Orman, Kâğıt ve Basım Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının Ölçülmesi: Borsa İstanbul’da Bir TOPSİS Uygulaması

Amaç – Payları Borsa İstanbul’da işlem gören ve Orman, Kağıt ve Basım sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin 2014-2018 dönemi için finansal performanslarının tespit edilerek karşılaştırılmasıdır. Yöntem – İşletmelerin finansal performanslarını ölçmek için TOPSİS (Technique for Order Preference by Smililarity to İdeal Solution) yöntemi kullanılmıştır. Öncelikle işletmelerin mali tablolarından elde edilen finansal oranlar TOPSİS yöntemi için performans kriteri olarak belirlenmiş ve bu oranlar işletme bazında her yıl için bir performans puanına dönüştürülmüştür. Çalışmada işletme performansları belirlenirken TOPSİS’in adımlarından birisi olan ağırlıklandırma aşamasında iki farklı yöntem kullanılmak suretiyle bütün yıllar için iki ayrı değer sıralaması elde edilmiş ve bu sonuçlar karşılaştırılarak en iyi alternatifler ortaya konulmuştur. Bulgular – Oran yöntemiyle ağırlıkların belirlendiği analiz sonuçlarına göre 2014-2016 döneminde en iyi performans gösteren üç firma sıralamasının değişmediği, diğer yıllarda ise farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Eşit ağırlıklandırmalı sonuçlara göre ise 2014-2016 dönemi için sadece PRZMA firmasının ilk üçteki yerini koruduğu saptanmıştır. Tartışma – Analiz süreçlerine bakıldığında araştırmacının tercihinin elde edilecek sonuçları etkilediği görülmektedir. Bu çalışmada, oranlama yöntemine göre ağırlıklandırmada net kar marjı, aktiflerin karlılığı ve özsermaye karlılığı rasyolarının karar matrisindeki ağırlıklarının toplamı %13 olurken, eşit ağırlıklandırmada bu toplam %30’a çıkmaktadır. Bu ise ağırlıklandırılmış normalize karar matrisinin yapılan tercihe göre farklı değerlere sahip olması ile birlikte, performans puanlarının farklılaşması durumunu ortaya çıkarmaktadır.

Measuring Financial Performance of Enterprises Operating in Forest, Paper and Printing Sector: A TOPSIS Application in Borsa İstanbul

Purpose – The purpose of this study is to determine and compare the financial performances of the companies whose shares are traded on Borsa Istanbul and operating in the Forest, Paper and Printing sectors for the period 2014-2018. Design/methodology/approach – To measure the financial performance of the companies, TOPSIS (Technique for Order Preference by Smililarity to Ideal Solution) method was used. First of all, the financial ratios obtained from the financial statements of the companies were determined as the performance criterion for TOPSIS method and these ratios were turned into a performance score for each year on company basis. In the study, two different values were obtained for all years by using two different methods in the weighting stage, which is one of the steps of TOPSIS, in determining the company performances and these results were compared and the best alternatives were presented. Findings – According to the results of the analysis, where the weights were determined by the ratio method, it was found that the ranking of the three best performing companies did not change in the 2014-2016 period, but differed in the other years. According to the results of equal weighting, only PRZMA company maintained its place in the top three for 2014-2016 period. Discussion – When the analysis processes are examined, it is seen that the choices that the researcher will make at the remaining points affect the results to be obtained. When the analysis processes are analyzed, it is seen that the researcher's preference affects the results to be obtained. In this study, the weighting of net profit margin, asset profitability and return on equity ratios in the decision matrix by weighting according to the proportioning method is 13%, while this total reaches 30% in equal weighting. This causes the weighted normalized decision matrix to have different values according to the preference made, resulting in different performance scores.

