219117

Kutsal Mekanların Dönüşümü ve Devamlılığı: Galata (İstanbul) Örneği

Yüzyıllardan beri iskan gören tarihi kent merkezlerinde, farklı dönemlere ait kutsal mekanların konum olarak üst üste çakışması, beklenen bir olasılıktır. Bu durum eski başkent İstanbul'un yalnızca Tarihi Yarımada bölgesi için değil, Haliç'in karşısındaki antik bir mahallesi olan Galata için de geçerlidir. Bu bağlamda Arap Camii muhtemelen en bilinen örnek olup Bizans ve Ceneviz dönemlerinden iki eski kiliseyle aynı konumu paylaşmaktadır. Yine benzer bir kökene sahip Yeni Camii gibi Galata'daki birkaç anıt, araştırmacılar tarafından halihazırda tartışılmış olmasına karşın şehircilik biliminin perspektifinden detaylandırılmamıştır. Dolayısıyla, tarih araştırma metodolojisinin şehircilik ilgisindeki spesifik amaçlara yönelik uygulanmasıyla Bizans, Ceneviz ve Osmanlı dönemlerine ait Galata mabetleri arasındaki mekansal ilişkilerin aslında çok daha fazla olduğu görülmüştür. Bu örnekler, tarihi yerleşimde yüzyıllardır süregelmiş mekansal devamlılığı oldukça güçlü bir şekilde ortaya koymaktadır. Öte yandan, kutsal bir mekan zamanla başka bir fonksiyonel kimlik kazansa dahi bazı izlerin hala asıl kökeni işaret ettiği, dolayısıyla antik yerleşimin çok katmanlılığını yine vurguladığı belirlenmiştirYüzyıllardan beri iskan gören tarihi kent merkezlerinde, farklı dönemlere ait kutsal mekanların konum olarak üst üste çakışması, beklenen bir olasılıktır. Bu durum eski başkent İstanbul'un yalnızca Tarihi Yarımada bölgesi için değil, Haliç'in karşısındaki antik bir mahallesi olan Galata için de geçerlidir. Bu bağlamda Arap Camii muhtemelen en bilinen örnek olup Bizans ve Ceneviz dönemlerinden iki eski kiliseyle aynı konumu paylaşmaktadır. Yine benzer bir kökene sahip Yeni Camii gibi Galata'daki birkaç anıt, araştırmacılar tarafından halihazırda tartışılmış olmasına karşın şehircilik biliminin perspektifinden detaylandırılmamıştır. Dolayısıyla, tarih araştırma metodolojisinin şehircilik ilgisindeki spesifik amaçlara yönelik uygulanmasıyla Bizans, Ceneviz ve Osmanlı dönemlerine ait Galata mabetleri arasındaki mekansal ilişkilerin aslında çok daha fazla olduğu görülmüştür. Bu örnekler, tarihi yerleşimde yüzyıllardır süregelmiş mekansal devamlılığı oldukça güçlü bir şekilde ortaya koymaktadır. Öte yandan, kutsal bir mekan zamanla başka bir fonksiyonel kimlik kazansa dahi bazı izlerin hala asıl kökeni işaret ettiği, dolayısıyla antik yerleşimin çok katmanlılığını yine vurguladığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kentsel morfoloji, Kentsel dönüşüm, Kent tarihi, Mekansal devamlılık, Kutsal mekan

Transformation and Continuity of Sacred Places: The Case of Galata (Istanbul)

In historical city centers that are constantly inhabited for centuries, it is a predictable phenomenon that sacred places of different periods often share the same location. This is the case not only for the Historical Peninsula of Istanbul but also Galata, which is the former capital's another ancient district opposite the Golden Horn. Accordingly, Arap Mosque is perhaps the most renowned example to this issue that it shares the same location with two former churches from the Byzantine and Genoese periods. While similar origins of other monuments in Galata like Yeni Mosque have also been discussed by scholars, those cases lacked elaboration from a more comprehensive urban perspective. Following a historical research methodology for specific urban aims, it was seen that spatial connections between the shrines of Galata from its Byzantine, Genoese and Ottoman periods are even stronger on the same plots, which better display a spatial continuity within a historical urban layout for centuries. Moreover, it can be seen that even if a sacred place had a new function, some certain traces still reveal its origins, which stress the multilayered ancient settlement.

