Yıkıma Doğru Bir İmparatorluğun Salgınlarla İmtihanı: II. Meşrutiyet Dönemi Örneği
Osmanlı Devleti'nin son dönemi ekonomik krizler, savaşlar ve iç karışıklıklarla geçmiş, bunun yanı sıra salgın hastalıklarla da mücadele edilmiştir. İran ve Kafkasya üzerinden gelen ticaret yolları, kutsal topraklardan dönen ziyaretçiler, Antalya, İstanbul, İzmir ve Trabzon gibi liman kentlerine gelen gemiler, hastalıkların yayılmasında etkili olmuştur. Salgınların önlenmesinde karantina uygulaması, sınırların kapatılması, hijyen önlemleri gibi yöntemler kullanılmıştır. Tıbbi imkânlar ve genel ekonomik manzara mücadelenin sağlıklı yapılmasını engellemiştir. Farklı yöntemlerle sürdürülen mücadele, basında ve siyasal düzlemde çeşitli eleştirilere uğruyordu. Alınan önlemler eğitim, ulaşım ve ticaret gibi alanlarda aksamalara neden oluyor, bu durum eleştirilere yol açıyordu. Osmanlı arşiv belgelerinin ana kaynak olarak kullanıldığı bu çalışmada, II. Meşrutiyet dönemi salgınları ile yerel ve merkezi yönetimlerin aldığı önlemler anlatılmaya çalışılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinin temel kaynak olarak kullanıldığı bu çalışmada, II. Meşrutiyet dönemi salgınlarının toplumsal etkilerini, yerel ve merkezi yönetimin aldığı tedbirler anlatılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Salgın Hastalıklar, Kolera, Veba, 2. Meşrutiyet, Osmanlı İmparatorluğu
The Challenge of Epidemics of an Empire towards Collapse: An Example of the Second Constitution Era
The last period of the Ottoman Empire was full of economic crises, wars and internal turmoil, and epidemic diseases were also fought. Trade routes coming through Iran and the Caucasus, returning visitors from the holy lands, ships coming to port cities such as Antalya, Istanbul, Izmir and Trabzon have been effective in the spread of the diseases. In such epidemics, methods such as quarantine application, closing borders and hygiene measures were used to prevent the spread. Medical facilities and general economic situation prevented the struggle to be carried out properly. The struggle, which was carried out with different methods, was criticized in the press and at the political level. The measures taken caused problems in areas such as education, transportation and trade, which led to criticism. In this study Ottoman archive documents were used as the main source, the social effects of the II. Constitutional Era epidemics and the measures taken by local and central administrations were tried to be explained.
Keywords:
Epidemic, Cholera, Plague, 2nd Constitutional Era, Ottoman Empire,
___
- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
- A_MTZ.05. 19-112.
- BEO. 3839-287898, 3843-288198, 4103-307685, 4228-317038, 4233-317456.
- DH. EUM. THR. 98-95.
- DH. HMŞ. 14-26.
- DH. İD. 38-15, 50-6, 50-56, 53-24, 197-5.
- DH. MB. HPS. 6-17, 6-23, 45-11, 72-26, 75-8, 79-22, 98-40.
- DH. MB. HPS. M. 2-37.
- DH. MKT. 1239-1, 2617-64 /68, 2615-50, 2650-93.
- DH. MUİ. 1-32, 3-19, 148-40.
- DH. ŞFR. 461-64.
- HR. İD. 10-63.
- HR. SFR.04. 682-84, 843-26.
- HR. SYS. 2224-45, 2225-18, 2225-36, 2261-20.
- MF. IBT. 204-27, 295-13.
- MF. MKT. 1041-14, 1178-58.
- ML. EEM. 849-41.
- Meclis-i Mebusan Zabıt Cerideleri
- MMZC. C: 1, D: 1 İ:6.
- MMZC. C: 2, D: 1, İ:29.
