Câhiliye Bedevî Arap Zihninin Son Peygamberle İmtihanı: Uyeyne b. Hısn Örneği

Uyeyne b. Hısn Hz. Peygamber döneminde yaşamış Fezâre kabilesinin lideridir. Esas adı Huzeyfe b. Hısn b. Huzeyfe b. Bedr. b. Amr’dır. Ancak çocukken geçirdiği bir yüz felçi sebebiyle gözlerinin aldığı şekil nedeniyle Uyeyne diye isimlendirilmiştir. Künyesi Ebû Malik olan Uyeyne’nin ataları da kendisi gibi kabilesinin reisliğini yapmış kabilesinin birliklerini komuta etmiş kişilerden oluşmaktadır. Bu nedenle rivayetlerden atalarını dile getirmekten ve onlar ile övünmekten hoşlandığı anlaşılmaktadır. Kur’an’ı Kerim’in bir çok yerinde atıflar bulunan Arap Bedevîlerinin zihin dünyasını anlamamız açısından Uyeyne’nin hayatını dikkate almamız önem arz etmektedir. Tipik bir Câhiliye Arap bedevisinin tüm karakteristik özelliklerini taşıyan Uyeyne b. Hısn’ın İslam ve Hz. Peygamber ile olan serüvenine bakılırsa o dönemde Arap Yarımadasında yaşayan bedevilerin İslamlaşma serüvenini anlamammızı kolaylaştıracaktır. Hendek savaşında Medine’yi kuşatan müşrik ordusu içerisinde yer alan Uyeyne b. Hısn, kendisine Hz. Peygamber tarafından Medine’nin yıllık hurma mahsülünün üçte biri teklif edilmesine rağmen Ensar ileri gelenlerinin buna itirazı sebebiyle Hz. Peygamber bu teklifinden vazgeçmiştir. Gâbe baskınını düzenleyerek Zer b. Ebû Zer’I öldürüp Hz. Peygambere ait sağmal develeri kaçırmıştır. Mekke Fethi ve Huneyn Savaşı’na katılan Uyeyne, Hz. Peygamber tarafından teslim olmaları için Tâif Kalesine gönderilen kişidir. İsmi Müellefe-i Kulûb arasında yer alan Uyeyne daha sonra müslüman olması sebebiyle hem kabilesinin zekât amili olarak görevlendirilmiş hem de kendi isteği üzerine zekât vermeyi reddeden Benû Anber üzerine gönderilen seriyyeyi komuta etmiştir. Ridde hareketleri sırasında sırf kabile asabiyeti sebebiyle Tulayha b. Huveylid’e yardım etmişse de esir alınıp Medine’ye getirildikten sonra Hz. Ebû Bekir tarafından canı bağışlanmıştır. Rivayetlerden Hz. Ömer’in kendisinden hoşlanmadığı anlaşılan Uyeyne’nin aynı zamanda damadı olan Hz. Osman döneminde hayatı son bulmuştur. Hayatı gelgitlerle dolu olmasına rağmen Uyeyne kaynaklarda Mekke Fethi sonrasında müslüman olan sahabîler arasında anılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İslam tarihi, Uyeyne b. Hısn, Müellefe-i Kulûb, Fezâre, Ridde

The Test of Jahiliye Arab Bedouin’s Mind with the Last Prophet: The Example of ‘Uyayna b. Hisn

