TAARRUZ, SAVUNMA VE RİCAT: I. DÜNYA SAVAŞI’NDA SİNA-FİLİSTİN CEPHESİ (1914-1918)

Öz Osmanlı İmparatorluğu’nun tarih sahnesinden silinmesine neden olan I. Dünya Savaşı’nda, Osmanlı orduları Avrupa, Asya ve Afrika olmak üzere üç farklı kıtada ve birçok farklı cephede İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa ve Rusya) orduları ile mücadele etmiştir. Savaşa Almanya güdümünde İttifak Devletleri (Almanya, Avusturya-Macaristan ve sonradan Bulgaristan) saflarında dâhil olan Osmanlı İmparatorluğu; harp sahasını genişletmesi, jeopolitik önemi ve İtilaf Devletleri’nin savaş müddetince Orta Avrupa’da kuvvet çoğunluğu sağlamasının önüne geçmesi nedenleriyle savaşın seyrine büyük tesirde bulunmuştur. Bu kapsamda; genelde savunma harbini kabul ve icra eden Osmanlı birlikleri sırasıyla Kafkasya ve Sina cephelerinde taarruzi harekâtta bulunmuştur. Alman Genelkurmayı liderliğinde planlanan her iki taarruz harekâtı da hedefine ulaşamamış ve sonuçta büyük çaplı asker ve toprak kayıplarını beraberinde getirmiştir.“Taarruz, Savunma ve Ricat I. Dünya Savaşı’nda Sina-Filistin Cephesi (1914-1918)” isimli çalışmamıza konu olan Sina-Filistin Cephesi; 1915 yılı başlarından 1918 yılı sonlarına dek yaklaşık 3,5 yıl süren sürekli ve uzun mücadelelere sahne olması, taarruzdan savunmaya ve geri çekilmeye uzanan harekât sürekliliği ile harp tarihi açısından diğer cephelerden ayrılmaktadır. Sırasıyla Birinci ve İkinci Kanal taarruzları ile doruk noktasına ulaşan Osmanlı ileri harekâtı Gazze-Birüssebi hattında mevzi savunmasına dönüşmüş, Kudüs’ün İngilizler tarafından işgal edilmesini müteakiben de Orta Anadolu Toroslarında (Halep Kuzeyi) son bulacak bir ricat harekâtıyla son bulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

: I. Dünya Savaşı, Kanal Harekâtı, Gazze Savaşları, Filistin Cephesi, Nablus Meydan Muharebesi, Osmanlı Ordusu, İngiliz Ordusu.

PDF

___

1. Ahmad Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2012.

2. Atay Falih Rıfkı, Zeytindağı, Pozitif Yayıncılık, İstanbul, 2016.

3. Atay Falih Rıfkı, Atatürk’ün Bana Anlattıkları, Cumhuriyet Yayınları, Ankara, 1998.

4. Aydemir Şevket Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, C. II, 1908-1914, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.

5. Balcı Ramazan, Tarihin Sarıkamış Duruşması, Nesil Yayınları, İstanbul, 2006.

6. Bayur Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C.III, Kısım III, 1914-1918 Genel Savaşı ve Bunların Siyasal Tepkileri, TTK Basımevi, Ankara, 1991.

7. Bruce Robert B., Jestice Phyllis G. ve diğerleri, Dünya Savaş Tarihi İmparatorluk Çağı (1776-1914) C. III, Timaş Yayınları, İstanbul, 2011.

8. Cemal Kemal, “Osmanlı’nın Filistin Cephesi’ndeki Son Muharebesi” Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 45, Ankara, Bahar 2010.

9. Cemal Kemal, “Nablus Meydan Muharebesinde Mustafa Kemal” Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 51, Ankara, Bahar 2013.

10. Cemal Paşa, Hatıralar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015.

11. Çulcu Murat, Arşivi Kaybolan Savaş Sina-Filistin-Suriye Cephesi, Kastaş Yayınevi, İstanbul, 2009.

12. E. Albay Muzaffer, Birinci Dünya Savaşı’nda Mısır Seferi Çerçevesinde Birinci Kanal Akını, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2006.