Keywords:

Urban morphology, Urban transformation, Urban history, Spatial continuity, Sacred place,

PDF

___

Akkoyun, S. (2019). Galata Mahkemesine Ait 94 No’lu (H. 1074-1075) Şer’iye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (Unpublished Master's Thesis). Ondokuz Mayıs University, Samsun.
Akyol, E. (1998). Pera'nın Üç Kilisesi ya da Galata'nın Eski Bir Camii, Tarih ve Toplum 172 (April 1998), 23-33.
Atabinen, R. S. (1949). Galata'da, Kemankeş Karamustafapaşa Camii Avlusunda T.T.O.K Arşivleri ve Kitaplığı. Istanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
Ayvansarayî, Hüseyin (1865). Hadikatü'l Cevami'. Vol 2. Istanbul: Matbaa-i Âmire.
Ayverdi, E. H. (1958). Fatih Devri Sonlarında İstanbul Mahalleleri, Şehrin İskânı ve Nüfusu. Ankara: Vakıflar Umum Müdürlüğü.
Balard, M. (1978). La Romanie Genoise. Vol 1. Genoa: Società Ligure di Storia Patria.
Belgrano, L. T. (1877). Documenti riguardanti la colonia Genovese di Pera. Atti della Società Ligure di Storia Patria 13 (1877-1884): 99-417, 932-1003.
Berger, A. (1997). Regionen and Straßen im frühen Konstantinopel. Istanbuler Mitteilungen 47 (1997): 349-414.
Çınaryılmaz, N. E., Ar, B. (2020). San Michele Church of Genoese Galata (Pera): Historic records and material evidence on its chronology. A|Z ITU Journal of the Faculty of Architecture 17/2 (2020): 15-29.
D'Ostoya, G. (1858-1860). Plan Général de Galata, Pera et Pancaldi, Istanbul: 6me Cercle de Constantinople.
Dionysius of Byzantium (2010). Boğaziçi'nde Bir Gezinti. M. F. Yavuz (Ed.). Istanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Erkal, N. (2011). The Corner of the Horn: An Architectural Review of the Leaded Magazine in Galata Istanbul. Middle East Technical University Journal of the Faculty of Architecture 28/1 (2011): 197-227.
Erkal, N. (2016). Reporting from Darzaná: Seven Episodes of the Golden Horn Arsenal, in F. Çiçekoğlu (Ed.), Proceedings of the 15th Venice Architecture Biennale Turkish Pavilion (Istanbul, 28 May - 27 November 2016). Istanbul: IKSV.
Eyice, S. (1969). Galata ve Kulesi, Galata and its Tower. Istanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
Eyice, S. (1991). Arap Camii, in İslam Ansiklopedisi (Vol 3, 326-327). Istanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Eyice, S. (1996). Galata'daki Türk Eserleri, in İslam Ansiklopedisi (Vol 13, 307-313). Istanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Fatih Mehmet II Vakfiyeleri (1938). Ankara: Vakıflar Umum Müdürlüğü.
Gyllius, P. (1562). De Topographia Constantinopoleos. Lyon: Guillelmum Rovillium.
Hasluck, F. W. (1905). Dr. Covel's Notes on Galata. The Annual of the British School at Athens 11 (1904/1905): 50-62.
Hurbanič, M. (2015). A Neglected Note to the Naval Defense of Constantinople during the Avar Siege: the Position of σκαφοκάραβοι in the Golden Horn. Byzanz und das Abendland 3 (2015): 211-220.
İnalcık, H. (1998). Essays in Ottoman History. Istanbul: Eren Yayıncılık.
İnalcık, H. (2012). The Survey of Istanbul 1455. Istanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Janin, R. (1950). Constantinople Byzantine: Développement Urbain et Répertoire Topographique. Paris: Institut Français d'Études Byzantines.
Janin, R. (1969). La Géographie Ecclésiastique de L’empire Byzantin, Vol. 1, Le Siège de Constantinople et Le Patriarcat Oecuménique, Pt. 3, Les Églises et Les Monastères. Paris: Institut Français d'Études Byzantines.
Justinian I, (1575). Authenticæ seu Novellæ Constitutiones. A. Le Conte (Ed.). Antwerp: Christophori Plantini.