‘Uyayna b. Hisn is the leader of the Fazâra tribe that lived in the time of the Prophet Mohammed. His main name is Huzeyfe b. Hisn b. Huzeyfe b. Bedr. b. Amr. However, due to facial paralysis, he suffered as a child, he was called Uyeyne because of the shape his eyes took. The ancestors of Uyeyna, whose tag is Abu Malik, are the people who commanded the troops of his tribe, who, like him, headed his tribe. For this reason, it is understood from the rumours that he liked to express his ancestors and to boast about them. In order to understand the mental world of Arab Bedouins which are referred to in many parts of the Quran, it is important to take into account the life of ‘Uyayna. Considering ‘Uyayna’s adventure with Islam and Prophet Muhammad, which has all the characteristics of a typical Jahiliyya Arab Bedouin, will help us to understand the islamization adventure of the Bedouins living in the Arabian Peninsula at that time. ‘Uyeyne, who was in the army of the polytheists that sieged Madina in the battle of the Khandak, was offered one third of the annual date harvest of Medina by Prophet Muhammad, but as the Companions expressed a different opinion on this issue, Prophet Muhammad abandoned this offer. Organizing the Gabe raid, He killed Zer b. Abu Zer and kidnapped the camels belonging to the Prophet Muhammed. ‘Uyayna, who participated in the conquest of Mecca and Hunayn battle, is the person sent by Prophet Muhammad to the Taif castle to capitulate. ‘Uyayna, whose name was mentioned in the Mu’allafa kulubuhum, was appointed as the zakat collecter of his tribe because he became Muslim later on, and also commanded the seriyya sent to Benu Anber, who refused to give zakat at his own request. Even though he supported Tulayha b. Khuwaylid during the Ridda movements just because of the tribal irritation, he was donated by Abu Bakr after he was taken prisoner and brought to Madina. His life ended in the period of ‘Uthman b. ‘Affan, who was also the son-in-law of Uyeyne. According to the narrations it is understood that ‘Umar b. al-Khattab did not like him. Although his life was full of tides, Uyeyne was mentioned among the companions who became muslim after the Conquest of Mecca.

Keywords:

