Pınar GÖZLÜK KIRMIZIOĞLU, Okşan BAŞOĞLU, Cesur PEHLEVAN, Erdal ESER, Betül Kocaoğlu, Hasan TOPDEMİR, Nevzat TORUN

TARSUS (MAKAM CAMİ) İNSANLARINDA AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI

Özet: Bu çalışmada, Tarsus Makam Cami Son Cemaat yerinde yapılan kurtarma kazısından ele geçen ve 18.-19. yüzyıla tarihlendirilen erişkin bireylere ait toplam 37 çene ve 210 daimi diş paleopatolojik açıdan incelenmiştir. Tarsus Makam Cami erişkinlerinin daimi dişlerinde ve çenelerinde, diş aşınması (% 95,37), diş çürüğü (% 28,09), hipopilazi (% 14,29), diştaşı (% 50,95), apse (% 1,67), alveol kaybı (% 64,86) ve ölüm öncesi (antemortem) diş kaybı (% 12,78) gibi lezyonlar saptanmıştır. Elde edilen veriler, farklı zamanlarda ve farklı coğrafik ortamlarda yaşamış diğer eski Anadolu toplumları ile karşılaştırılmış, incelenen toplumda özellikle diş çürüğü ve diştaşı gibi lezyonlar birçok topluma göre daha yüksek oranda kaydedilmiştir. Alveol kaybı oranı da yüksektir. Fakat bu lezyon, karşılaştırılan toplumların birçoğuna yakın değerler vermektedir. Tarsus elverişli toprakları nedeniyle tarımın oldukça yoğun yapıldığı bir bölgedir. Tarsus erişkinlerinin daimi dişlerinde saptanan yüksek diş çürüğü ve diştaşı oranları, bu bölgedeki tarımsal yaşam biçimini desteklemektedir. Aynı zamanda yüksek alveol kaybı ve diştaşı oluşumu, incelenen bireylerin ağız hijyenlerine çok da dikkat etmediklerini düşündürmektedir. Anahtar Kelimeler: Tarsus, 18.-19. Yüzyıl, Diş ve Çene Patolojisi, Ağız Sağlığı. Abstract: In this study, with the total of 37 jaw and 210 permanent teeth of adult individuals dating back to 18th-19th century has been recovered from the excavations in the narthex of the Tarsus Authorithy Mosque and examined in terms of paleopathology. Lessions such as tooth wear (% 95,37), tooth decay (% 28,09), hypoplasia (% 14,29), calculus (% 50,95), abscess (% 1.67 on), alveolar loss (% 64,86) and pre-death (antemortem) tooth loss (% 12,78) is found on the permanent teeth and in the jaw of adults in Tarsus Mosque. The data obtained is compared with other ancient Anatolian populations who lived in the different times and in different geographical environments, lesions such as dental caries and calculus was recorded higher in the surveyed community than in many of the other populations. Alveolar bone loss rate is also high. However, this lesion value is very close to many of the compared community values. Tarsus is a region where agriculture is done intensively due to it's arable soil. Tartar and tooth decay in the permanent teeth of Tarsus adults detected at high rates encourages the agricultural way of life in the region. At the same time, high alveolar bone loss and the formation of dental calculus individuals suggests that individuals examined did not pay much attention to their oral hygiene. KeyWords: Tarsus, 18th- 19th Century, Dental and Jaw Pathology, Oral health.