Karaca, Z. (2008). İstanbul'da Tanzimat Öncesi Rum Ortodoks Kilisesi. Istanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kömürciyan, E. Ç. (1988). İstanbul Tarihi - XVII. Asırda İstanbul. H. D. Andreasyan, K. Pamukciyan (Eds.). Istanbul: Eren Yayıncılık.
Loenertz, R. J. (1935). Les établissements dominicains de Péra- Constantinople (Origines et fondations). Échos d'Orient 34/179 (1935): 332-349.
Malalas, J. (1986). The Chronicle of John Malalas. E. Jeffreys, M. Jeffreys, R. Scott (Eds.). Melbourne: Australian Association for Byzantine Studies.
Mamboury, E. (1951). Istanbul Touristique. Istanbul: Çituri Biraderler Basımevi.
Mango, C. A. (2009). Constantinople's Mount of Olives and Pseudo- Dorotheus of Tyre. Nea Rhome 6 (2009): 157-170.
Marmara, R. (2006). Bizans İmparatorluğu'ndan Günümüze İstanbul Latin Cemaati ve Kilisesi. S. Özen (Ed.). Istanbul: Kitap Yayınevi.
Matteucci, G. (1967). Un Glorioso Convento Francescano sulle Rive del Bosforo; il S. Francesco di Galata in Constantinopoli, c. 1230-1697. Florence: Studi Francescani.
Müller-Wiener, W. (2001). İstanbul'un Tarihsel Topografyası. Ü. Sayın (Ed.). Istanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Nicephorus I, (1837). Breviarum Historicum, in Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Paulus Silentiarius, Georgius Pisida et Sanctus Nicephorus Cpolitanus. A. I. Bekker (Ed.). Bonn: Impensis Ed. Weberi.
Niewöhner, P. (2011). Saint Benoît in Galata, Der Byzantinische Ursprungsbau, in O. Dally, U. Wulf-Rheidt (Eds.), Jahrbuch des Deutsches Archäologischen Instituts. Vol 125 (155-241). Berlin: Walter de Gruyter.
Öz, T. (1965). İstanbul Camileri. Vol 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Özgüleş, M. (2017). The Women Who Built the Ottoman World. London and New York: I.B. Tauris.
Pachymeres, G. (1835). De Michaele et Andronico Palaeologois. A. I. Bekker (Ed.), Vol 2. Bonn: Impensis Ed. Weberi.
Palazzo, B. (1946). L'Arap Djami ou Eglise Saint Paul à Galata. Istanbul: Hachette.
Palazzo, B., Raineri, A. (1943). La Chiesa di S. Pietro in Galata. Istanbul: Harti ve Şki Basımevi.
Price, R., Gaddis, M. (2005). The Acts of the Council of Chalcedon. Vol 1. Liverpool: Liverpool University Press.
Roccatagliata, A. (1982). Notai genovesi in Oltremare: Atti Rogati a Pera (1408-1490) e Mitilene (1454-1460). Vol 1, Pera, 1408-1490. Genoa: Università di Genova.
Roze & Aznavour (1860). Plan de Péra et Galata de Constantinople. Istanbul: Ministre de l'Instruction Publique.
Sağlam, H. S. (2018). Urban Palimpsest at Galata & An Architectural Inventory Study for the Genoese Colonial Territories in Asia Minor (Unpublished PhD thesis). Politecnico di Milano, Milan.
Seeck, O. (1876). Notitia Dignitatum, accedunt Notitia Urbis Constantinopolitanae, et Laterculi Provinciarum. Berlin: Weidmannos.
Socrates Scholasticus, (1864). Historia Ecclesiastica, in J. P. Migne (Ed.), Patrologiae Cursus Completus. Vol 67. Paris: Garnieri Fratres.
Strabo, (1924). Geography. Vol 3. H. L. Jones (Ed.). Cambridge and London: Harvard University Press.
Theophanes, (1997). The Chronicle of Theophanes Confessor, Byzantine and Near Eastern History, AD 284–813. C. Mango and R. Scott (Eds.). Oxford: Clarendon Press.
Tuğlacı, P. (1991). İstanbul Ermeni Kiliseleri. Istanbul: Pars Yayın.
Türker, O. (2000). Galata'dan Karaköy'e, Bir Liman Hikayesi. Istanbul: Sel Yayıncılık

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.