Islamic History, ‘Uyayna b. Hisn, Mu‘allafa kulubuhum, Fazara, Ridda,

PDF

___

Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b Hemmam. el-Musannef. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslamî, 1983.
Belâzürî, Ebü’l-Abbas Ahmed b Yahyâ b Cabir el-. Ensâbü’l-eşraf. thk. Süheyl Zekkâr, Riyad Zirikli. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1. Baskı., 1996.
Belâzürî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Cabir el-. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Dârü’l-Hilal, 1988.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b el-Hüseyin b Ali. Delailü’n-nübüvve ve ma’rifetu ahvâli sahibi’ş-şeria. thk. Abdülmu’ti Kal’aci. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
Bürrî, Muhammed b. Ebu Bekr b. Abdullah b. Musa el-. el-Cevhera fi nesebi’n-Nebi ve ashabihi’l-aşere. Riyad: Darü’r-Rifaî, 1983.
Cevad Ali. el-Mufassal fî tarihi’l-Arab kable’l-İslâm. 20 Cilt. Beyrut: Darü’s-Sâki, 2001.
Dabbi, Ebü’l-Abbas Raviye Mufaddal b Muhammed ed-. Emsâlü’l-Arab. Beyrut: Dârü’l-Mektebeti’l-Hilal, 1424.
Dârekutnî, Ebü’l-Hasan Ali b Ömer b Ahmed. el-Mu’telif ve’l-muhtelif. thk. Muvaffak İbn Abdülkadir. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1., 1986.
Dîneverî, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-. el-Maârif. thk. Servet Ukkaşe. Kahire: Dârü’l-Maârif, 1969.
Ebû Nuaym, Ebû Nuaym Ahmed b Abdullah b İshak İsfahanî. Ma’rifetü’s-sahabe. thk. Adil b Yusuf el-Azizî. 7 Cilt. Riyad: Dâru’l-vatan li’n-neşr, 1998.
Eminoğlu, Ali. Şekil ve Muhteva Yönünden Muallakât Kasideleri. Konya: Aybil, 1., 2017.
en-Nabiğatü’z-Zübyânî. Divanü’n-Nabiğatü’z-Zübyânî. thk. Hanna Nasr Hıtti. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, 1991.
Erul, Bünyamin. “Uyeyne b. Hısn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/240-242. İstanbul, 2012.
Fesevî, Ebu Yûsuf Ya’kûb b. Süfyân b. Cuvvân el-. el-Ma’rife ve’t-Tarih. thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Beyrut: Müessesetü’l-Risale, 1981.
Halife b. Hayyât, Ebû Amr eş-Şeybani. Târîh. thk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî. Beyrut: Daru’l-Kalem, 1367.
Hassan b. Sabit. Divanu Hassan b. Sabit. thk. Abd E. Ali Muhennâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b Abdullah b Muhammed Kurtubî. el-İstiab fî ma’rifeti’l-ashab. thk. Ali Muhammed Bicavî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1. Baskı., 1992.
İbn Asakir, Ebü’l-Kâsım Sikatüddin Ali b Hasan b Hibetullah. Târîhu medîneti Dımaşk. thk. Ömer b. Garame el-Amri. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1995.
İbn A’sem el-Kufi, Ebû Muhammed Ahmed. el-Fütûh. thk. Ali Şîri. Beyrut: Dârü’l-Evdâ, 1991.
İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed ibn Hasan el-Ezdi. el-İştikak. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. 1 Cilt. Beyrut: Darü’l-Cîl, 1., 1991.
İbn Habib, Ebû Ca’fer Muhammed. el-Münemmak fî ahbâri Kureyş. thk. Hurşid Ahmed Faruk. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1985.
İbn Habib, Ebû Ca’fer Muhammed. Kitâbü’l-Muhabber. thk. Ilse Lichtenstadter. Beyrut: Dârü’l-Âfâkı’l-Cedîde, ts.
İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b Ali. el-İsabe fî temyizi’s-sahabe. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1., 1995.
İbn Hazm, Ebû Muhammed b Ali b Ahmed b Saîd ez-Zahiri. Cevamiü’s-sireti’n-nebeviyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed b Hibban b Ahmed et-Temîmî. es-Siretü’n-nebeviyye ve ahbarü’l-hulefa. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, 2000.
İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. es-Siretü’n-nebevi. thk. Mustafa es-Sekka. 2 Cilt. Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1955.
İbn Manzur, Ebü’l-Fazl Muhammed b Mükerrem b Ali el-Ensârî. Lisanü’l-Arab. Beyrut : Dâru Sadır, 1414.
İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed. Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebir = et-Tabakatü’l-Kübra. thk. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1. Baskı., 2001.
İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b Sa’d. el-Cüz’ü’l-Mütemmim li Tabakatı İbn Sad: (et-tabakatü’r-rabia mine’s-sahabe min men esleme inde fethi Mekke ve ma badeha). thk. Abdülazîz Abdullah es-Sellûmî. Taif: Mektebetü’s-Sadık, 1995.
İbn Seyyidünnas, Ebü’l-Feth Fethuddin Muhammed b Muhammed. Uyûnü’l-eser fî fünuni’l-megazi ve’ş-şemail ve’s-siyer. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kalem, 1993.
İbnü’l-Esir, Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b Muhammed. Üsdü’l-gabe fî ma’rifeti’s-sahabe. thk. Ali Muhammed Muavvid-Adil Ahmed Abdülmevcud. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı., 1994.
İbnü’l-Esir, Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b Muhammed b Abdülkerim. el-Kâmil fi’t-tarih. thk. Amr Abdüsselam Tedmürî. Beyrut: Darü’l-Kitabi’l-Arabî, 1997.
Makrizî, Ebü’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b Ali b Abdülkadir. İmtaü’l-esmâ’ bima li’n-nebi mine’l-ahvâl ve’l-emval ve’l-hafede ve’l-metâ’. thk. Muhammed Abdülhamid en- Nemisi. 14 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
Önkal, Ahmet. “Hz. Peygamber’in Ümmiliği”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (1986), 249-262.
Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b İdris. el-Üm. Beyrut: Dârü’l-Marife, 1990.
Taberi, Ebû Cafer Muhammed b Cerir b Yezid. Târîhü’t-Taberî: Târihü’l-Ümem ve’l-Mülûk. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 11 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1960.
Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b Ömer. el-Megazî. thk. Marsden Jones. Beyrut: Darü’l-Âlemî, 1989.
Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b Ömer el-. Kitâbü’r-ridde maa nebze min futûhi’l-Irak. thk. Yahyâ Ceburi. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1. Baskı., 1990.