20293

Eko-Anarşizm İçin Karşılaştırmalı Bir Analiz: Kropotkin/Bookchin Örneği

Ekolojik düşünce, biyoloji alanındaki gelişmelere dayalı analizlerin sosyal bilimlere yansıması bağlamında, yeni sol hareketlerle eklemlenerek ortaya çıkan modern bir düşünce tarzıdır. Söz konusu düşünce, doğa ile insan arasındaki ilişkiyi evrensel bütünlüğün eşit bir bileşeni olarak insan kavrayışına kaydırırken aynı insanın politik özne konumunu da tartışmaya açmıştır. Yeni solun, doğaya tahakküm eden özneye odaklı analizleri, eko-anarşizmin önünü açarak Bookchin ve Kropotkin açısından ekolojik dengeye dayalı anarşist bir toplum önerisini de inşa eder. Marksizmden koparak eko-anarşizme kayan bu figürler, kapitalizm eleştirisi yaparak çevrecilikten farklı olarak, yeni bir toplum oluşturma iddiasında olmuştur. Bu makalede ekoloji hareketini hazırlayan bilimsel ve felsefi gelişmeler değerlendirilerek eko-anarşizmin toplum projesinin yapısal özellikleri analiz edilmeye çalışılmıştır. Bookchin ve Kropotkin gibi sol ekolojistler meseleyi sınıf tartışmasından otorite karşıtlığına kaydırmaları itibariyle ekolojiyi anarşist mevziden yorumlamışlardır. İnsanın doğa üzerindeki tahakkümü, insanın insan üzerindeki tahakkümüne yol açtığına göre insan üzerindeki otoritenin kırılması bu ilişkiyi çözmekle gerçekleşir. Dolayısıyla adem-i merkezi, biyo-bölgesel üretim tarzıyla iktidarı yerel cemaatlere devretmeyi öneren bu tavır sistemi yeniden üreten çevrecilikten de ayrışır. Marksizmin toplumsal tahakküm ilişkilerini içselleştiren emeğin sömürüsü kavramını terk ederek Marksizmden kopan eko-anarşistler köktenci kapitalizm eleştirisi üzerinden doğayı koruyan sanayi fikrine yaslanan çevreciliğe de uzaktır. Doğada erekselliği reddeden eko-anarşizmin önerdiği yenidünyanın anahtarı kendiliğindenliğe dayalı ekosistem olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Evrim teorisi, Eko-anarşizm, Yeni sol

A Comparative Analysis for Eco-Anarchism: Kropotkin/Bookchin Example

Ecological notion is a modern way of thinking arisen by joining to new left movements in the context of reflection of the analyses depending on developments in the field of biology to social sciences. The notion in question both extract the relation between nature and human to human understanding as an equal component of universal integrity and open political subject state of human up for discussion. New left’s human centered analyses which dominate the nature build an anarchical society offer of Bookchin and Kropotkin depending on ecological balance by leading up the eco-anarchism. These figures shifting from Marxism to eco-anarchism purport to establish a new society, which is different from environmentalism by criticizing the Capitalism. In this study, structural features of society project of eco-anarchism have been analyzed by evaluating scientific and philosophical developments preparing the ecology movement. Left ecologists such as Bookchin and Kropotkin have interpreted the ecology in terms of anarchist as they direct this matter from class discussion towards becoming anti- authorization. As the human’s domination on the nature leads to the human’s domination on the human, breaking the authority on the human carries out by means of solving this relationship. Accordingly, this attitude, which suggests transferring the power to local communities through the decentralization and bio-regional mode of production differs from environmentalism reproducing the system. The eco-anarchists leaving from Marxism by means of abandoning the concept of exploitation of labor that internalizes Marxism's social domination relations are also away from environmentalism that relies on industry idea protecting nature through the critique of fundamentalist capitalism. The new world's key that is proposed by the eco-anarchism denying the teleology in the nature will be ecosystem based on spontaneousness.

Keywords:

