Osmanlı Devleti’nin Parçalanma Süreci ve Basının Yaklaşımı: 1875 Hersek İsyanı Örneği

Gazete ya da geniş manada basın, tarih araştırmaları için önemli imkânları içinde barındırır. Basının tarih araştırmalarına sunduğu imkânlarla, tarihî pek çok konuya ışık tutacak kaynak sağladığı görülür. Bu, Osmanlı basını için de geçerlidir. Gazeteler, devletin içinde bulunduğu durumu ve kamuoyunun buna dair yaklaşımlarını, döneminin meselelerini anlamaya büyük fırsatlar sunmaktadır. Çalışmamızın konusu Hersek İsyanı, basının, devletin parçalanma tehdidine karşı kamuoyunun yaklaşımlarına dair ipuçları vermektedir. 1875 Hersek İsyanı, Balkanlarda görülen isyan furyasının bir parçası olarak kabul edilebilir. Kötü devlet yönetiminden, bölgeye has sosyal sorunlardan ve Fransız İhtilali’nin gündeme taşıdığı ilkelerden bağımsız olmayan Hersek İsyanı, Avrupalı devletlerin meseleye yaklaşım biçimi sorunu büyütmüştür. Sorunun büyümesi Osmanlı kamuoyunun dikkatini çekmiş, Osmanlı basını da bunu yansıtmıştır. Basiret, Sabah, İstikbal, Tercüman-ı Hakikat ve Ceride-i Havadis ışığında şekillenen çalışmamızda, bunu açıkça görmekteyiz. Özellikle Basiret ve Sabah bu konuda ön plana çıkan gazeteler olmuştur. Biz de, 1875 Hersek İsyanı’nı, bu gazetelere yansıyanlarla çağdaş kaynakları karşılaştırarak ele alacağız..

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Balkanlar, Hersek İsyanı, Osmanlı Basını

PDF

___

Akgündüz M. (2003). “Osmanlı İdaresi Döneminde Bosna-Hersek”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: XVIII., Sayfa: 111-130.
Anderson, M. S. Doğu Sorunu -1774-1923 Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir İnceleme-, (Çeviren: İdil Eser), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Armaoğlu, F. (1997). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789- 1914), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Aydın, M. (2002). Osmanlı-İngiliz İlişkilerinde Balkanların Yeri (Bosna-Hersek ve Bulgaristan’daki Ayaklanmalar, 1875-1876), Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Aydın, M. (2005). “Bosna-Hersek Ayaklanması(1875)’ında Panslavizmin Etkisi ve Sırbistan ve Karadağ’ın Rolü”, Belleten, Sayı. 256, Cilt. LXIX, Aralık.
Baltalı, K. (1988). “1875 Hersek Ayaklanmasının Uluslararası Bir Nitelik Kazanması”, Belleten, C. LI, S. 199-201, Ankara.
Baykal, B. S. (1948). “Şark Buhranı ve Sabah Gazetesi (1876)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt. VI, Sayı. 4, Eylül.
Bora, T. (2018). Yeni Dünya Düzenin Av Sahası/Bosna Hersek, İstanbul: İletişim Yayınları.
Bosna Hersek’le İlgili Arşiv Belgeleri (1516-1919), (1992). Ankara: Yayın Nu: 7. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
Celaleddin, M. (1983). Mir’ât-ı Hakîkat, Tarihî Hakîkatların Aynası, Cilt. I, haz. İsmet Miroğlu, İstanbul: Berekât Yayınevi.
Cevdet, A. (1991). Tezâkir 40, haz. Cavid Baysun, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Çakmak, Z. (1996). 1875 Hersek İsyanı ve Bosna-Hersek’in Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Tarafından İşgali. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
Çavuşeviç, R. (1994). Bosna Müslümanlara Son Uyarı 1, İstanbul: Özyılmaz Matbaası.
Çolak, M. (2011). “Macar Kaynaklarına Göre Gyula Andrassy ve Osmanlı-Macar İlişkileri (1875-1878)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XXVI, Sayı: 1.
Djurdjev, B. (1992). “Bosna-Hersek”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt. 6, İstanbul.
Gölen Z., (2002). “Yenileşme Çağında Boşnaklar”, Türkler, Cilt: 14., Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Gölen, Z. (2010). Tanzimat Döneminde Bosna-Hersek, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Gölen, Z. (2013). “Osmanlı İdaresinde Bosna-Hersek”, Balkanlar El Kitabı, Cilt. 1, Ankara: Akçay Yayınları.
Hocaoğlu, M. (1998). II. Abdülhamid’in Muhtıraları, İstanbul: Kamer Yayınları.
İnalcık, H. (2005). “Türkler ve Balkanlar”, BAL-TAM Türklük Bilgisi 3, Prizren.
Jelavich B. (2015). Balkan Tarihi 1 -18. ve 19. Yüzyıllar-, (4. Baskı), İstanbul: Küre Yayınları.
Kara, H. (2019). “Mehmet Emin Âli Paşa ve Dış Politika Anlayışı”, Tanzimat’tan Günümüze Olaylar ve Kişiler Ekseninde Türk Hariciyesi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Karal, E. Z. (1983a). Osmanlı Tarihi, Cilt. VII. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Karal, E. Z. (1983b). Osmanlı Tarihi, Cilt: VIII, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Karaman, M. L. (1992). “Bosna-Hersek ve Bosna-Hersekliler”, Bosna-Hersek, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Karatay, O. (2013). “Ortaçağ Bosna Devleti”, Balkanlar El Kitabı, Cilt. 1, Ankara: Akçay Yayınları.
Kızılkaya O. (2019). “93 Harbinde Diplomatik Faaliyetler”, Tanzimat’tan Günümüze Olaylar ve Kişiler Ekseninde Türk Hariciyesi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Otukfalay, B. (2019). Bosna-Hersek’in (1908) Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Tarafından İlhakının Osmanlı Basınındaki Yansıması. Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
Palairet, M, (2000). Balkan Ekonomileri 1800-1914, İstanbul 2000: Sabancı Üniversitesi Yayınevi.
Sander, O. (2015). Anka’nın Yükselişi ve Düşüşü, (9. Baskı), Ankara: İmge Kitabevi, 2015.
Savrun, E. (2016). “Balkan Milliyetçilikleri Bağlamında Sırp, Yunan ve Bulgar Milliyetçiliklerinin Karşılaştırılması”, Eurasian Academy of Sciences Eurasian Studies / Avrasya Çalışmaları, Volume: 4.
Sedes, H. (1946). 1875-1878 Osmanlı Ordusu Savaşları- 1875-1876 Bosna-Hersek ve Bulgaristan İhtilâlleri ve Siyasî Olaylar, İstanbul: Çituri Biraderler Basımevi.
Turan, N. S. (2014). İmparatorluk ve Diplomasi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Uçarol, R. (1979). Siyasi Tarih, Ankara: Hava Basım ve Neşriyat Müdürlüğü.
Ülman, H. (1985). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Dış Politika ve Doğu Sorunu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 1., İstanbul: İletişim Yayınları.
Yararcan, T. (1992). “Osmanlı Hâkimiyeti Döneminde Bosna-Hersek’te İsyanlar ve Sebepleri”, Bosna-Hersek, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.