MARX’TA YANILSAMA VE İDEOLOJİ OLARAK DİN

Marx, doğrudan dini analiz eden herhangi bir yazı kaleme almamakla birlikte, din sosyolojisi kuramları arasında önemli bir yere sahiptir. O, din hakkındaki düşüncelerini dolaylı olarak -Hegel, Feuerbach ve Bauer’in düşünceleri ile İngiliz ekonomipolitiğinin eleştirisini yaparken- dile getirmiştir. Bu çalışmanın ana amacı, Marx’ın gazete yazılarında, makalelerinde ve kitaplarında sunduğu din anlayışının kronolojik bir derlemesini yapmaktır. Marx’a göre din, hem yanılsama hem de ideolojinin bir türüdür. Çalışma, Marx’ın ilk dönem yazılarında din olgusunun daha fazla yer tuttuğunu ve dinin bu dönemde genellikle bir yanılsama olarak anlaşıldığını ortaya koymaktadır. Sonraki yazılarda Marx’ın din analizi yerini ideoloji analizine bırakmıştır. Yanılsama olarak din, soyut insanın evren, dünya, insanlık ve hayatın anlamıyla ilgili sorulara yetkin cevap verebilecek bilgi donanımından yoksun olmasından kaynaklanmaktadır. Dinin ideolojik boyutu ise somut/toplumsal insanın çıkar çatışmasından kaynaklanmaktadır. Burada din, mülkiyeti ve üst sınıfların çıkarlarını meşrulaştırarak, alt-sınıfların sosyal yapıyı sorgulamalarını önleyen araca dönüşür. Marx’ın sosyolojisinde din, ister yanılsama olsun, ister ideolojinin bir türü olsun, insanı kendine yabancılaştırıcı bir yanlış bilinçtir. Dinin herhangi bir olumlu işlevi yoktur. Ona göre, din eleştirisi, büyük ölçüde Genç Hegelciler tarafından tamamlanmıştır; kapitalizmin yükselişi ise dinin pratikte aşındığı bir zemin oluşturmaktadır. Sosyalizmin gelişiyle din kendiliğinden ortadan kalkacağı için, sosyalistlerin dine karşı özel bir strateji geliştirmelerine gerek yoktur.

Anahtar Kelimeler:

Din Sosyolojisi, Marx’ın Din Yorumu, Kapitalizm ve Din, İdeoloji, Yabancılaşma

-

Marx has an important place among religion sociology theorists, although he did not directly write any papers that reported any analysis of religion. Instead, he expressed his thoughts on religion by criticizing the opinions by Hegel, Feuerbach, Bauer and English economy politicians. The main purpose of this study is to present a chronological compilation on religion concept, presented in his newspaper articles, papers and books. According to Marx, religion is both a kind of illusion and an ideology. This study reveals that the religion phenomenon keeps a broader place in his early papers, and that in a general sense, religion is understood as an illusion. In his later papers, religion analysis replaced with ideology analysis. Religion as an illusion results from the lack of information competence which abstract man can sufficiently answer all the questions in the universe, the world, humanity and life. The ideological dimension of religion results from conflict of interest among concrete and social men. Thus, religion is transformed into an instrument that prevents calling into question by legitimating the property and the profits of upper classes. In Marx’ sociology, religion, either an illusion or an ideology kind, is a fallacious consciousness. Religion has no if any positive function. For him, critics on religion are completed by Young Hegelians; the rise of capitalism creates a surface where religion is corroded in practice. As religion will be lost when socialism comes, there is no need to develop any particular strategy against religion

Keywords:

Religion Sociology, Marx’s Religion Interpretation, Capitalism and Religion, Ideology, Alienation,

