II. Dünya Savaşı Sonrasında (1945-1950) Türkiye'nin İktisadî Durumu ve Sosyal Hayatta Yaşanan Gelişmeler

Türkiye, 1945 yılına kadar İkinci Dünya Savaşı’nın bloklarının arasında yer almamış, ancak her an savaşa girecekmiş gibi teyakkuzda kalmıştır. Bu durum hem toplumsal hem de iktisadi hayatta sıkıntıları beraberinde getirmiştir. Özellikle genç nüfusun üretimden çekilerek seferberlik kapsamında askere alınmasının üretimi düşürdüğü bir gerçektir. İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi ile birlikte Türkiye, savaş yıllarında zarar görmüş ekonomisini güçlendirmek için politikalar üretmiş, savaş sonrasında da devam eden karaborsacılık faaliyetleri ve hayat pahalılığı gibi sosyoekonomik sorunlarla mücadele etmiştir. İç piyasada halkın talep etmiş olduğu temel gıda maddelerinin üretiminde devamlılığını sağlayıp arzı arttırmak amacıyla zirai faaliyetlerin üzerinde durulmuştur. Bu kapsamda 1945 yılında Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu çıkarılmıştır. Zirai üretimde makineleşme sürecine önem verilmiş, çiftçiler desteklenerek üretimin arttırılması için çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Özellikle Marshall Planı kapsamında sağlanan yardımlar ve krediler zirai kalkınma için önemli fırsat olmuştur. Ayrıca Truman Doktrini ile birlikte önemli maddi yardımlar ülkeye ulaşmıştır. Bunun yanı sıra ihracatın ve ithalatın gerçekleştirilmesiyle dış ticarette tahditlerin kaldırılmasına yönelik kararlar alınmıştır. Bu dönemde alınan karar ve imzalanan ticaret anlaşmaları kapsamında ihracat ile ithalatın arttırılması ve iç piyasadaki taleplerin karşılanması amaçlanmıştır. Yakın zamanda kurtuluş mücadelesi vermiş ve yeniden kurulmuş Türkiye, hemen yanı başındaki coğrafyada meydana gelmiş savaşa fiilen katılmasa da her an hazırmış gibi politikalar üretmiştir. Çalışmada İkinci Dünya Savaşı yıllarında iktisadi ve sosyal sorunlar yaşayan Türk ekonomisinin savaş sonrasındaki değişim ve dönüşümlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Savaş sonrası döneme ilişkin birçok kaynak bulunmaktadır. Bu kapsamda literatür taranmış ve kaynaklar üzerinde çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Ayrıca çalışmanın amacına uygun olarak iktisadi ve sosyal hayattaki gelişmeleri en doğru şekilde yansıtacağı kanaati ile dönemin gazete haberleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İkinci Dünya Savaşı, Türk Ekonomisi, Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, Karaborsa, Hayat Pahalılığı, Marshall Planı

TURKEY'S ECONOMİC SITUATION AND SOCIAL LIFE AFTER THE WORLD WAR II (1945-1950)

Until 1945, Turkey was not part of the Second World War but it remained poised as if it was going to participate war at any time. This situaiton has brought problems in both social and economic life. It is a fact that in those years young population was withdrawn from production and conscripted within the scope of mobilization thus the level of production has decreased. With the end of the World War II, Turkey applied policies to strenghten its damaged economy during the war years and struggled with socioeconomic problems such as black market activities and cost of living. In order to ensure the continuity in the production of staple foods demanded in the domestic market and to increase the supply, agricultural activities are given importance. In this context the Law on Distribution of Land to Farmers was enacted in 1945. Importance was given to the mechanization process in agricultural production, and efforts were carried out to increase production. Especially, the assistance and loans provided under the Marshall Plan have been an important opportunity for agricultural development. Besides, with the Truman Doctrine, significant financial aid has reached to the country. In addition, decisions were taken to remove restrictions in foreign trade by carrying out exports and imports . With the decisions taken and the trade agreements signed during this perios, it is aimed to increase exports and imports and meet the demands in the domestic market. Turkey which has recently struggled for liberation and was reestablished, has produced policies as if it was ready at any moment, although it did not actually participate in the war occurred in the geography right next to it. The aim of the study is to examine the changes and transformations of the Turkish economy, which experienced economic and social problems during the World War II. There are many sources related to the postwar period. In this context, literature was analyzed and studies were carried out on the sources. In addition, newspaper news of the period was examined with the opinion that it would most accurately reflect the developments in the economic and social life in accordance with the purpose of the study.