PDF

___

Acar, M. (2003). Tarımsal İşletmelerde Finansal Performans Analizi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Ocak- Haziran, 21-37.
Akdoğan, N. and Tenker, N. (2001). Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Ankara, Gazi Kitabevi.
Akyüz, Y., and Bozdoğan, T. and Hantekin E. (2011). Topsıs Yöntemiyle Finansal Performansın Değerlendirilmesi ve Bir Uygulama, Afyon Kocatepe Üniversitesi Dergisi, 13(1), 73-92.
Akyüz, Y. and Kaya, Z. (2013). Türkiye’de Hayat Dışı ve Hayat/Emeklilik Sigorta Sektörünün Finansal Performans Analiz ve Değerlendirilmesi, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 26, 355-370.
Atkinson, A. A., Balakrishnan, R, vd. (1997). New Directions in Manegement Accounting Research, Journal of Manegement Accointing Research, Vol 9, 79-108.
Aydın, N., Başar, M. and Coşkun, M. (2011). Finansal Yönetim, 3.Baskı, Ankara, Detay Yayıncılık.
Bakirci, F., Shiraz, S. E., and Sattary, A. (2014). BIST'de Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSİS Uygulaması, Ege Akademik Bakiş, 14(1), 9-19.
Çabuk, A. ve Lazol, İ. (2009). Mali Tablolar Analizi, 8.Baskı, Bursa, Ekin Yayınevi.
Çakır, S. and Perçin S. (2013). Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Lojistik Firmalarında Performans Ölçümü, Ege Akademik Bakış Dergisi, 13(4), 449-459.
Chang C.H. , Lin, J.J., Lin, J.H. and Chiang, M.C. (2010). Domestic Open-End Equity Mutual Fund Performance Evaluation Using Extended TOPSIS Method With Different Distance Approaches, Expert Systems with Applications, 37(6), 4642–4649.
Chatterjee, P. and Chakraborty, S. (2012). Material Selection Using Preferential Ranking Methods, Materials and Designs, 35, 384-393.
Chen, S. J., and Hwang, C. L. (1992). Fuzzy multiple attribute decision making: Methods and applications. Berlin, Springer.
Cheng-Ru W., Lin C.T., Tsai Pei, H. (2008). Financial Service of Wealth Management Banking: Balanced Scorecard Approach, Journal of Social Sciences, 4 (4), 255-263.
Coşkun, A. (2006). Büyük Sanayi İşletmelerinde Kurumsal Performans Ölçüm ve Yönetim Uygulamaları, Muhasebe ve Denetime Bakış, Temmuz 2006, 119-136.
Crowther, D. (2004). Managing Finance: A Socially Responsible Approach, Burlington, Heinemann, Elsevier Butterworth.
Çınar, Y. (2004). Çok Nitelikli Karar Verme ve Bankaların Mali Performanslarının Değerlendirilmesi Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Deng, H., Yeh, C.H. and Willis, R. (2000). Inter-Company Comparison Using Modified TOPSIS With Objective Weights, Computers And Operations Research, 27(10), 963-973.
Demireli, E. (2010). TOPSIS çok kriterli karar verme sistemi: Türkiye’de kamu bankaları üzerine bir uygulama, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 101-112.
Depren, Ö. (2008). Veri Zarflama Analizi ve Bir Uygulama, (Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Eleren, A.and Karagül, M. (2008). 1986-2006 Türkiye Ekonomisinin Performans Değerlendirmesi. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 1-14
Erdoğan, M. ( 2009). Finansal Yönetim, Erzurum, Aktif Yayınevi.
Feng, C. M. and Wang R. T. (2000). Performance Evaluation for Airlines Including the Consideration of Financial Ratios, Journal of Air Transport Management, 6, 133-142.
Fraser, L.M. and Ormiston A.(2001). Understanding Financial Statements, New Jersey, Prentice Hall.
Gülcü, A., Tutar, H. and Yeşilyurt, C. (2004). Sağlık Sektöründe Veri Zarflama Analiz Yöntemi ile Göreceli Verimlilik Analizi, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
Güneş, M. and Umurusman, N. (2003). Bir Karar Destek Aracı Bulanık Hedef Programlama Yerel Yönetimlerde Vergi Optimizasyonu Uygulaması, Rewiev of Social Economic & Busisness Studies, (2), 242- 255.
Hitchner, J. R. (2003). Financial Valuation Applications and Models, John Wiley & Sons, Inc., New Jersey.
Hoe, L. W., Din, M. A., Siew, L. W., and Wai, C. J. (2018). Evaluation on the Performance of Suppliers in Malaysia with TOPSİS Model, Journal of Fundamental and Applied Sciences, 10(6S), 406-415.