Evolution theory Eco-anarchism, New left, Ecotopia,

PDF

___

Adorno, T. W. &Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın diyalektiği felsefi fragmanlar, (Nihat Ülner ve Elif Öztarhan Karadoğan, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. (Orijinal eserin yayın tarihi 1947).
Arendt, H. (1994). İnsanlık durumu, (Bahadır Sina Şener, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1958).
Arvon, H. (2007). Anarşizm, (Ahmet Kotil, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1998).
Bahro, R. (1996). Nasıl sosyalizm? Hangi yeşil? Niçin tinsellik?,(2. bs.).(Tanıl Bora, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1982).
Bahro, R. (1997). Çevreciliğin manevi bir temeli var mı?, (Tanıl Bora, Çev.). Birikim, 97, 21-29.
Bakunin, M. (1999). Tanrı ve devlet, (Sinan Ergün, Çev.). Ankara: Öteki Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1882).
Bakunin, M. (2006). Devlet ve anarşi, (Murat Uyurkulak, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1873).
Benlisoy, F. (2007). Anarşizm gönüllü düzene övgü. H. Birsen Örs (Der.), 19. yüzyıldan 20. yüzyıla modern siyasal ideolojiler içinde, (ss. 351-411). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Berktay, F. (2010). Politikanın çağrısı, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Bookchin, M. (1994a). Özgürlüğün ekolojisi hiyerarşinin ortaya çıkışı ve çözülüşü, (Alev Türker, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1982).
Bookchin, M. (1994b). Yoketme gücü, yaratma gücü, Birikim, 57-58. 2 Nisan 2016 tarihinde http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/5658/yoketme-gucu-yaratma-gucu#.Vv-NxJyLTMw adresinden erişildi.
Bookchin, M. (1996a). Ekolojik bir topluma doğru, (Abdullah Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1981).
Bookchin, M. (1996b). Toplumsal ekolojinin felsefesi, (Rahmi G. Öğdül, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. (Orijinal eserin yayın tarihi 1990).
Bookchin, M. (1999a). Toplumu yeniden kurmak, (Kaya Şahin, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1989).
Bookchin, M. (1999b). Kentsiz kentleşme; yurttaşlığın yükselişi ve çöküşü, (Burak Özyalçın, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1992).
Bowler, P. J. (1992). The fontana history of the environmental sciences, London: Fontana Press Harper Collins Publishers.
Bramwell, A. (1989). Ecology in the 20th century: A history, London: Yale University Press.
Bramwell, A. (1994). The fading of the greens: The decline of environmental Politics in the West, New Haven: Yale University Press.
Burns, E. M. (1984). Çağdaş siyasal düşünceler, (Alaeddin Şenel, Çev.). Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
Cantzen, R. (1994). Daha az devlet daha çok toplum, özgürlük, ekoloji, (Veysel Atayman, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1987).
Capra, F. (1992). Batı düşüncesinin dönüm noktası, (2. bs.). (Mustafa Armağan, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1982).
Coupe, L. (2000). Green studies reader: From romanticism to ecocriticism, Florence: Routledge.
Curan, G. (2007). 21st century dissent anarchism, anti-globalization and environmentalism, New York: Palgrave Macmillan.
Çalgüner, T. (2003). Çevre mi ekoloji mi? Empatinin uyanışı ya da süreklilik, Ankara: Nobel Yayınevi.
Çiğdem, A. (1993). Aydınlanma felsefesi, İstanbul: Ağaç Yayınları.
Çoban, A. (2012). Ekolojik tartışmalar bakımından Marx’ın düşüncesinin değeri, Kurtuluş, 2, 93-104.
Danek, D. (2004). Murrray Bookchin ile söyleşi, 7 Nisan 2016 tarihinde http://www.geocities.ws/anarsistbakis/makaleler/bookchin-roportaj.html adresinden erişildi.
Darwin, R. C. (1976). Türlerin kökeni, (2. bs.). (Öner Ünalan, Çev.). Ankara: Onur Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1982).
Davidson, S. (2009). Ecoanarchism: A critical defence, Journal of PoliticalIdeologies, 14(1), 47-67.
Demir, Ö. & Acar, M. (1993). Sosyal bilimler sözlüğü, İstanbul: Vadi Yayınları.
Demirci, F. (2002). Anarşizm ve demokrasi, Düşünen Siyaset, 11, 145-166, Ankara: Lotus Yayınları.
Engels, F. (1991). Doğanın diyalektiği, (5. bs.). (Arif Gelen, Çev.). Ankara: Sol Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1961).
Foster, J. B. (2001). Marx’ın ekolojisi materyalizm ve doğa, (Ercüment Özkaya, Çev.). Ankara: Epos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 2000).
Foster, J. B. (2010). Ekoloji bu sistemin içinde kurtarılamaz. 7 Eylül 2016 tarihinde http://bianet.org/biamag/dunya/125034-ekoloji-bu-sistemin-icinde-kurtarilamaz adresinden erişildi.
Godwin, W. (1793). An enquiry concerning political justice and its influence on general virtue and hapiness Vol. I. London: G.G.J. and J. Robinson.