Keywords:

World War II, Economy of Turkey, The Law on Distribution of Land to Farmers, Black-Marketing, Cost of Living, Marshall Plan,

PDF

___

Resmi Gazete.(1942). “Varlık Vergisi Kanunu”. Sayı: 5255. 12 Kasım.
Resmi Gazete.(1943). “Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu”, Sayı: 5423. 07 Haziran.
Resmi Gazete.(1944), “Türkiye Zirai Donatım Kurumu”, Sayı: 5745. 01 Temmuz.
Resmi Gazete.(1945), “Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu”, Sayı: 6032. 15 Haziran.
Resmi Gazete.(1946), “Toprak Mahsulleri Vergisi Kanununun Kaldırılması Hakkında Kanun”, Sayı: 6216. 26 Ocak.
Resmi Gazete.(1948), “Muhtaç Çiftçilere Ödünç Tohumluk Verilmesi Hakkında Kanun”, Sayı:6957. 14 Temmuz.
TBMM Zabıt Ceridesi.(1942). Devre: IV, Cilt: 28, 4. İçtima, 11 Kasım
TBMM Zabıt Ceridesi.(1945). Devre: VII, Cilt: 17, 54. Birleşim: 14 Mayıs
TBMM Zabıt Ceridesi.(1945). Devre: VII, Cilt: 17, 55. Birleşim: 16 Mayıs
Alp, T. (1949, 01.05.). Hayat Pahalılığı Meselesi. Akşam Gazetesi.
Armaoğlu, F. (2014). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (19 b.). İstanbull: Timaş Yayınları.
Ay, İ. C. (2012). İkinci Dünya Savaşı Ulusal Planlama Faaliyetleri: 1946 İvedilili Sanayi Planı ve 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı’nın Karşılaştırmalı Analizi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 62(1), 147 - 172.
Aydemir, Ş. S.(2009). İkinci Adam (1938-1950), İstanbul: Remzi Kitabevi
Aydın, M. K. (2018). CHP’de Parti içi Muhalefetin İlk Örneği: Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu ve TBMM’de Yaşanan Tartışmalar. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(41), 359 - 384.
Aydın, M. K. (2019). Milli Korunma Kanunu'nun Hayata Geçirilişi (1940) ve Tek Parti Dönemi Uygulamaları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 413 - 428.
Başar, A. H. (1949, 30.04.). Fiatları Ucuzlatmak Değil, Şimdilik Durdurmak Lazım!. Cumhuriyet Gazetesi.
Başer, K. (2013). 1923-1950 Yılları Arasındaki Türkiye’de Toprak Dağılımı Ve Toprak Reformu Politikasının Sonuçları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(38), 203 - 216.
Bayri, M. H. (1954). İstanbul'da Nüfus Sayımları, Yeni Tarih Dünyası, 2(16), 660-662.
Best, A., Hanhimaki, J., Maiolo, J., & Schulze, K. (2006). Uluslararası Siyasi Tarihi 20. Yüzyıl. İstanbul: Yayınodası.
Boratav, K. (2012). Türkiye İktisat Tarihi 1908 - 2009 (16 b.). İstanbul: İmge Kitabevi.
Cevizliler, E., & Öncü, A. (2013). Birinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Avrupa Barışı için Önemli Bir Adım: Locarno Konferansı. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi.
Çağlar, Ü., & Dışkaya, S. (2018). Küreselleşme, Uluslararası Para Sistemi ve Kriz. İktisat Politikası Araştırma Dergisi, 5(2), 1-24.
Çınar, Y. (2018). Modernleşme Ve Bağımlılık Teorisi Ekseninde Marshall Yardımı ve Türkiye. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 325 - 350.
Elvise, M. (2019). Cumhuriyet Döneminde Malî Ve İktisadî Alanlardaki Gelişmelerin Günlük Hayata Yansımaları (1923-1950), Kesit Akademi Dergisi, (19), 1-26
Erhan, Ç. (1996). Avrupa'nın İntiharı ve İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Temel Sorunlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 51(01), 259-273.
Erhan, Ç. (1996). Ortaya Çıkışı Ve Uygulanışıyla Marshall Planı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 51(01), 275-287.
