İki Zâhirî İmam Dâvûd ez-Zâhirî ve İbn Hazm’ın İbâdetler Fıkhına Dair İhtilafları

Zâhirî mezhebi, İslam hukuk tarihinde önemli izler bırakan bir mezheptir. Zâhirîlerin tipik özelliği; hüküm istinbatında nassların zâhirini esas almak, kıyas ve istihsan gibi re’ye dayalı yöntemleri kullanmamaktır. Mezhebin ismi öne çıkan iki imamından biri, mezhebin kurucusu figürü Dâvûd ez-Zâhirî, diğeri ise ünü mezhep imamının da önüne geçen mezhebin sistemleştiricisi İbn Hazm’dır. Bu çalışmada Dâvûd ez-Zâhirî ve İbn Hazm arasındaki ibâdetler fıkhına dair ihtilaflara değinilmiştir. Bu minvalde mevcut kaynaklardaki bilgilerden hareketle on sekiz meselede ihtilaf tespit edilmiştir. Söz konusu ihtilafların temel sebeplerini rivayetlerden ve yorum şeklinden kaynaklanan sebepler olmak üzere iki başlıkta toplamak mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

Zâhirî Mezhebi, Dâvûd ez-Zâhirî, İbn Hazm, Fıkıh, İbâdet, Disagreements

Disagreements of Two Zāhirī Imams Dāwūd al-Zāhirī and Ibn Hazm About Fiqh of Worships

Ẓāhirī school is a school which has important traces in the history of Islamic law. Considering the literal meaning of the Qur’anic and prophetic texts and not to use jurisprudential analogy (qiyas) and istihsan etc. That are methods based on re’y to constitute judgment are typical feature of Ẓāhirītes. One of the two important imams of the sect is the figure of the founder of the sect, Dāwūd al-Zahirī, and the other one is Ibn Hazm, the systemizer of the denomination, which takes the bigger fame of the denomination. In this study, the disputes in the fiqh of worships issues between Dāwūd al-Ẓāhirī and Ibn Hazm are mentioned. In this manner, eighteen issues were identified in relation to the information available in the available sources. It is possible to collect the main reasons of these Disagreements in two headings: narrations and reasons arising from the interpretation.

Keywords:

Ibn Hazm, Fiqh, Worship, School of Ẓāhiriyya, Dāwūd al-Ẓāhirī, Disagreement,

PDF

___

Abdulmecîd, Mahmûd Abdulmecîd. el-İtticâhâtü’l-fıkhiyye ‘inde aṣḥâbi’l-ḥadîs fi’l- ḳarni’s-sâlisi’l-hicrî. B.y.: Mektebetü’l-Hâncî, 1979.
Apaydın, Yunus. “Zâhiriyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44: 93-100. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. el-Binâye şerḥu’l-hidâye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. Hay-darâbâd: Dâiretü’l-Ma‘ârif, 1344.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. B.y.: Dâru Tavḳın-Necâḥ, ts.
Cüveynî, Ebu’l-Meânî Rukneddîn Abdulmelîk b. Abdillah b. Yusuf b. Mu-hammed. Kitâbu’t-telḫîs fî uṣûli’l-Fıkh. Thk. Abdullah Cûlim en-Nebâlî - Beşîr Ahmed el-Umerî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslamiyye, ts.
Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. Sünen. Thk. Şuayb el-Arnaûd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî. Sünenü ebî Dâvûd. Tsh. Mu-hammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Ma‘ârif, 1424.
Hâdimî, Nûreddîn. ed-Delîl ‘inde’ẓ-Ẓâhiriyye. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2000.
Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed. A‘ʿlâmü’l-ḥadîs fî şerḥi ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Thk. Muhammed b. Sa‘d b. Abdirrahman Âli Sûd. B.y.: Câmiatü Ümmi’l-Ḳurâ, 1988.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Faḳîh ve’l-mütefakkih. Thk. Âdil b. Yusuf el-Azâzî. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1996.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Muṣannef. Thk. Muhammed Avvâme. Dımaşk: Müessesetü Ulûmi’l-Ḳurân, 2006.
İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hilâl b. Esed eş-Şeybânî. Müsned. Thk. Şuayb Arnaûd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. el-Muḥallâ bi’l-âsâr. Thk. Muhammed Münîr ed-Dımeşkî. Mısır: İdâretü’ṭ-Ṭıbâ‘ati’l-Münîra, 1347-1352.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. el-İḥkâm fî uṣûli’l-aḥkâm. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Dâru’l-Âfâkı’l-Cedîde, ts.
İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. el-Muğîre b. Sâlih. Saḥîḥu ibn Ḫuzeyme. Thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, ts.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Mu-hammed el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muġnî. B.y.: Mektebetü’l-Ḳâhire, 1968.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. B.y.: Dâru İḥyâi’l-Kütübi’l-‘Arabî, ts.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir b. Ferh el-Ensârî el-Hazrecî. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Ḳurân. Thk. Hişâm Semîr el-Buhâri. Ri-yad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvaṭṭâ (Yahyâ b. Yahyâ el-Leysî rivayeti). Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Dâru’l-Ḳarbi’l-İslâmî, 1997.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb. el-Ḥâvi’l-kebîr fî fıḳhi mezhebi’l-imâm eş-Şâfi‘î (Şerḥu muḫtaṣari’l-Müzenî). Thk. Alî Muḥammed Mu‘avviz - Âdil Aḥmed Abdu’l-Mevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
Merdâvî, Alâuddîn Ebü’l-Hasen Alî b. Süleyman. el-İnsâf fî ma’rifeti’r-râciḥ mine’l-ḫılâf. B.y.: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. Riyad: Beytü’l-Efkârı’d-Düvelî, 1998.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. el-Mecmû‘ şerḥu’l-mühezzeb (es-Sübkî ve el-MuTîî’nin ikmalleriyle birlikte). Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünenü’n-Nesâî (Hâfız Celâleddîn es-Suyûtî şerhi ve İmâm es-Sindî hâşiyesi ile birlikte). Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
Özen, Şükrü. “İhtilâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21: 565-568. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali b. Yusuf. et-Tebṣıra fî uṣûli’l-Fıkh. Thk. Muhammed Hasan Haytû. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1403.
Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Şerḥu müşkili’l-âsâr. Thk. Şuayb el-Arnaûd. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1994.
Tirmîzî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiu’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
Türkan, Mustafa. İslam Hukuk Tarihinde Zâhirîlik -Dâvûd ez-Zâhirî Örneği-Ankara: Sonçağ Yayınları, 2015.
Türkan, Mustafa. “Dâvûd ez-Zâhirî’nin Usûlüne Has Yönüyle Delil”. Süley-man Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (Haziran 2017): 113-133.