Gorz, A. (1995). Siyasal ekoloji: Uzman erkine karşı özsınırlama, Birikim, 68-69. 6 Nisan 2016 tarihinde http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/4599/siyasal-ekoloji-uzmanerkine-karsi-ozsinirlama#.VwT-h5yLTMw adresinden erişildi.
Görmez, K. (2015). Çevre sorunları, (3. bs. ). Ankara: Nobel Yayınları.
Heywood, A. (2013). Siyasi ideolojiler: Bir giriş, (5. bs.). Ahmet Kemal Bayram, Özgür Tüfekçi, Hüsamettin İnanç, Şeyma Akın, Buğra Kalkan, Çev.). Ankara: Adres Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1992).
İmga, O. (2009). Çevre sorunlarının çözümüne yönelik alternatif bir politika arayışı: Murray Bookchin ve sosyal ekoloji, Alternatif Politika, 1(1),75-90.
İmga, O. (2010). Paradigmanın dönüşümü: ekolojik felsefeyi etkileyen bilimsel çalışmalar, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2),17-30.
Keleş, R. & Hamamcı, C. & Çoban, A. (2015). Çevre politikası. (8. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
Kropotkin, P. (1991). Etika, ahlakın kaynağı ve açıklaması, (2. bs.). (Ahmet Ağaoğlu, Çev.). İstanbul: Kavram Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1922).
Kropotkin, P. (1999a). Çağdaş bilim ve anarşi, (Mazlum Beyhan, Çev.). Ankara: Öteki Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1913).
Kropotkin, P. (1999b). Ekmeğin fethi, (Mazlum Beyhan, Çev.). Ankara: Öteki Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1892).
Kropotkin, P. (2001). Karşılıklı yardımlaşma, (Işık Ergüden ve Deniz Güneri, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1902).
Kropotkin, P. (2003). Anarşizm: Başlangıcı, ideali ve felsefesi, (Elif Günçe, Çev.). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
Kropotkin, P. (2005). Anarşi felsefesi ideali, (2. bs.). (Işık Ergüden, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1896).
Love, N. S. (1998). Understanding dogmas and dreams, New Jersey: Clatham House Publishers.
Maltaş, A. (2015). Ekoloji ekseninde insan-doğa ilişkisi ve özne sorunu, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(29), 1-8.
Miller, J. (2007). Yeni başlayanlar için Darwin, (Mehmet Ali Çelik, Çev.). İstanbul: Nokta Kitap. (Orijinal eserin yayın tarihi 1982).
Moore, J. (Tarihsiz). A primitivist primer. 6 Nisan 2016 tarihinde http://www.primitivism.com/primer.htm adresinden erişildi.
Mumford, L. (1996). Makina efsanesi, (Fırat Oruç, Çev.). İstanbul: Adam Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1970).
Önder, T. (2003). Ekoloji, toplum ve siyaset, Ankara: Odak Yayınları.
Pepper, D. (1993). Eco-Socialism, from deep ecology to social justice, London and Newyork: Routledge.
Perlman, F. (2006). Er-tarihe karşı, leviathana karşı, (İnan Mayıs Aru, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1983).
Plumwood, V. (2004). Feminizm ve doğaya hükmetmek, (Başak Ertür, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1993).
Proudhon, P. J. (2010). Mülkiyet nedir? veya hukukun ve yönetimin ilkesi üzerine araştırmalar, (2. bs.). Devrim Çetinkasap, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1840).
Purkis, J. &Bowen, J. (Der.). (1998). 21. yüzyıl anarşizmi yeni binyıl için ortodoks olmayan fikirler, (Şen Süer Kaya, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1997).
Stirner, M. (2013). Biricik ve mülkiyeti, (Selma Türkis Noyan, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1844).
Şenel, A. (2001). Çağdaş siyasal akımlar, Ankara: İmaj Yayınevi.
Turan, F. (2002). Eko-anarşizm: Yeşil seçenek, Düşünen Siyaset,11, 213-224. Ankara: Lotus Yayınları.
Tüzen, H. (2002). Mahkûm edilen bir dünya: Anarşizm, Düşünen Siyaset, 11, Ankara: Lotus Yayınları.
Wallerstein, I. (2003). Bildiğimiz dünyanın sonu: Yirmi birinci yüzyıl için sosyal bilim, (4. bs.). Tuncay Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1999).
Walter, N. (2002). About anarchism, London: Freedom Yayınları.
Ward, C. (2004). Anarchism a very short introduction, New York: Oxford University Press.
Woodcock, G. (1996). Anarşizm bir düşünce ve hareketin tarihi, (Alev Türker, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1961).
Zerzan, J. (2013). Gelecekteki ilkel, (5. bs.). (Cemal Atila, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1994).
Zerzan, J. (2005). Önsöz, F. Perlman (2006). Er-tarihe karşı, leviathana karşı içinde (ss. 4-5), (İnan Mayıs Aru, Çev.). İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1983).
26 Mayıs 2016 tarihinde http://www.tmmob.org.tr/icerik/tmmob-maden-muhendisleri-odasi-tarafindan-madencilik-ve-cevre-sempozyumu-gerceklestirildi, adresinden erişildi.

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.