Kuşeyrî’nin Letâifü’l-İşârâtı Bağlamında Kalbin İdraki

Nazar ve istidlâlle elde edilmesi mümkün olmayan bir bilgi türünden bahseden sûfîler, söz konusu bilgi türünü marifet olarak isimlendirmişlerdir. Diğer taraftan nasların çeşitli anlam derecelerine sahip olduğuna dair genel kabul, her bir anlam derecesine uygun farklı idrak araçlarının bulunduğu iddiasını da beraberinde getirmiştir. Söz konusu idrak araçları sûfîler nazarında marifete ulaştıran bilgi aracı olarak kabul edilen “kalp” terimi çerçevesinde ele alınmıştır. Tasavvufun epistemolojik bir disiplin olarak yer bulması sürecinin en başta gelen figürlerinden biri kabul edilen Kuşeyrî’nin tasavvufi bilgi/marifet ve bu hususta kalbin konumu gibi meselelere bakış açısı son derece önemlidir. Bu çalışmada Kuşeyrî’nin işârî tefsir literatüründe önemli bir yere sahip olan Letâifü’l-işârât isimli tefsiri bağlamında kalbin bir idrak aracı olarak hakikati idrak sürecinde nasıl bir önem taşıdığı, marifetle ilişkisi, idrak yetisi olarak işlevsel hale gelebilmesi noktasında tasfiyenin önemi ve müellifimizin kalple yakın anlamlar içeren sadr, fuad, lübb gibi kavramlara bakış açısı ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kalp, Marifet, İdrak, Fuâd, Lübb

Perception of Heart in the Context of Letaifü’l-işârât by Qushairi

The Sufis who mention a type of knowledge that cannot be reached with opinion and deduction have called that type of knowledge marifa. On the other hand, the general assumption that verses have various degrees of meaning has brought along the claim that there are different means of perception according to each degree of meaning. These means of perception have been embraced within the framework of the term “heart”, which is accepted as a means of knowledge to reach marifa by the Sufis. Accepted as one of the leading figures in the process of including Islamic sufism among epistemological disciplines; Qushairi’s point of view on sufistic knowledge/marifa and matters like the value of heart in this process is highly important. This study will embrace the importance of heart as a means of perception in the process of perceiving the truth within the context of the interpretation named Letâifü’l-işârât by Qushairi, which has an important place in the işârî interpretation literature, as well as its relationship with marifa, the importance of tasfiya in making the heart functional as a competence of perception and the author's views on the concepts such as sadr, fuad, lübb which have close meanings to the heart.

Keywords:

Heart, Marifa, Perception, Fuad, Lubb.,

PDF

___

Afifi, Ebu’l-alâ. (1999). Tasavvuf: İslâm’da Manevi Hayat, çev. E. Demirli-A. Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık.Ateş, Süleyman. (ts.) Cüneyd-i Bağdadi Hayatı Eserleri ve Mektupları, İstanbul. Başer, Hacı Bayram. (2017). Şeriat ve Hakikat: Tasavvufun Teşekkül Süreci, İstanbul: Klasik Yayınları.Bekiroğlu, Haydar. (2017). Kuşeyri’nin Letaif’inde İşârî Anlam Dünyası, Gümüşhane Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 6, sy. 12.Cürcânî, Seyyid Şerif. (1985). Ta’rifât, Beyrut: Mektebetü Lübnan.Çalık, Fatma. (2011). Bir Semantik Analiz Denemesi: Kur’ân’da Kalp Kavramı, UÜİFD. C. 20, sy. 2, s. 167-190. Çift, Salih. (2008). Hakim Tirmizî ve Tasavvuf Anlayışı, İstanbul: İnsan Yayınları.Demirli, Ekrem. (2013). Kuşeyrî’den İbnü’l-Arabî’ye İşârî Yorumculuk Hakkında Bir Değerlendirme: İşârî Yorumdan Tahkike Doğru Kur’ân-ı Kerim Yorumculuğunun Gelişimi, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 40.Ebu’l-Hüseyin en-Nuri. (2015). Makâmâtu’l-kulûb, çev. Hacı Bayram Başer. İstanbul: Hayykitap.Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. (2000). Ravzatü’t-tâlibin ve Umdetü’s-sâlikîn, Mecmûatü Resâil, Beyrut. Gördük, Yunus Emre. (2013). Tarihsel ve Metodolojik Açıdan İşârî Tefsir, İstanbul: İnsan Yayınları.Göztepe, Yüksel. (2006). Abdülkerim Kuşeyrî’de Haller ve Makamlar (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Güneş, Abdülbaki. (2003). Kur’ân’da Kalp Kavramının Semantik Analizi, Van: Ahenk Yayınları.Gürer, Betül. (2017). İşârî Yorumlarda Nur Âyeti ve İçerdiği Semboller, Bozok ÜİFD, C. 11, sy. 11.Hucviri, Ali b. Osman Cüllâbî. (1996). Keşfü’l-mahcub: Hakikat Bilgisi, çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları.İbn Manzur, (1993). Lisanü’l-arab, I-XV, Beyrut: Dâru Sâdır.Kara, Mustafa. (2014). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul: Dergah Yayınları.Kartal, Abdullah. (2015). Tasavvufun Oluşumu Şeriat-Hakikat İlişkisi, Bursa: Emin Yayınları.Kartal, Abdullah. (2004). Kuşeyrî’de Bir Bilgi Sistemi Olarak Tasavvuf. Bursa’da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü -3, Bursa: Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları.Kelâbâzî, Ebû Bekr Muhammed. (2011). et-Taarruf li mezhebi ehli’t-tasavvuf, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.Kuşeyri, Abdülkerim b. Hevazin. (2013). er-Risâletü’l-kuşeyriyye, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.Kuşeyri, Ebu’l-Kasım Abdülkerim b. Hevazin (2015). Letâifü’l-işârât, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.Muhâsibî, Haris b. Esed. (2006). el-Akl, çev. Veysel Akdoğan. İstanbul: İşaret Yayınları.Muhâsibî, Haris b. Esed. (1990). er-Riâye li Hukûkillah, thk. Abdülhalim Mahmud. Kahire: Dâru’l-Meârif.Reis, Bedriye. (2011). Gazâlî’de Ahlâk-Marifet İlişkisi, Bursa: Emin Yayınları.Serrâc, Ebû Nasr. (2007). el-Luma’ fi Tarihi Tasavvufi’l-İslâmî, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.Tehânevî, Muhammed b. Ali. (1996). Keşşâfu ıstılâhâti’l-fünun, Beyrut: Mektebetü Lübnan.Tirmizî, Hakim. (1992). Cevabu mesaili’l-leti seelehu Ehlü’s-sarahs anha, Selâsü müsannefât li’l-Hakim et-Tirmizi, thk. Bernd Radtke. Beyrut.Tirmizî, Hakim. (1958). Beyânü’l-fark beyne’s-sadr ve’l-kalb ve’l-fu’âd ve’l lübb, thk. Nicholas Heer. Kahire: Dâru İhyâi’l-kütübi’l-arabiyye.Tirmizî, Hakim. (2017). Kalbin Anlamı: Beyânü’l-fark, çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Hayykitap.Uludağ, Süleyman. (1994). İslam Düşüncesinin Yapısı, İstanbul: Dergah Yayınları.Uludağ, Süleyman. (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.Uludağ, Süleyman. (2001). Kalb. DİA, XXIV, 229-232.Uludağ, Süleyman. (2003). Marifet. DİA, XXVIII, 54-56.