dönemi sona erdi. Haziran 1946’da Cemiyetler Kanunu’nda yapılan değişikliğin ardından sınıf esasına dayalı parti ve dernek kurulmasının yasal zemini oluşmuş ve kısa sürede ardı ardına birçok parti ve sendika kurulmuştur. Kurulan bu partilerin büyük çoğunluğu sosyalist eğilimli olmuştur. II. Dünya Savaşının sona ermesinden sonra Türkiye, Sovyetler Birliğiyle yaşadığı krize rağmen ilişkilerini düzeltmeye gayret gösterse de bu durum bir sonuç vermemiş ve savaş sonunda Sovyetler Birliğinin, Türkiye’den bir takım taleplerde bulunması ilişkileri kopma noktasına getirmiştir. Savaş sonunda oluşan Sovyet tehdidine karşı Türkiye ise ABD’ye yakınlaşmayı seçenek olarak görerek bu doğrultuda hareket etmiş böylece soğuk savaş döneminde uygulanacak olan Türk dış politikasının temelleri bu dönemde atılmıştır. Ayrıca Türk-Sovyet ilişkilerinin bozulması ülke içerisindeki siyasetin de yön değiştirmesine sebebiyet vermiş, Türk solu üzerindeki baskıların daha da artmasına yol açmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Soğuk Savaş, Çok Partili Hayat, Sosyalizm, Anti-Komünizm, Demokrasi, Seçim

PDF

___

Akbulut Erden, (2010), Dr. Şefik Hüsnü Değmer Yaşam Öyküsü Vazife Yazıları, Sosyal Tarih Yayınları, İstanbul.

Akalın, Cüneyt, (2003), “Missouri'nin Ziyaretinin Tarihsel Anlamı”, İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı: 3, s.1-13.

__________, (2003), Soğuk Savaş ABD ve Türkiye I, Kaynak Yayınları, İstanbul.

Akdere, İ., Z. Karadeniz, (1996) Türkiye Solunun Eleştirel Tarihi–1, Evrensel Basım Yayın, İstanbul.

Akkerman, Naki Cevat, (1950), Demokrasi ve Türkiye’de Siyasi Partiler Hakkında Kısa Notlar, Ulus Basımevi, Ankara.

Albayrak, Mustafa, (2004), Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yayınevi, Ankara 2004 Albayrak, Mustafa, “Kemalizm’in Düşünsel Temelleri ve Tarihsel Oluşumu” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXVI, Sayı:77, 2010, ss. 307-343

Anadol, Zihni T., (1994), Şefik Hüsnü Yazıları, Yaşamı, Yoldaşları, Sosyalist Yayınlar, İstanbul.

Aykol, Hüseyin, (1996) Türkiye’de Sol Örgütler, Pelikan Yayınları, İstanbul.

Bayır, Özgün Erler, “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Solda Partileşme” İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ekim 2011, (45), s.45–72.

Berkes, Niyazi, (1997), Unutulan Yıllar, İletişim Yayınları, İstanbul.

Darendelioğlu, İlhan, (1973), Türkiye’de Komünist Hareketleri, Erenler Matbaası, İstanbul.

Doğan Erkan “Türk Solunun Kısa Tarihi: Sosyalizmi Milliyetçilikle Eklemlemek”, Doğu-Batı, Kasım Aralık Ocak 2011-2012, (59), ss. 135-156

Dokuyan, Sabit (2013) “İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Sovyetler Birliği’nin Türkiye’den İstekleri” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi Sayı: 18, ss. 119-135.

Duman, Sabit (2012) Osmanlıdan Günümüze Türk Siyasi Tarihi, Öz Serhat Matbaası Malatya Efe, Eren, (2006), 1946 Yılında Kurulan İki Yasal Sol Partinin Hayatının Basına Yansıması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entitüsü, İstanbul.

Gökmen Özgür, (2008) “Esat Adil Müstecaplıoğlu”, Tanıl Bora, Murat Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt:8 Sol, İletişim Yayınları, İstanbul, ss.940-952

Gönlübol Mehmet ve diğerleri, (1996), Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, Ankara.

Güzel, Şehmus, (1993), Türkiye’de İşçi Hareketi Yazılar-Belgeler, Sosyalist Yayınlar, İstanbul.

İleri Rasih Nuri, (2003), 1947 TKP Davası, Tüstav Yayınları, İstanbul.

____________, (1976), TKP Gerçeği ve Bilimsellik, Anadolu Yayınları, İstanbul.

Karaca, Emin, (2008), Unutulmuş Sosyalist: Esat Adil (Esat Adil Müstecaplıoğlu'nun Hayatı, Mücadelesi ve Eserleri), Belge Yayınları, İstanbul ____________, (1999), Eski Tüfeklerin Sonbaharı, Gendaş Yayınları, İstanbul 1999 Koçak, Cemil, (1995), Türkiye Tarihi IV, Cem Yayınevi, İstanbul.

Kurban, Vefa, “1950-1960 Yıllarında Türkiye İle Sovyetler Birliği Arasındaki İlişkiler” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi Journal Of Modern Turkish History Studies, 2014-Bahar/Spring (XIV/28), ss.253-282 Olgun, Kenan, "Türkiye'de Cumhuriyetin İlanından 1950'ye Genel Seçim Uygulamaları", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXVII, Sayı: 79, Mart 2011, ss.1-36 Sülker, Kemal, (1979), “1946 Sendikacılığı”, Sosyalist Kültür Ansiklopedisi, C. VI, May Yayınları, İstanbul.

Şağan, Ali, (2013), Demokrat Parti Döneminde İktidar-Sivil Toplum Kuruluşları İlişkileri (1950-1960),