İRAN’DA KAÇAR HANEDAN DÖNEMİ DEVLET VE ULEMA İLİŞKİSİ (1775-1925)

İran’ın 1979 devrimi ile iktidarı ele geçiren Şia uleması, bu dönemden önceherhangi bir devletin meşruluğunu reddederek kendilerini siyasetten uzak tutmaya çalışmışlardı. Safevi imparatorluğunun kurulması ve Şia mezhebinin devlet tarafından resmi mezhep ilan edilmesi, Şia uleması için yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Bu döneme dek siyasetten uzak duran Şia uleması, Şia mezhebinin yeni bir siyasi fıkıh sahibi olması için yeni teoriler ortaya koymaya gayret etmişlerdi. Ancak ulema tarafından üretilen yeni teorilerde ulemanın kendilerine siyasi yetki tanımamışlardı. Sadece Sünni fıkıhta olduğu gibi, sultanın sayesinde emniyetin sağlandığı bir toplum, sultanı olmayıp emniyetsizlik içinde yaşayan topluma tercih edilip devletin meşruluğu konusunda şerri bir hüküm olduğuna dair iddialarını ileri sürdüler. Ancak ulema, Kaçarlar döneminde, modernleşen toplumda etkili bir şekilde rol oynamak amacıyla, devlet ile rekabet arayışına girdiler.Bu çalışmada, Kaçar döneminde ulemanın toplumsal rolleri açıklanarak, devlet tarafından yapılan modern reformlar nedeniyle ulemanın gelir ve toplumsal sermayelerinin nasıl etkilendiği gösterilmeye çalışıldı. Ayrıca yapılan modern reformlar, ulema ile devlet arasındakiilişkinin rekabete dönüşümü ve modern İran siyasetinde ulemanın değişen rolü incelendi.

RELATIONS BETWEEN THE STATE AND THE ULEMA IN IRAN DURING THE QAJAR DYNASTY (1775-1925)

The Shia scholars (Ulema), who seized power in 1979 with the İranian revolution, tried to distance themselves from politics by denying the legitimacy of any state for a long time. The establishment of the Safavid Empire and the declaration of the Shia sect by the state marked the beginning of a new era for the Shia Ulema. Until this period, they tried to create a new political Fiqh of the Shia, being the Shia who stayed away from politics. However, in the new theories produced by the Ulema, they gave no political authority to the Ulema. Just as in Sunni Fiqh, they claimed that the sultan, who provides security, is preferred to no the sultan to the society living in insecurity, and supports the state. However, during the Qajars period, the Ulema sought competition with the state in order to influence society and play an effective role.

Keywords:

Iran, Qajar Dynasty Shia Scholars,

PDF

___

Ademiyet, F. (1983). Amir Kebir ve İran. Tahran: Kharezmi.

Ademiyet, F. (2008). İdeoloji-ye Nehzet-e Meşrutiyet-e İran [İran Meşrutiyet Devriminin İdeolojisi]. Tahran: Gostere.

Ademiyet, F. (1981). Shoresh ber İmtiyaz Reji. Tahran: Peyam.

Akyol, A. A. (2019). İran’da Rıza Şah Dönemı̇ Modernleşme Sürecı̇nı̇n Şı̇a Ulemasına Etkı̇sı̇. Tarih Okulu Dergisi, (XL), 145-170.

Algar, H. (1990). Din ve Dolet der Doreye Qajar [Kacar Döneminde Din ve Devlet] (2. Baskı b.). (A. Seri, Çev.) Tahran: Tus Yayınevi.

Amanet, A. (2006). Kebleye Alem [Alemin Kıblesi]. Tahran: Karnameh.

Caferiyan, R. (2000). Sfeviye der Arseye Din, Ferheng ve Siyaset [Safeviye Din, Kültür ve Siyaset Sahnesinde] (Cilt I). Kum: Pejuheşkedeye Havze ve Daneşgah.

Dağı, İ. D. (2002). Ortadoğu'da İslam ve Siyaset. İstanbul: Boyut Kitapları.

Eminul-Devle, A. H. (1962). Khaterat-e Siyasi-ye Eminul-Devle [Eminul-Devle'nin Siyasi Hatıratı]. Tahran: Amir Kebir.

Etemadulsaltane, M. H. (1988). Meratul Beldan (Cilt I). (A. N. Moheddes, Dü.) Tahran: Tahran Üniversitesinin Yayın Merkezi.

