Türkiye’de Bilimin Doğası Öğretimini Konu Alan ve 2005-2020 Yılları Arasında Yayınlanan Tezlerin İncelenmesi

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de bilimin doğası öğretimini konu alan tez çalışmalarını analiz etmek ve bir bütünlük içinde sunmaktır. Doküman analizi yönteminin kullanıldığı çalışmada, 2005-2020 yılları arasında yayınlanmış 124 tez çalışması incelenmiştir. Tezler “tezin türü ve yılı, çalışmanın yapıldığı üniversite ve il, araştırma yöntemi (çalışma grubu, veri toplama aracı ve analiz yöntemleri), tezlerin derslere/konu alanlarına göre dağılımı, bilimin doğası öğretiminde kullanılan yaklaşımlar ve etkisi, öneriler” bakımından analiz edilmiştir. Analizler sonucunda, yüksek lisans tez çalışmasının sayıca fazla olduğu, en fazla yayının 2019 yılında yapıldığı, çalışmaların bazı illerde ve üniversitelerde yoğunlaştığı görülmüştür. Çalışmaların çoğunlukla ortaokul öğrencileri ve öğretmen adaylarıyla yürütüldüğü, en fazla nicel araştırma yöntemine başvurulduğu, verilerin en çok ölçek/anket/test yoluyla toplandığı ve bunların çoğunun yabancı kaynaklı olduğu, veri analiz yöntemi olarak t testi/betimsel istatistik/içerik analizi/ betimsel analizin sıklıkla kullanıldığı belirlenmiştir. Tezlerin derslere/konu alanlarına dağılımı incelendiğinde bazı derslere/konu alanlarına yönelik daha fazla sayıda çalışmanın yapıldığı, bilimin doğası öğretiminde en çok doğrudan-yansıtıcı yaklaşımın kullanıldığı, bunu dolaylı ve tarihsel yaklaşımın takip ettiği, bilimin doğası anlayışı kazandırma/geliştirme üzerindeki etkileri bakımından çalışma sonuçlarının tam bir tutarlılık göstermediği tespit edilmiştir. Tez yazarlarının “Milli Eğitim Bakanlığına [MEB], öğretmenlere, Yüksek Öğretim Kurumuna [YÖK], akademisyenlere ve araştırmacılara” yönelik birtakım önerilerde bulunduğu, en çok önerinin araştırmacılara ve MEB’e yönelik olarak yapıldığı görülmüştür. Tez çalışmalarının analizi sonucunda, alanyazında görülen eksiklikler ya da az çalışılan alanlar tespit edilerek bu yönde öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

bilimin doğası, öğretim, tez çalışmaları, doküman analizi

Investigation of Theses Published Between 2005-2020 on Teaching the Nature of Science in Turkey

The aim of this study is to analyze the theses on teaching of the nature of science in Turkey and to present these studies as a whole. In the study, in which the document analysis method was used, 124 theses published between 2005-2020 were examined. Theses were analyzed in terms of "the type and year of the thesis, university and province where the study was conducted, the research method (study group, data collection tool, and analysis methods), the distribution of theses according to courses/subject areas, the approaches used in teaching the nature of science and its effects, and suggestions". As a result of the analysis, it was seen that the number of master's theses was high, the publications were mostly made in 2019, and the studies were mostly carried out in certain provinces and universities. It was found that the studies focused on secondary school students and teacher candidates, quantitative research methods were used the most, data were collected mainly through scale/survey/test, and most of them were foreign-sourced, t-test/descriptive statistics/content analysis/descriptive analysis was frequently used as the data analysis method. When the distribution of theses to courses/subject areas were examined, it was determined that some courses/subject areas were focused on, explicit-reflective approach and implicit approach were mostly used in teaching the nature of science, and the results of the studies were not entirely consistent. It was seen that the thesis authors made some suggestions for "Ministry of National Education [MoNE], teachers, Higher Education Institution [HEI], academicians and researchers", and most suggestions were made for researchers and MoNE. As a result of the analysis of the theses, deficiencies or less studied areas in the literature were determined, and suggestions were made in this direction.

