Döviz Kuru, Faiz Oranı ile BİST100 ve BİST Ulaştırma Endeksi Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi

Amaç – Bu çalışma ile döviz kuru (Amerikan Doları), faiz oranı (devlet tahvili faiz oranı) ile Borsa İstanbul Ulaştırma (XULAS) endeksi ve Borsa İstanbul 100 (BIST 100) endeksleri arasındaki ilişkinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Ayrıca çalışmanın sonuçları ile geçmişteki yapılan çalışmalar arasında ne derece tutarlık olduğu test edilmek istenmektedir. En önemlisi de ulaştırma endeksi ile yapılan çalışma bulunmamakta olup, alanyazına katkı sağlamak bu çalışmanın diğer yapılma amaçlarından biridir. Yöntem – Çalışmada dönem aralığı mümkün olduğu kadar geniş tutulmak istenmiş olsa da verilere ulaşabilme kıstasından dolayı 04.07.2006 - 31.12.2019 dönemi arasındaki değişkenlere ait günlük veriler kullanılmıştır. Çalışmada, simetrik nedensellik ilişkisinin incelendiği Toda-Yomamato (1995) nedensellik testi ile asimetrik nedensellik ilişkisinin incelendiği Hatemi J (2012) nedensellik testleri kullanılarak değişkenler arasındaki ilişkiler analiz edilmiştir. Bulgular – Toda-Yamamato (1995) nedensellik testine göre, dolar kurundan Borsa İstanbul100 ve Ulaştırma endeksine doğru tek yönlü nedensellik ilişkilerinin olduğu tespit edilmiştir. Asimetrik nedensellik analizi sonuçlarına göre, farklı anlamlılık düzeylerinde (%1, ve %10- çoğunluğu %1 olmak üzere) dolar kurunda yaşanan tüm pozitif ve negatif şoklardan BIST100 endeksindeki aynı şekilde pozitif ve negatif şoklara doğru çift yönlü bir nedenselliğin olduğu tespit edilmiştir. Fakat Hatemi-J asimetrik nedensellik analizine göre, faiz oranında yaşanan pozitif şoklardan BIST100 endeksinde meydana gelen pozitif şoklara doğru çift yönlü nedensellik tespit edilmiştir. Tartışma – Türkiye’de dolar kuru değişkeninin gerek BIST100 endeksi gerekse de BIST Ulaştırma endeksi üzerinde önemli etkileri tespit edilmiş olup, işletmeler ve yatırımcılara hisse senedi fiyat ve getiri tahminlerinde önemli bir gösterge olduğu düşünülmektedir. Analizde ortaya çıkan bulgular ışığında, dolar kuru değişkeninin BIST Ulaştırma endeksini tahmin etmede bir gösterge olarak kabul edilebileceği, fakat faiz oranı ile ilgili değişimlerin BIST Ulaştırma endeksini açıklama gücünün olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Ampiric Analysis of Relationship Between Exchange Rate, Interest Rate and BIST100 and BIST Transportation Index

Purpose – This study aims to reveal the relationship between exchange rate (US Dollar), interest rate (government bond interest rate) and Borsa İstanbul Transportation (XULAS) index and Borsa İstanbul 100 (BIST 100) indices. In addition, it is desired to test the degree of consistency between the results of the study and previous studies. Most importantly, there is no study done with the transportation index, and contributing to the literature is one of the other purposes of this study. Design/methodology/approach – In the study, although the period interval was wanted to be as wide as possible, daily data belonging to the variables between the dates 04.07.2006 - 31.12.2019 were used due to the criterion of accessing the data. In the study, the relationships between the variables were analyzed using the Toda-Yomamato (1995) causality test, where the symmetric causality relationship was examined, and the Hatemi J (2012) causality tests, where the asymmetric causality relationship was examined. Findings – According to the Toda-Yamamato (1995) causality test, it is determined that there is oneway causality relations from dollar exchange rate to Borsa İstanbul100 and Transportation index. According to the results of the asymmetric causality analysis, it was found that there was a bidirectional causality from all positive and negative shocks in the dollar exchange rate (1% and 10%, mostly 1%) to the positive and negative shocks in the BIST100 index. However, according to the Hatemi-J asymmetric causality analysis, bidirectional causality was determined from the positive shocks experienced in the interest rate to the positive shocks occurring in the BIST100 index. Discussion – Requirements of the US dollar exchange rate variable in Turkey BIST100 index both BIST Transportation is also a significant impact on the index have been identified, businesses and investors are considered to be an important indicator of stock price and earnings estimates. The findings revealed in the analysis revealed that the dollar rate and the BIST Transport index can be accepted as an indicator, but changes in interest rates cannot be used as an indicator to predict the BIST Transport index.