Ertan, M. (2018). Toprak Mahsulleri Vergisinin Esasları Ve Sonuçları: Toprak Mahsulleri Vergisi II. Aşar Mıydı?. Ekonomik ve Sosyal Araştırmmalar Dergisi, 14(2), 239 - 256.
Ertem, B. (2009). Türkiye - ABD İlişkilerinde Truman Doktrini ve Marshall Planı. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 377 - 397.
Eşiyok, B. A. (2004). Kalkınma Sürecinde Tarım Sektörü: Gelişmeler Sorunlar Tespitler ve Tarımsal Politika Önerileri (Cilt 2). Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası.
Eşiyok, B.A. (2009). Sanayi Planlarından 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı'na: Bir Dönüşümün Kısa Bir Öyküsü. Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 4(11), 86-131.
İnce, E. (2006). Köylüyü Topraklandırma Kanununun Türk Siyasal Yapısının Oluşumu Üzerindeki Etkileri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5(13), 59 - 78.
Kalyon, L. (2010). Truman Doktrini Üzerine Bir Analiz. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 6(11), 7 - 26.
Karabulut, K. (2005). 11 Teşrinisani 1942 Tarihli Varlık Vergisi'ne Bir Bakış. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 11(27), 325 - 339.
Karpat, K. (2012). Kısa Türkiye Tarihi 1800 - 2012. İstanbul: Timaş Yayınları.
Kazgan, G. (2013). Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929 - 2009) (3 b.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
Kepenek, Y. (2014). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Köse, H. (2010). II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye Amerika İlişkileri (1945 - 1950). , Yüksek Lisans, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlke ve Inkılap Tarihi Enstitüsü.
Malkoç, E. (2006). Türk Basınında Truman Doktrini ve Türkiye'ye Amerikan Yardımları (1947-1950), Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(9), 89-127.
Öztürk, İ. M. (2013). İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Olağanüstü Ekonomik Kararlar: Milli Korunma Kanunu Ve Varlık Vergisi. Tarih Araştırmaları Dergisi, 32(54), 135 - 166.
Öztürk, N. (2002). IMF'nin Değişen Rolü ve Gelişmekte Olan Ülke Ekonomilerine Etkileri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(4), 95 - 125.
Sadak, N. (1949, 09 09). Milli Ekonomi Sahasında İlk Ehemmiyetli Adımlar. Akşam Gazetesi.
Sander, O. (2003). Siyasi Tarih 1918 - 1994. Ankara: İmge Kitabevi.
Sönmez, Ş. (2018). İkinci Dünya Savaşı Öncesi İngiliz-Fransız-Türk İttifakının Fransız Basınına Yansımaları (1939). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 275 - 299.
Tekeli, İ., & İlkin, S. (2017). İktisadi Politikaları ve Uygulamalarıyla İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi (1 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Tezel, Y. S. (1986). Cumhuriyet Dönemi'nin İktisadi Tarihi (Cilt 2). Ankara: Yurt Yayınları.
Turan, İ. (2003). İsmet İnönü: Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler 1944-1950, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kuruluşu Yayınları
Uçarol, R. (2000). Siyasi Tarih (1789 - 1999). İstanbul: Filiz Kitabevi.
Ünlü, P. (2015). Türkiye’de İkinci Dünya Savaşı Sonrasında İktisadi Politikanın Dönüşümü, Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü .
Zürcher, E. J. (2010). Modernleşen Türkiye'nin Tarihi (2 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Akşam Gazetesi.(1945).(1949).(1950, ) Cumhuriyet Gazetesi.(1949), Ticaret Gazetesi.(1945)