Kent Kimliğinin Korunması ve Kolektif Bellek Mekanlarının Tespiti

Birçok bilim dalı için -nöroloji, psikoloji, felsefe, tarih gibi disiplinlerin tartışma konusu olan bellek kavramı toplumla ilişkilendirildikten sonra mimarlık disiplininde de yer almaya başlamıştır. Mekânların belleğin oluşturma aracı olması ya da hatırlatılması konusunda uyarı bir nesne olması bellek kavramının mimarlık disipliniyle doğrudan ilişkili olduğunu kanıtlar niteliktedir. Bireyin belleği yalnızca bireysel anılarıyla değil toplumsal etkileşimin yaşandığı kamusal alanlarda deneyimledikleri mekânsal pratiklerle de oluşmaktadır. Varlığımızı sürdürdüğümüz yapılı çevrede toplumun ortak belleğinin oluşması birçok şekilde gerçekleşmektedir. Bu oluşumlara etki eden ve somut bir biçimde her zaman karşımıza çıkan başlıca etki mimari çevredir. Bu noktada devreye giren mimari, hızla değişen ve gelişen küresel döneme ayak uydurmakta güçlük çeken toplumda kimi zaman bellek kesintilerine neden olmaktadır. Kolektif belleğin zedelenmesi mekân duygusu (sense of place), aidiyet, topluluk duygusunun zayıflamasına ve yer kimliğinin kaybolmasına neden olduğundan, bireyselleşmiş, sağlıksız toplulukların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu çalışma kolektif bellek kavramının literatürde irdelenerek, kolektif mekânların tespit edilmesi için bir yöntem önermeyi amaçlamaktadır. Bireysel belleklerde oluşan imgelerin toplum için ortak olup olmadığını veya hangi mekânların bellekte ortak olduğunu irdelemek için sözlü mülakat ve zihin haritalarından oluşan iki bölümlü anket yöntemi kullanılmıştır. Tespiti yapılan mekânları hatırlama ve unutma döngüleri başlıkları altında ayırarak var olan tehditler ve potansiyeller ortaya konmuştur. Yapılan bu tespitlerin gelişim rotası üzerinde bulunan kimlikleşme kaygısına rehber olması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

kolektif bellek, kimlik, koruma, yer/mekan

Conservation of Urban Identity and Determination of Collective Memory Spaces

The concept of memory, which is the subject of discussion of disciplines such as neurology, psychology, philosophy, and history, started to take place also in the discipline of architecture. The fact that spaces are a warning object for the creation or reminder of memory proves that the concept of memory is directly related to the discipline of architecture. The memory of the individual is not only formed by individual memories but also by the spatial practices they experience in public spaces where social interaction takes place. The common memory of the society in the built environment in which we exist is realized in many ways. The main influence that has always been seen in concrete form is the architectural environment. The architecture that came into play at this point sometimes causes memory disruptions in the society which has difficulty in keeping up with the rapidly changing and developing global era. Since the collective memory damage causes sense of place, belonging, weakening of the sense of community and loss of place identity, it leads to the emergence of individualized, unhealthy communities. This study aims to propose a method for identifying collective spaces by examining the concept of collective memory in the literature. The recommended method consists of four stages; Contextual investigation of the architectural environment, determination of the demographic characteristics of the society as a part of the architectural environment, verbal interview with individuals and mental maps. The research aims to reveal the threats and potentials for urban identity by identifying the memory cycles of collective memory spaces. With this proposed method, determination and preservation of urban identity through collective memory spaces are aimed.

Keywords:

collective memory, identity, conservation, place/space,

PDF

___

M. HALBWACHS, “The Collective Memory [Chapter 4],” pp. 1–15, 1950.
I. E. ÇALAK, “Kentsel ve Kolektif Belleğin Sürekliliği Bağlamında Kamusal Mekanlar: ULAP Platz Örneği, Almanya,” Tasarım + Kuram, vol. 8, no. 13, 2016.
H. CUŞA, “Murathan Mungan’ın Seçtikleriyle Bir Dersim Hikayesinde Kolektif Bellek: DERSİM,” Tunceli Üniversitesi Sos. Bilim. Derg., vol. 2, no. 3, pp. 89–98, Dec. 2013.
Ü. A. BAYRAKTAR, “Fractions in Urban and Collective Memory and Transformation of Public Space : the Harbor Example in the Kyrenia Town,” pp. 291–318, 2015.
P. NORA, Hafıza Mekanları. 2006.
K. GANİÇ, “Kentsel Yapıtlar Üzerinden Bir Mekansal Bellek Okuması: Atatürk Kültür Merkezi.” İstanbul, 2016.
S. SAK, “Cyberspace As a Locus for Urban Collective Memory,” no. January. 2013.
S. SAYAR AVCIOĞLU and O. AKIN, “Kolektif Bellek ve Kentsel Mekan Algısı Bağlamında İstanbul Tuzla Köyiçi Koruma Bölgesi’nin Mekansal Değişiminin İrdelenmesi,” İdealkent, vol. 8, no. 22, pp. 423–450, 2017.
A. ÇELEN ÖZTÜRK, “Eskişehir ’ in Geçmişteki ve Bugünkü Kent Belleğinin Zihin Haritaları Üzerinden Okuma Denemeleri,” İdealkent, vol. 7, no. 20, pp. 856–880, 2016.
N. Ö. ÖZAK and G. P. GÖKMEN, “Bellek ve mekan ilişkisi üzerine bir model önerisi Nilüfer,” İtüdergisi Mimar. Planlama, Tasarım, vol. 8, no. 2, pp. 145–155, 2009.
N. Ö. ÖZAK, “Bellek ve Mimarlık İlişkisi Kalıcı Bellekte Mekansal Ögeler.” İstanbul, 2008.
Z. ULUDAĞ and H. AYCI, “Modernin Güçlü Sahnesi Erken Cumhuriyet Dönemi Ankara’sında Kolektif Belleğin İnşası ve Toplumsal Unutma Süreci,” İdealkent, vol. 7, no. 20, pp. 746–773, 2016.
A. YILDIRIM, “Kültür Varliklarinin Korunmasi Bağlaminda Toplumsal Bellek : Meydanlar ( Taksim Meydani Örneği ).” İstanbul, 2018.
S. ASLAN and P. KİPER, “Kimlik ve Bellek Sorunu Sarmalında Kentler: Amasra Kenti Örneğinde Fırsatlar ve Tehditlerin Değerlendirilmesi,” İdeal Kent, vol. 7, no. 20, pp. 881–905, Sep. 2016.
K. LYNCH, “The City Image and its Elements,” in The Image of the City, 1960.
S. TÜRK, “Beypazari Ki̇mli̇ği̇ni̇n Bi̇li̇şsel Hari̇talama Yöntemi̇ ile Değerlendi̇ri̇lmesi̇,” Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sos. Bilim. Enstitüsü Derg., pp. 483–483, 2017.