40. Yıldönümünde İran Devrimi’nin Yeniden Değerlendirilmesi: Nedensel Dinamikleri

Bu makale, İran Devrimi’nin 40. yıldönümüne yaklaştığımız şu günlerde, 20. Yüzyılın bu son kapsamlı dönüştürücü modern hareketini yeniden değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Modern devrimci hareketler, sınıf bilincini pekiştiren bir ideolojik söylemle kıvılcımlanır; yükselen milliyetçilik duygusu üzerinden serpilir ve toplum ile devlet arasında yabancılaşmayı derinleştiren bir tetikleyici unsur üzerinden kitleleri harekete geçirir. Başlangıç motivasyonları itibariyle İran Devrimi de, modern bir siyasi harekettir. İran Devrimi’nde ideolojik söylem, belli toplumsal grupları kayıran yönetimi hedef almış, Şah rejimi ve yabancı destekçilerine karşı ilk husumet tohumlarını ekmiştir. 1920’lerin sonu ile 1950’lerin başı arasındaki dönemdeki modernleşme reformları ve millileştirme politikaları, toplumda etkili hoşnutsuz gruplar arasında ortak milliyetçi hislerin oluşmasını sağlamış, bu hisler, dış gücün desteğine dayalı yönetime karşı tepkisel duruşu güçlendirmiştir. Eski rejimin, 1973 Petrol Krizi sonrası artan petrol gelirlerini toplumsal gelişim projeleri yerine ağırlıklı olarak hızlandırılmış ağır sanayi yatırımları ve ordunun modernizasyonuna tahsis etmesiyse toplumla yönetim arasında yıkıcı bir yabancılaşma oluşmasına neden olmuş ve kitleleri harekete geçirmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İran Devrimi, ideolojik söylem, milliyetçilik, petrol gelirleri ve dağılımı, tahsisat ve rantiye devleti, boom-bust döngüleri

Reassessment of the Iranian Revolution in its 40th Anniversary: Its Causal Dynamics

This article reevaluates the Iranian Revolution as a modern movement. Modern revolutionary movements spark with an ideological discourse reinforcing class-consciousness; flourish upon growing sentiments of nationalism, and mobilize masses with a trigger that deepens the estrangement between state and society. In terms of its initial motivations, the Iranian Revolution was a modern political movement. In the Iranian case, ideological discourse targeted political elites favoring certain segments of the society, and planted the first seeds of hostility towards Shah’s regime and its foreign supporters. Modernization reforms and nationalization policies of the 1920-1955 period gave birth to common nationalist sentiments among influential and discontented social groups strengthening their reaction against the regime. Finally, the regime’s decision to allocate growing oil revenues after the 1973 oil crisis to heavy industry investments and military modernization programs instead of social development projects deepened the estrangement between state and society mobilizing masses towards a revolutionary movement.

Keywords:

Iranian Revolution, ideological discourse, nationalism, boom-bust cycles, oil revenues, allocation and rentier state,

PDF

___

AMUZEGAR, J. (1999) Managing oil wealth: OPEC’s windfalls and pitfalls. London: IB. Tauris.
ARJOMAND, S. A. (1988). The turban for the crown: the Islamic revolution in Iran. New York: Oxford University Press.
DAVIES, J. C. (1962). Toward a theory of revolution. American Sociological Review, 27, 1, 5-19.
HUNTINGTON, S. (1966a). The political modernization of traditional monarchies. Daedalus, 59, 3 , 763-788.
HUNTINGTON, S. (1968b). Political order in changing societies. New Haven: Yale University Press.
KARL, T. L. (1997). The paradox of plenty: oil booms and petro-states. Berkeley: University of California Press.
KEDDIE, N. R. (1981a). Roots of revolution: an interpretive history of modern Iran. New Haven: Yale University Press.
KEDDIE, N. R. (1983b). Iranian revolutions in comparative perspective. The American Historical Review, 88, 3, 579-598.
KRAPELS, E. N. (1980). Oil and security: problems and prospects of importing countries. G. Treverton, Energy and security in. New Jersey: Gower Publishing Company Ltd.
LUCIANI, G. (1990). The Arab state. Berkeley: University of California Press.
MAULL, H. (1980). Oil and influence: the oil weapon examined. G. Treverton, Energy and Security in. New Jersey: Gower Publishing Company Ltd.
MILANI, M. (1994). The making of Iran’s Islamic revolution: from monarchy to Islamic Republic. Boulder: Westview Press.
MILLER, J. (1996). God has ninety-nine names: reporting from a militant middle east, New York: Simon&Schuster.
MOADDEL, M. (1993). Class, politics, and ideology in the Iranian revolution. New York: Columbia University Press.
YERGIN, D. (1992). The prize: the epic quest for oil, money & power. New York: Touchstone Books.