Hwang C.L. and Yoon, K. (1981). Methods of Multiple Attribute Decision Making: Methods And Applications. Berlin, Springer-Verlag.
Işığıçok, E. (2005). Performans Ölçümü, Yönetimi ve İstatistiksel Analizi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (7), 1-23.
Jadidi, O., Hong, T. S., Firouzi, F., Yusuff, R. M., and Zulkifli, N. (2008). TOPSIS and fuzzy multiobjective model integration for supplier selection problem. Journal of Achievements in Materials and Manufacturing Engineering, 31(2), 762-769.
Kabadayı, E.T. (2002). İşletmelerdeki Üretim Performans Ölçütlerinin Gelişimi, Özellikleri ve Sürekli İyileştirme İle İlişkisi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, (6), 61-75.
Kaplan, R.S. and Atkinson, A.A. (1998). Advanced Management Accounting, New Jersey, Prentice Hall.
Kaplan, R.S. and Norton, D.P.(1996). Balanced Scorecard, İngilizceden Çeviren: Serra Egeli, İstanbul, Sistem Yayıncılık.
Kaygusuz, S.Y.(2005). Yönetim Muhasebesinin Performans Yönetimi Fonksiyonunda Geldiği Son Nokta: Balanced Scorecard (Ölçüm Kartı Tekniği), “İş-Güç”,Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 7(1), 90-97.
Koçel, T. (1993). Büyüyen İşletmelerde Karşılaşılan Yönetim ve Organizasyon Sorunları, İstanbul, İTO Yayınları No: 32.
Lorcu, F. (2008). Veri Zarflama Analizi ile Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkelerinin Sağlık Alanındaki Etkinliklerinin Değerlendirilmesi, (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Neely, A., Gregory, M. And Platts K. (2005). Performance Measurement System Design: A Literature Review And Research Agenda, International Journal of Operations & Production Management, 15(4), 80-116.
Ömürbek, V. and Kınay, B. (2013). Havayolu Taşımacılığı Sektöründe Topsis Yöntemiyle Finansal Performans Değerlendirmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(3) ,343-363.
Özçelik, H., and Kandemir, B. (2015). BIST’de işlem gören turizm işletmelerinin TOPSIS yöntemi ile finansal performanslarının değerlendirilmesi. University The Journal of Social Sciences Institute, 18(33), 97-114.
Özgülbaş, N. (2001). Hastanelerde Teknik ve Finansal Performans İlişkisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Özkan, G. (2017). Türkiye’de Halka Açık Özel Sermayeli Ve Kamu Sermayeli Ticaret Bankalarının Performanslarının Topsis (TOPSIS) Yöntemi İle Analizi, Alanya Akademik Bakış Dergisi, 1(1), 47- 59.
Rençber, Ö. F., and Akbulut, R. (2018). Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Finansal Göstergeleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 18.EYI, 667-680.
Sakarya, Ş.and Aytekin, S. (2013). İMKB’de İşlem Gören Mevduat Bankalarının Performansları İle Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişkinin Ölçülmesi: Promethee Çok Kriterli Karar Verme Yöntemiyle Bir Uygulama, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 5(2), 99- 109.
Sherman, H. D.(1984). Hospital Efficiency Measurement and Evaluation: Empirical Test of a New Tecnique, Medical Care, 22(10), 922-938.
Türko, R.M. (2002). Finansal Yönetim, 2.Baskı, İstanbul, Alfa Yayınevi.
Uyguntürk, H. and Korkmaz, T. (2012). Finansal Performansın Topsis Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi İle Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), 95-115.
Wang, Y. J. (2014). The Evaluation of Financial Performance For Taiwan Container Shipping Companies by Fuzzy TOPSİS, Applied Soft Computing, 22, 28- 35.
Yörüker, S., Karabeyli L., Kaya S., Özeren B. (2003). Sayıştayın Performans Ölçümüne İlişkin Ön Araştırma Raporu, Araştırma/İnceleme/Çeviri Dizisi: 28, Ankara, Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü.
Yurdakul, M. ve İç, Y.T., (2003). Türk Otomotiv Firmalarının Performans Ölçümü ve Analizine Yönelik TOPSIS Yöntemini Kullanan Bir Örnek Çalışma, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 18, (1), 1-18.