Keywords:

nature of science, teaching, thesis studies, document analysis,

PDF

___

Abd‐El‐Khalick, F., Bell, R. L. and Lederman, N. G. (1998). The nature of science and instructional practice: Making the unnatural natural. Science Education, 82(4), 417-436.
Abd-El-Khalick, F. and Lederman, N. G. (2000). Improving science teachers' conceptions of nature of science: A critical review of the literature. International Journal of Science Education, 22(7), 665-701. http://dx.doi.org/10.1080/09500690050044044
Akerson, V. L., Weiland, I., Pongsanon, K. and Nargund, V. (2010). Evidence-based strategies for teaching nature of science to young children. Journal of Kirsehir Education Faculty, 11(4), 61-78.
Alshammari, A. S., Alsahou, H. J. and Alshemmari, J. M. (2020). Views of trainee science teachers in Kuwait regarding the NOS dimensions and their conception of creativity in science education. Journal of Education and Training Studies, 8(12), 1-15. doi:10.11114/jets.v8i12.5073
Alters, B. J. (1997). Whose nature of science? Journal of Research in Science Teaching, 34(1), 39-55. https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-2736(199701)34:1%3C39::AID-TEA4%3E3.0.CO;2-P
American Association for the Advancement of Science (AAAS) (1989). Science for all americans: Project 2061. Retrieved from http://www.project2061.org/publications/sfaa/online/sfaatoc.htm on 22.04.2020
American Association for the Advancement of Science (AAAS) (1993). Benchmarksfor science literacy: Project 2061. Retrieved from http://www.project2061.org/publications/bsl/online/bolintro.htm on 22.04.2020
Ayvacı, H. Ş. ve Akdemir, E. (2017). Bilimin doğası alanında 2013 yılından itibaren yayımlanmış tezlerin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 1178-1218. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2017.43
Bayık, M. E. ve Gürbüz, S. (2016). Ölçek uyarlamada metodoloji sorunu: Yönetim ve örgüt alanında uyarlanan ölçekler üzerinden bir araştırma. İş ve İnsan Dergisi, 3(1), 1-20.
Bayır, E. (2016). Fen bilimleri öğretmenlerinin bilimin doğasına ilişkin görüşleri: Bilişsel harita örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1419-1436.
Bell, R. L., Lederman, N. G. and Abd‐El‐Khalick, F. (2000). Developing and acting upon one's conception of the nature of science: A follow‐up study. Journal of Research in Science Teaching, 37(6), 563-581.
Bell, R. L., Matkins, J. J. and Gansneder, B. M. (2011). Impacts of contextual and explicit instruction on preservice elementary teachers’ understandings of the nature of science. Journal of Research in Science Teaching, 48(4), 414–436. https://doi.org/10.1002/tea.20402
BouJaoude, S. (1996). Epistemology and sociology of science according to Lebanese educators and students. Paper presented at the annual meeting of the National Association for Research in Science Teaching, St. Louis, MO.
Clough, M.P. (2003, January). Explicit but insufficient: Additional considerations for successful NOS Instruction. Paper presented at the annual meeting of the Association for the Education of Teachers, St. Louis, MO.
Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş (M. Sözbilir, çev. ed.). Ankara: Pegem Akademi.
Cronje, A., De Beer, J. and Ankiewicz, P. (2015). The development and use of an instrument to investigate science teachers' views on Indigenous knowledge. African Journal of Research in Mathematics, Science and Technology Education, 19(3), 319-332. http://dx.doi.org/10.1080/10288457.2015.1108567
Çepni, S. (2012). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (6. Baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
Çevik, A., Ezberci-Çevik, E., Saylan-Kırmızıgül, A. ve Kaya, H. (2018). 5. sınıf fen bilimleri dersi yeni öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. Anadolu Öğretmen Dergisi, 2(2), 29-56.
Driver, R., Leach, J., Millar, R. and Scott, P. (1996). Young peoples’s images of science. Buckingham, UK: Open University Press.
Erdaş, E., Doğan, N. ve İrez, S. (2016). Bilimin doğasıyla ilgili 1998-2012 yılları arasında Türkiye’de yapılan çalışmaların değerlendirmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 17-36.
Erdemir, E. (2018). Yönetim araştırmalarında ölçek kullanımı. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, 3(2), 5-32.
Erdoğan, M. N. ve Köseoğlu, F. (2015). Kimyasal denge konusuna entegre edilmiş açık-düşündürücü yaklaşımla bilimin doğası öğretimi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(2), 717-741.
İnce, K. ve Özgelen, S. (2015). Bilimin doğası alanında son 10 yılda yapılan çalışmaların farklı değişkenler açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 447-468. DOI: 10.17860/efd.77894
Khishfe, R. and Abd‐El‐Khalick, F. (2002). Influence of explicit and reflective versus implicit inquiry‐oriented instruction on sixth graders' views of nature of science. Journal of Research in Science Teaching, 39(7), 551-578. DOI 10.1002/tea.10036