PDF

___

ATAMTÜRK, D. ve İ. Duyar. (2008). “Adramytteion (Örentepe) İskeletlerinde Ağız ve Diş Sağlığı”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, cilt.25, S.1, ss.1-15.
BOUIVİLLE C. CONSTANCE WESTERMANN T.S. & NEWELL R.R. (1983). “Les Restes Humains Mesolithiques de I’Abri Corbille, Istres (Bouches du Rhone)”, Bulletins et Memoires de la Societe d’anthropologie de Paris, S.13, ss.89-110.
BROTHWELL, D.R. (1981), Digging up Bones, Oxford University Press, London, 3. Baskı.
BUİKSTRA, J.E. ve D.H. Ubelaker, (1994). “Standards: For Data Collection From Human Skeletal Remains”, Arkansas Archeological Survey Research Series, No:44
ÇIRAK, A., M.T., Çırak, A.C., Erkman. (2013). “Kelenderis Halkının Diş ve Çene Paleopatolojileri”, OLBA, Vol.: XXI, s.1-25.
ERDAL Y.S. (1996). İznik Geç Bizans Dönemi İnsanlarının Çene ve Dişlerinin Antropolojik Açıdan İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
ERDAL, Y.S. (2003). “Büyük Saray-Eski Cezaevi Çevresi Kazılarında Gün Işığına Çıkarılan İnsan Kalıntılarının Antropolojik Analizi”, 18. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, (ss.15-30).
ERDAL, Y.S. (2011). “Tasmasor Yakınçağ Nekropolü ve İskeletlerinin Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi”, iç. Tasmasor (Erzurum Ovası’nda Bir Demir Çağı Yerleşmesi / An Iron Age Settlement in Erzurum Plain), (ed. S. Y. Şenyurt), s.255-359.
ERKMAN, C. (2008). Van Dilkaya Erken Demir Çağı ve Orta Çağ Toplumunda Ağız ve Diş Sağlığı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tez, Ankara.
EROĞLU, S. (1998). Sardis Roma-Bizans Toplumlarında Diş Hastalıkları ve Ağız Sağlığı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
ESER, E. (2014). “Tarsus, Makam Camii-Hz. Danyal Makam Türbesi Kazısı”, C. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, cilt.38, Sayı.2, ss. 1-34.
GÖZLÜK, P. A. Yiğit ve A.C. Erkman, (2004). “Van Kalesi / Eski Van Şehri İnsanlarındaki Sağlık Sorunları”, 19. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, (s.51-62).
GÖZLÜK, P. (2004). Van-Karagündüz Populasyonunun Dişlerinin ve Çenelerinin Paleopatolojik Açıdan İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
GÖZLÜK P., Ö. Durgunlu, S. Özdemir, M. Taşlıalan ve A. Sevim. (2006). “Symrna Agorası İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi”, 21. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, (ss.125-140).
GÖZLÜK KIRMIZIOĞLU P., F. Yaşar, A. Yiğit, A. Sevim Erol. (2009). “Kyzikos İskeletlerinin Dental Analizi”, 24. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, (ss.139-162).
GÖZLÜK KIRMIZIOĞLU, P., Z. F. Yaşar, A. Yiğit, F. Suata Alpaslan, A. Sevim Erol ve B. Kesikçiler. (2010). “Trabzon Kızlar Manastırı İskeletlerinde Ağız ve Diş Sağ1ığı”, 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, s.127-150.
HİLLSON, S. (1990). Teeth, Cambridge University Press, New York.
HİLLSON S. (2000). “Dental Pathology”, iç. Biological Anthropology of the Human Skeleton, (ed. Katzenberg, M. A. ve S. R. Saunders), ss.249-286.
KARAÖZ ARIHAN, S., A. Çırak, A.C. Erkman. (2010). “Datca / Burgaz İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi”, 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, (ss.297-310).
KATZENBERG, M.A. ve S.R. Saunders (ed.). (2000). Biological Anthropology of the Human Skeleton, A John Wiley & Sons, Inc., Publication, New York.
ORTNER, D. J. ve W. G. J. Putschar. (1985). Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains, Smithsonian Institution, Press Washington.
ÖZBEK, M. (1988). “Çayönü İnsanlarında Diş ve Dişeti Hastalıkları”, 5. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (ss.367-395).
ŞENYURT S. Y., (ed.). (2011). Tasmasor, (Erzurum Ovası’nda Bir Demir Çağı Yerleşmesi / An Iron Age Settlement in Erzurum Plain), Ankara: Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Arkeolojik Kurtarma Kazıları Yayınları: 4 / Bakü-Tbilisi-Ceyhan Crude Oil Pipeline Publications of Archaeological Salvage Excavations: 4.
TANRIVERDİ, H.G. (2006). Tarsus’ta Türk İslam Mimarisi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
UBELAKER, D.H. (1978). Human Skeletal Remains: Excavation, Analysis, Interpretation, Smithsonian Institution, Aldire Publishering Company, Chicago.
ULUTAŞ, S. (2013). “Tarsus’ta Tarımsal Coğrafya ve Üretim (1830-1856)”, International Journal of Social Science, cilt. 6, S.1, ss.1473-1493.
ÜSTÜNDAĞ, H. ve F. A. Demirel. (2009). “Alanya Kalesi İskelet Topluluğunda Ağız ve Diş Sağlığı”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, cilt.26, S.1, ss.219-234.
WORKSHOP OF EUROPEAN ANTROPOLOGİSTS (WEA). (1980). "Recommendations for Age and Sex Diagnoses of Skeletons", Journal of Human Evolution, cilt.9, S.7, ss.517-549.
YAŞAR, Z. F. (2007). Adli Dental Antropoloji: Dental Antropoloji Açısından Minnetpınarı ve Güllüdere Toplumlarının Dişlerinin Karşılaştırmalı Analizi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
YILDIZ, A. (2008). “Tarsus Makam-ı Danyal Camii Kurtarma Kazısı”, 16. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 25-27 Nisan 2007, Marmaris, (ss: 31-46). Ankara.
ZOROĞLU, L. (1995). Tarsus Tarihi ve Tarihsel Anıtlar, Adana.
WIKIPEDIA. “Tarsus”, (erişim adresi:
https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Tarsus), (erişim tarihi: Ekim 2015).
https://tarsusum.blogcu.com, Erişim Tarihi: Ekim 2015.