PDF

___

AKTÜRK, Şener (2011). “Marx’ın Yahudi Sorunu: Laik Devlet-Dindar Sivil Toplum Eleş- tirisi”, Doğu Batı, Sayı, 55. ss. 199-240.
ARON, Raymond (1979). Aydınların Afyonu, Çev. İzzet Tanju, İstanbul, Tur Yayınları.
ARON, Raymond (1994). Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Çev. Korkmaz Alemdar, Ankara, Bilgi Yayınevi.
BERKES, Niyazi (1968). “Önsöz”, (İç.) Yahudi Meselesi, Karl Marx, Çev. Niyazi Berkes, Ankara, Sol Yayınlar, ss. 7-9.
BENHABİB, Seyla (2005). Eleştiri Norm ve Ütopya, Çev. İsmet Tekerek, İstanbul, İleti- şim Yayınları.
BERMAN, Marshal (2001). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, Çev. Ümit Altuğ, Bülent Peker. İstanbul, İletişim Yayınları.
BOTTOMORE, Tom ve RUBEL, Maximilien (2006). “Marx’ın Sosyolojisi ve Sosyal Felsefesi”, (İç.) Marx’ın Sosyolojisi, Tom Bottomore ve Maximilien Rubel, Çev. Zuhal Bilgin, İstanbul, Chiviyazıları Yayınevi, ss. 19-55.
CALLINICOS, Alex (2007). Toplum Kuramı, Çev. Yasemin Tezgiden, İstanbul, İletişim Yayınları.
COSER, Lewis A. (2010). Sosyolojik Düşüncenin Ustaları, Çev. Himmet Hülür, Serhat Toker ve İbrahim Mazman, Ankara, De Ki Basım Yayım.
EAGLETON, Terry (2014). Tanrının Ölümü ve Kültür, Çev. Selin Dingiloğlu, İstanbul. Yordam Yayınları.
EDLES, Desfor Laura (2005). Uygulamalı Kültürel Sosyoloji, Çev. Cumhur Atay, İstanbul, Babil Yayınları.
FEUERBACH, Ludwig (2008). Hıristiyanlığın Özü, Çev. Oğuz Özügül, İstanbul, Say Yayınları.
GARAUDY, Roger (1975). Marks İçin Anahtar, Çev. Ahmet Taner Kışlalı, Ankara, Bilgi Yayınları.
GIDDENS, Anthony (2009). Kapitalizm ve Modern Sosyal Teori, Çev. Ümit Tatlıcan, İstanbul, İletişim Yayınları.
HEGEL, G. W. Friedrich (1986). “Tarihte Akıl’dan Seçme Parçalar” Çev. Önay Sözer, (İç.) Batı’da Siyasi Düşünceler Tarihi-III, Haz. Mete Tunçay, Ankara, Teori Yayınları, ss. 4-20.
HEGEL, G. W. Friedrich (2011). Tinin Görüngübilimi, Çev. Aziz Yardımlı, İstanbul, İdea Yayınları.
LEFEBVRE, Henri (1996). Marks’ın Sosyolojisi, Çev. Selahattin Hilav, İstanbul, Sorun Yayınları.
MARCUSE, Herbert (2000). Us ve Devrim: Hegel ve Toplumsal Kuramın Doğuşu, Çev. Aziz Yardımlı, İstanbul, İdea Yayınları.
MARX, Karl (1966). Kapital-I, Çev. Mehmet Selik, Ankara, Sol Yayınlar.
MARX, Karl (1968). Yahudi Meselesi, Çev. Niyazi Berkes, Ankara, Sol Yayınlar.
MARX, Karl (1979). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, Çev. Sevim Belli, Ankara, Sol Yayınlar.
MARX, Karl (1986). 1844 Felsefe Yazıları, Çev. Murat Belge, Ankara, V Yayınları.
MARX, Karl (2006). “Seçilmiş Yazılar”, (İç.) Marx’ın Sosyolojisi, Tom Bottomore, Maximilien Rubel, Çev. Zuhal Bilgin, İstanbul, Chiviyazıları Yayınevi, ss. 83-313.
MARX, Karl (2009). Hegel’in Hukuk Felsefesinin Eleştirisi, Çev. Kenan Somer, Ankara, Sol Yayınları.
MARX, Karl ve ENGELS, Friedrich (1968). Alman İdeolojisi: Feuerbach, Çev. Selahattin Hilav, İstanbul, Sosyal Yayınlar.
MARX, Karl ve ENGELS, Friedrich (2008). Din Üzerine, Çev. Kaya Güvenç, Ankara, Sol Yayınları.
MARX, Karl ve ENGELS, Friedrich (2013). Komünist Manifesto, Çev. Celal Üster ve Nur Deriş, İstanbul, Can Yayınları
MATTELART, Arnold (2005). Gezegensel Ütopya, Çev. Şule Çiltaş, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
MCLELLAN, David (2005). İdeoloji, Çev. Barış Yıldırım, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
MORRIS, Brian (2004). Din Üzerine Antropolojik İncelemeler, Çev. Tayfun Atay, Ankara, İmge Kitabevi
NISBET, Robert (2013). Sosyolojik Düşünce Geleneği, Çev. Yusuf Kaplan, İstanbul, Paradigma Yayınları.
PADEN, William E. (2008). Kutsalın Yorumu, Çev. Abdurrahman Kurt, Bursa, Sentez Yayınları.
SABINE, George (2000). Yakınçağ Siyasal Düşünce Tarihi, Çev. Özer Ozankaya, İstanbul, Cem Yayınları