PDF

___

Albeni, M. ve Demir, Y. (2005). Makroekonomik Göstergelerin Mali Sektör Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi (İMKB Uygulamalı), Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, 14, 1-18.
Altınbaş, H., Kutay, N. ve Akkaya, C. G. (2015). The Effects Of Macroeconomic Factors on Stock Markets: An Application In Borsa İstanbul, Journal of Economics and Management Research, 4, 30-48.
Ayaydın, H. ve Dağlı, H. (2012). Gelişen Piyasalarda Hisse Senedi Getirisini Etkileyen Makroekonomik Değişkenler Üzerine Bir İnceleme: Panel Veri Analizi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26 (3-4), 45-65.
Büberkökü, Ö. ve Şahmaroğlu, S. T. (2016). Beta Katsayılarındaki Değişimin Açıklanmasında İşlem Hacminin Etkisinin İncelenmesi: Banka Hisselerine Dayalı Bir Analiz, İşletme Bilimi Dergisi, 4 (1), 1-28.
Büyükşalvarcı, A. ve Abdioğlu, H. (2010). The Causal Relationship Between Stock Prices And Macroeconomic Variables: A Case Study for Turkey, International Journal of Economic Perspectives, 4 (4), 601–610.
Candan, D. (2015). Hisse Senedi Fiyatlarını Etkileyen Makroekonomik Faktörler: BIST’de Yer Alan Elektrik Ve İletişim Sektörleri Üzerine Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Contuk, F. Y. ve Güngör, B. (2016). Asimetrik Nedensellik Testi İle Finansal Gelişme Ekonomik Büyüme İlişkisinin Analizi, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 171, 89-108.
Coşkun, Y. ve Ümit, Ö. (2016). Türkiye’de Hisse Senedi İle Döviz, Mevduat, Altın, Konut Piyasaları Arasındaki Eşbütünleşme İlişkilerinin Analizi, Business and Economics Research Journal, 7 (1), 47-69.
Çam, M. (2019). The Relationship Between Selected Macroeconomic Variables and BIST100 Index: A VAR Model, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çıl Yavuz, N. (2006). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Testi: Yapısal Kırılma ve Nedensellik Analizi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162-171.
Demir, C. (2019). Macroeconomic Determinants of Stock Market Fluctuations: The Case Of BIST-100, Economies (MDPI), 7(8), 1-14.
Durukan, B. (1999). İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında Makroekonomik Değişkenlerin Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi, İMKB Dergisi, 3 (11), 19-47.
Erbaykal, E. ve Okuyan, H. A. (2007). Türkiye’de Temel Makroekonomik Değişkenler İle Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisi, İktisat İşletme ve Finans, 22 (260), 66-79.
Ercan, M.K., ve Ban, Ü. (2008). Değere Dayalı İşletme Finansı: Finansal Yönetim, Ankara, Gazi Kitabevi.
Gan, C., Lee, M., Yong, H. H. A. and Zhang, J. (2006). Macroeconomic Variables and Stock Market Intractions: New Zealand Evidence, Investment Management and Financial Innovations, 4 (3), 89-11.
Gençtürk, M. (2009). Finansal Kriz Dönemlerinde Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (1), 127-136.
Güngör, B. ve Kaygın, C.Y. (2015). Dinamik Panel Veri Analiz İle Hisse Senedi Fiyatını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (9), 149-168.
Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric Causality Tests with an Application, Empirical Economics, 43 (1), 447-456.
Kalmanbetova, M. (2010). Hisse Senedi Fiyatları ve Makroekonomik Değişkenler Arasındaki Nedensellik Ve 2004-2009 Yılları Arasında Türkiye Uygulaması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Karacaer, S. ve Kapusuzoglu, A. (2010). Investigating Causal Relations Among Stock Market and Macroeconomic Variables: Evidence from Turkey, International Journal of Economic Perspectives. 4 (3), 501–507.
Kendirli, S. ve Çankaya, M. (2016). The Effect Of Currency Rate And Inflation on BIST Banking Index, Manas Journal of Social Sciences, 5 (3), 216-227.
Korkmaz, T. ve Ceylan, A. (2015), İşletmelerde Finansal Yönetim, 14. Basım, Bursa, Ekin Basım Yayın.
Mavrotas, G. And Kelly, R. (2001). Old Wine in New Bottle: Testing Causality Between Savings and Growth, The Manchester School Supplement, 69 (1), 97-105.
Poyraz, E. ve Tepeli, Y. (2015). Analysis of The İmpact of Selected Macroeconomics Indicators on Istanbul Stock Exchange XU100 Index, Paradox Economics, Sociology And Policy Journal, 11(2), 102-128.
Sadeghzadeh, K. ve Elmas, B. (2018). The Effect of Macroeconomic Factors on Stock Returns: An Application In Stock Exchange Istanbul, The Journal of Accounting and Finance, 80, 205-230.
Sancar, C., Uğur, A. ve Akbaş, Y. E. (2017). The Analysis of the Relationship Between Stock Price Index and The Macroeconomic Variables: Turkey Example, International Journal of Social Sciences and Education Research, 3 (5), 1174-1186.
Sayılgan, G. ve Süslü, C. (2011). Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: Türkiye ve Gelişmekte Olan Piyasalar Üzerine Bir İnceleme, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 5 (1), 73-96.
Süslü, C. (2010). Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: Türkiye Ve Gelişmekte Olan Piyasalar Üzerine Bir İnceleme, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Tandoğan, D. ve Genç, M. C. (2016). Türkiye'de Turizm Ve Ticari Açıklık Arasındaki İlişki: Toda ve Yamamoto Nedensellik Yaklaşımı, International Journal of Economic & Social Research, 12 (1). 59-70.
Toda, H. Y. Ve Yamamoto, T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly İntegrated Processes. Journal of Econometrics, 66 (1), 225-250.
Yılancı, V. ve Bozoklu, S. (2014). Türk Sermaye Piyasasında Fiyat ve İşlem Hacmi İlişkisi: Zamanla Değişen Asimetrik Nedensellik Analizi, Ege Akademik Bakış, 14 (2), 2-11.
Yılmaz, Ö., Güngör, B. ve Kaya, V. (2006). Hisse Senedi Fiyatları ve Makroekonomik Değişkenler Arasındaki Eşbütünleşme ve Nedensellik, İMKB Dergisi, 9 (34), 1-16.