13. Erden Ali Fuat, Birinci Dünya Harbi’nde Suriye Hatıraları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2003.

14. Erickson Edward J., Dünya Savaş Tarihi I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı 1914-1918 C. IV., Timaş Yayınları, İstanbul, 2011.

15. Falkenhayn Erich Von, Birinci Dünya Savaşı’nda Almanya, İz Yayıncılık, İstanbul, 2012.

16. Genelkurmay ATASE Başkanlığı, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi 4. Cilt I. Kısım Sina-Filistin Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1979.

17. Genelkurmay ATASE Başkanlığı, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi 4. Cilt II. Kısım Sina-Filistin Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1986.

18. Guhr Hans, Anadolu’dan Filistin’e Türklerle Omuz Omuza, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2007.

19. Gülmez Nurettin, “Falkenhayn’ın Anılarında Türkiye Notları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, V/13, 2006/Güz.

20. Güralp Albay Şerif, 1918 Yılında Türk Ordusunun Filistin ve Suriye’den Çekilişinde 3. Süvari Tümeni’nin Harekâtı, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2006.

21. Halim Paşa Said, Buhranlarımız, Tercüman Gazetesi 1001 Temel Eser, İstanbul, Basım tarihi yok.

22. Karakaş Nuri, “Britanyalıların Gözüyle Sina-Filistin Cephesi’nde Türk Askeri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXVII, Sayı:2, Aralık 2012.

23. Karal Enver Ziya, Büyük Osmanlı Tarihi C. V, TTK Yayınları, Ankara, 1996.

24. Kinross Lord, Atatürk Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1994.

25. Kress Von, Son Haçlı Seferi Kuma Gömülen İmparatorluk, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2007.

26. Koçak Cemil, Türk-Alman İlişkileri (1923-1939) İki Dünya Savaşı Arasındaki Dönemde Siyasal, Kültürel, Askeri ve Ekonomik İlişkiler, TTK Basımevi, Ankara, 1991.

27. Mustafa Münim, Cepheden Cepheye, Arma Yayınları, İstanbul, 2002.

28. Örses İclal, “Denizaltı Periskobundan Kuzey Afrika”, Atlas Tarih Dergisi, Sayı:30, Yıl:2014.

29. Özçelik Ayfer, Ali Fuat Cebesoy, Akçağ Yayınları, Ankara, 1993.

30. Robert B. Bruce, Phyllis G. Jestice ve diğerleri, Dünya Savaş Tarihi İmparatorluk Çağı (1776-1914) C. III, Timaş Yayınları, İstanbul, 2011.

31. Sanders Limon Von, Türkiye’de Beş Sene, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2006.

32. Şarman Kansu, “Kanala Gömülen Umutlar”, Atlas Tarih Dergisi, Sayı:30, Yıl:2014

33. Toker Hülya, “Birinci Dünya Savaşı’nda Galiçya Cephesinin Lojistik Durumu”, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl: 13, Sayı: 26, Aralık 2015.

34. Umar Ömer Osman, Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye (1908-1938), ATAM Yayınları, Ankara, 2005.

35. Uyar Mesut, Ercikson Edward J., Osmanlı Askeri Tarihi, Türkiye İş Bankası kültür Yayınları, İstanbul, 2014.

36. Üzen İsmet, 1. Dünya Harbinde Sina Cephesi ve Çöl Hatıraları, Selis Kitaplar, İstanbul, 2007.

37. Üzen İsmet, “İngilizlerin Kudüs’ü Ele Geçirmesi ve General Edmund H.H. Allenby’nin Kudüs’e Törenle Girişi (9–11 Aralık 1917)” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 2, Elazığ, 2009.

38. Yalçın Osman, “Filistin Cephesi Türk Hava Harekâtı”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:55, Yıl: 2016.

39. Yengin Sami, Drama’dan Sina-Filistin’e Savaş Günlüğü (1917-1918), Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2007.

40. Yıldırım Mustafa, Mustafa Kemal İle Filistin’den Anayurdun Dağlarına 58 Gün, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul, 2004.

41. Yıldız Güntekin (Ed.), Dünya Savaş Tarihi Osmanlı Askeri Tarihi Kara Deniz ve Hava Kuvvetleri (1792-1918), Timaş Yayınları, İstanbul, 2013.