Floor, W. (2011). Nezame Ghazaei der Asre Kaçar ve Pehlevi. (H. Zandiye, Çev.) Kum: Pejoheshghahe Hoze & Daneshghah.

Foran, J. (1998). Moqavemete Shekenende. Tahran: Rasa Yayınları.

Ghanimi, A. R. (1985). Tarikhe Daneshgahaye Bozorge İslami. (N. Kasaei, Çev.) Tahran: Yazdan.

Habibabadi, M. A. (1958). Mekarem ul Asar . İsfehan: Kemal.

İhbariyye. (2019, 08 16). 08 15, 2020 tarihinde Daneshnameye Fereq-q Eslami [İslam Fırkaların Ensiklopedisi]: http://www.wikiferaq.org/index.php/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%87 adresinden alındı.

Kadiver, M. (2019, Mart 18). Foqehaye Monker-e Velayet-e Fakih [Velayet-e Fakih-i İnkar Eden Ulema]. Ağustos 3, 2020 tarihinde Mohsen Kadiver Offical Website: https://kadivar.com/17017/ adresinden alındı.

Kadiver, M. (2008). Nezeriyehay-e Dolet der Fekh-e Shie [Şia Fıkhında Devlet Teorileri]. Tahran: Ney Yayınevi.

Kasravi, A. (1984). Tarikh-e Meşrutey-e İran [İran'ın Meşrute Tarihi] (Cilt I). Tahran: Amir Kebir. Katouzian, N. (2003). Kanune Madani der Nezme Hukuke Kununi [Kanuni Hukukta Medeni Kanun]. Tehran: Mizan.

Mafi, H. M. (1985). Mukaddemat Meshrutiyet. Tahran: Ferdosi.

Makki, H. (1949). Zendeganiye Amir Kebir. Tahran: Dunyaye Ketab.

Mostofi, A. (2007). Sherh-e Zendegani-ye Man, Traikh-e Edari ve Ejtemaei-ye Doreye Kaçar [Benim Hayatım, Kaçar Döneminin İdari ve Toplumsal Tarihi] (Cilt 1). Tahran: Hermes Yayınları. Mostofi, H. (1339 (1997)). Nezhet Ul Qulub (Yeni Baskı b.). (M. D. Siyaqi, Dü.) kazvin: Taha.

Nadermirza, Ş. (1981). Tarikh ve Jografiyaye Darulsaltane-ye Tebriz [Saltanat Diyarı Olan Tebriz'in Tarih ve Coğrafyası ] (3. Baskı b.). Tahran: İkbal.

Natik, H. (1994). Bazerganan der Dado Seted ba Bank Şahi ve Qerardade Tenbaku [Tenbaku Anlaşması ve Bank Şahiyle Aliş Veriş Yapan Tüccarlar]. Paris: Khaveran.

Natik, H. (1989). İran der Rahyabi-ye Ferhangi [İran Kültürel Yol Bulmada]. Paris: Khaveran Yyaınevi.

Nizam-ülMülk, K. (1961). Siyaset Nameh. (H. Darke, Dü.) Tehran: Bunghahe Tercume ve Neshre Ketab.

Oruç, H. (2015). İmamet İnancı ve Şia Fırkalarındaki Farklı Yorumları. https://www.researchgate.net/publication/314100529_Imamet_Inanci_ve_Sia_Firkalarindaki_Farkli_Yorumlari , 1-15.

Pakravan, E. (1999). Abbas Mirza Şahzdeh-ye Eslah Teleb [Abbas Mirza Reformist Bir Şehzade]. (S. Ruhi, Çev.) Tahran: Neşre Tarih İran.

Pakravan, E. (1998). Ağa Muhammed Han Kaçar. (J. Efkari, Çev.) Tahran: Cami.

Qasemi, P. E. (1998). Madarese Jadid der Doreye Qajar. Tahran: Merkeze Nashre Daneshgahi.

Sariulkalem, M. (2011). Eqtedargerayei İrani der Asr-e Kaçar [İran'da İktidarçılık]. Tahran: Forozan.

Sepehr, M. T.-e. (1998). Nasekh-ul Tavarikh Tarikh-e Kajariye [Kaçarların Tarihi] (Cilt 1). (C. Kşyanfer, Dü.) Tahran: Asatir.

Shamim, A. A. (2008). İran der Dore-ye Kaçar [İran Kaçar Döneminde] (2. Baskı b.). Tahran: Behzad.