Khishfe, R. and Lederman, N. (2006). Teaching nature of science within a controversial topic: Integrated versus nonintegrated. Journal of Research in Science Teaching, 43(4), 395-418. DOI 10.1002/tea.20137
Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
Köseoğlu, F., Tümay, H. ve Budak, E. (2008). Bilimin doğası hakkında paradigma değişimleri ve öğretimi ile ilgili yeni anlayışlar. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 221-235.
Leech, N. L. and Onwuegbuzie, A. J. (2009). A typology of mixed methods research designs. Quality & Quantity, 43(2), 265-275.
Lederman, N. G., & O'Malley, M. (1990). Students' perceptions of tentativeness in science: Development, use, and sources of change. Science Education, 74(2), 225-239.
Lederman, N. G. (1992). Students' and teachers' conceptions of the nature of science: A review of the research. Journal of Research in Science Teaching, 29(4), 331-359. https://doi.org/10.1002/tea.3660290404
Lederman, N. G. (1999). Teachers' understanding of the nature of science and classroom practice: Factors that facilitate or impede the relationship. Journal of Research in Science Teaching, 36(8), 916-929.
Lederman, J. S. and Khishfe, R. (2002). Views of nature of science, Form D. Unpublished paper. Illinois Institute of Technology, Chicago, IL.
Lederman, N. G., Abd-El-Khalick, F., Bell, R. L. and Schwartz, R. S. (2002). Views of nature of science questionnaire: Toward valid and meaningful assessment of learners’ conceptions of nature of science. Journal of Research in Science Teaching, 39(6), 497–521. DOI 10.1002/tea.10034
Lederman, N. G. (2007). Nature of science: past, present, and future. S. K. Abell, K. Appleton & D. Hanuscin (Eds.), Handbook of Research on Science Education (1st ed.) (pp. 831-880). New York: Routledge.
McComas, W., Clough, M. and Almazroa, H., (1998). The role and character of the nature of science in science education. W. McComas (Ed.), The Nature of Science in Science Education: Rationales and Strategies (pp. 3-39). Dordrecht, The Netherlands: Kluwer Academic Publishers.
Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı ve kılavuzu (4-5. sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara.
National Research Council (NRC) (1996). National science education standards. Washington, DC: National Academic Press.
National Science Teachers Association (NSTA) (2000). NSTA position statement: The nature of science. Retrieved from www.nsta.org/159&psid=22 on 10.05.2020
Ocak, İ. ve Yeter, F. (2018). 2006–2016 yılları arasında çalışılmış “bilimin doğası” konulu ulusal tez ve makalelerin incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(3), 522-543. http://dx.doi.org/10.30831/akukeg.344726
Schwartz, R. S. (2009). The approach and effectiveness of integrating nature of science instruction during an undergraduate biology course. Paper presented at the International History and Philosophy in Science Teaching conference. Notre Dame.
Smith, K. V., Loughran, J., Berry, A. and Dimitrakopoulos, C. (2012). Developing scientific literacy in a primary school. International Journal of Science Education, 34(1), 127-152. doi:10.1080/09500693.2011.565088
Stefanidou, C., Skordoulis, C. and Kechagias, C. (2018). The relationship between student science teachers’ views on nature of science and classroom practice: Is there any? Journal of Studies in Education, 8(4), 28-44. doi:10.5296/jse.v8i4.13720
Storey, L. (2007). Doing interpretative phenomenological Analysis. E. Lyons & A. Coyle (Eds.), Analysing Qualitative Data in Psychology (pp. 51-64). Los Angeles: SAGE Publications.
Şen, Z. (2013). Türkiye'de yüksek lisans ve doktora eğitimi kalitesinin iyileştirilmesi için öneriler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(1), 10-15. DOI: 10.5961/jhes.2013.054
Taşkın, T. (2021). Bilimin doğası konulu makalelerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 1-20. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2021.21.60703-794024
Tekin, G., Doğan, N., İrez, S., Yalaki, Y. ve Çakmakçı, G. (2019). Mesleki gelişim programının fen bilimleri öğretmenlerinin sınıf içi performansına etkisi: Bilimin doğası öğretimi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46(46), 307-327. https://doi.org/10.9779/pauefd.455694
Torres, J. and Vasconcelos, C. (2015). Nature of science and models: Comparing Portuguese prospective teachers’ views. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 11(6), 1473-1494.
Yalçınoğlu, P. ve Anagün, Ş. S. (2012). Teaching nature of science by explicit approach to the preservice elementary science teachers. Elementary Education Online, 11(1), 118–136.
Yuenyong, C. and Thao-Do, T. P. (2020). Developing a tool to assess students’ views of nature of science in Vietnam. Jurnal Pendidikan IPA Indonesia, 9(1), 135-145. DOI: 10.15294/jpii.v9i1.22043