- MMZC. C: 2, D: 1, İ:33.
- MMZC. C: 4, D: 1, İ:61.
- MMZC. C: 5, D: 1, İ:83.
- MMZC. C: 5, D: 1, İ:75.
- MMZC. C: 6, D: 1, İ:102.
- Gazeteler
- İkdam, No: 6895.
- Sabah, No: 7311, 8343.
- Türkiye, No: 4.
- Diğer Kaynaklar
- Arık, Feda Şamil. “Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları”. A.Ü. Tarih Araştırmaları Dergisi. XV/26 (1991): 27-57.
- Ayar, Mesut. “Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgını: İstanbul Örneği 1892-1895”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2005.
- Castel, Robert. Ücretli Çalışmanın Tarihçesi. Çev., Işık Ergüden. İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.
- Dersaadet 1330 Senesine Mahsus Sıhhi İstatistiklerdir, Dersaadet 1331, Şehremaneti Sıhhiye Müdüriyeti.
- Faroqhi, Suraiya. Osmanlı İmparatorluğu’nda Yollara Düşenler. İstanbul: Kitap Yayınları, 2016.
- Faroqhi, Suraiya. “Krizler ve Değişim 1590-1699”. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 2. Der., Halil İnalcık ve Donald Quataert. İstanbul: Eren Yayınları, 2004.
- Gazel, Ahmet Ali. “Tanin Muhabiri Ahmet Şerif Beyin Notlarında Osmanlı Hapishaneleri". Hapishane Kitabı. Der., Emine Gürsoy Naskalli ve Hilal Oytun Altun. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2005.
- Huberman, Leo. Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla. Çev., Murat Belge. İstanbul: İletişim Yayınları, 1995.
- Karaimamoğlu, Tolgahan. “Kara Ölüm Veba Salgını ve Ortaçağ İngiltere’sine Etkileri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 37 (2016): 591-610.
- Özdemir, Hikmet. Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2005.
- Özden, Kemal ve Özmat, Mustafa. “Salgın ve Kent: 1347 Veba Salgınının Avrupa’da Sosyal, Politik ve Ekonomik Sonuçları”. İdeal Kent Dergisi. 12 (2014): 60-87.
- Quataert, Donald. “19. Yüzyıla Genel Bakış: Islahatlar Devri 1812-1914”. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 2. Der., Halil İnalcık ve Donald Quataert. İstanbul: Eren Yayınları, 2005: 885-1051.
- Roberts, J.M. Avrupa Tarihi. Çev., Fethi Aytuna. İstanbul: İnkılap Yayınları, 2015.
- Sakaoğlu, Necdet. Bu Mülkün Sultanları. İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.
- Solakzade Tarihi. İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 1297.
- Tanilli, Server. Yüzyılların Gerçeği ve Mirası İnsanlık Tarihine Giriş: Ortaçağ. İstanbul: Cem Yayınları, 1995.
- Topkaya, Özgür. “Sosyal Politika Bağlamında Dünyada Sağlık Politikalarının Tarihsel Gelişimi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 21/2 (2016): 707-722.
- Turna, Nalan. “İstanbul’un Veba ile İmtihanı: 1811-1812 Veba Salgını Bağlamında Toplum ve Ekonomi”. Studies of the Ottoman Domain. 1/1 (2011): 1-36.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Okur Yazar Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
Yıkıma Doğru Bir İmparatorluğun Salgınlarla İmtihanı: II. Meşrutiyet Dönemi Örneği
Muhammet Emin ÇAYCİ, Abidin ÇEVİK
Tüketim Toplumu Kavramı Çerçevesinde Koronavirüs Döneminde Influencer Etkisi
Ali Murat YEL, Feyza ÜNLÜ DALAYLI
Yine Bir Salgın, Yeni Bir Salgın
Türk Romanında Salgın Hastalıklar
Karantinada Dasein Olmak: Homemade Antoloji Serisine Heideggerci Bir Okuma