197133

BEREKETLİ HİLAL'İN KUZEYİNDE YENİ ARAŞTIRMALAR: ADIYAMAN BÖLGESİ

Adıyaman, Bereketli Hilal’in en kuzeyinde, prehistorik dönemlerden itibaren kesintisiz bir şekilde yerleşilmiş bir bölgedir. Burada yapılan Prehistorik ve Protohistorik dönemlere ait çalışmaların tamamına yakını Adıyaman’ın batısında, Fırat Vadisi’nde gerçekleşmiştir. Aşağı Fırat Projesi kapsamında 1977’de başlatılan yüzey araştırmaları bazı kurtarma kazıları ile devam etmiştir. Bölgede yapılan son yüzey araştırmaları ise 1985-1988 yılları arasında Tille kazı ekibi tarafından gerçekleşmiştir. Adıyaman’ın prehistorik ve protohistorik dönemlerine ilişkin yeni çalışmalar, 25 yıl aradan sonra, 2013 yılında tekrar başlatılmış ve halen sürdürülmektedir. Öncelikli olarak Merkez İlçe’de başlayan çalışmalar daha sonra Adıyaman’ın batısına, sonrasında kuzeyine yönelmiştir. Son olarak, Adıyaman’ın doğu tarafında yüzey araştırmalarına devam edilmiştir. 2016 yılına kadar 78 adet arkeolojik sit incelenmiştir. Bunlardan 38 tanesi, ilk olarak araştırma ekibimiz tarafından arkeoloji literatürüne kazandırılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda M.Ö. 3. ve 2. bin ağırlıklı yerleşmeler saptanmış olsa da Neolitik’ten başlayarak Demir Çağı’na kadar ki süreç izlenebilmiştir. Kuşkusuz, Adıyaman K. Suriye kültür bölgesinde yer almaktadır. Ancak bunun yanında Doğu Anadolu ile ilişkileri ortaya koyan seramik buluntularda ele geçmiştir. Yüzey araştırmalarında ele geçen Halaf türü seramikler, M.Ö. 3. bine ait cyma-recta, caliciform, Suriye şişesi tipinde kaplar ve M.Ö. 2. bine ait “ağzı yivli kaplar”, komşu bölgelerle olan kültürel birlikteliği ortaya koymaktadır. Adıyaman’ın orta ve kuzey yerleşmelerinde ele geçen Karaz türü seramik ise, Doğu Anadolu Bölgesi ile olan ilişkileri gösterir. Neredeyse bütün yerleşmelerde ele geçen çakmaktaşı çekirdek ve dilgiler, bölgenin çakmaktaşı kaynakları açısından çok zengin olduğunu ortaya koymaktadır. Adıyaman’da, Plaeolitik Çağ’dan başlayarak bütün dönemlerin kesintisiz bir şekilde saptanmış olması bölge ve araştırmacılar için son derece önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Adıyaman, güneydoğu Anadolu, yüzey araştırması, prehistorya, protohistorya

PDF

___

BAŞGELEN, Nezih. (2003), Nemrut Dağı Keşfi, Kazıları, Anıtları. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. İstanbul.
BLAYLOCK Stuart, (2009) Tille Höyük 3.1. Hertford.
BLAYLOCK, Stuart R. - FRENCH, David - SUMMERS, Geoffrey D. (1990), “The Adiyaman Survey: An Interim Report” Anatolian Studies, Vol. 40, ss. 81-135
DÖRNER, Friedrich Karl. (1999), Nemrud Dağı’nın Zirvesinde Tanrıların Tahtları, Çev. Ülkü, V.,TTK, Ankara.
ELLIS, Richard S. (1984), “The Gritille Project” V. Kazı Sonuçları Toplantısı, ss. 117-122.
ELLIS, Richard S. (1985), “The 1983 Season At Gritille” VI. Kazı Sonuçları Toplantısı, ss. 65-70.
ELLIS, Richard S. (1986), “Gritille 1984” VII. Kazı Sonuçları Toplantısı, ss. 261-270
EZER, Sabahattin - YAĞIZ, Kahraman - DEMİRTAŞ, F. Işıl - ÖZÇİRİŞ, Muzaffer. (2015), “Adıyaman İli Prehistorik ve Protohistorik Çağ 2013 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırmaları” 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı. 1. Cilt. ss. 175-192
EZER, Sabahattin - YAĞIZ, Kahraman - ÖZÇİRİŞ, Muzaffer - ZORLU, Kemal. (2016), “Adıyaman İli Prehistorik ve Protohistorik Çağ 2014 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırmaları” 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı. 1. Cilt. ss. 1-20
EZER, Sabahattin - YAĞIZ, Kahraman - ZORLU, Kemal - ÖZÇİRİŞ, Muzaffer. (2016), “Adıyaman İli Prehistorik ve Protohistorik Çağ 2015 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırmaları” 34. Araştırma Sonuçları Toplantısı. 1. Cilt. ss. 465-481.
GARELLI, Paul. (1998), “Hahhum un Relais Asyrien sur la Route Commerciale de la Cappadoce” XXXIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi. ss. 451-456
GOELL, Theresa. (1974), “Samosata Archaeological Excavations, Turkey, 1967” National Geographic Society Research Reports, 1969 Projects, ss. 83-109
GOJKO, Barjamovic. (2011), A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period. Museum Tusculanum Press
GÜNBATTI, Cahit. (2012), Kültepe-Kaniş. Anadolu’da İlk Yazı, İlk Belgeler. Kayseri
HAWKINS, J. David - WEEDEN, Mark. (2017) “Kizzuwatna and the Euphrates States: Kummaha, Elbistan, Malatya: Philology” M. Weeden - Lee Z. Ullmann (eds.), Hittite Landscape and Geography. ss. 281-294.
MOORE, John. (1993) Tille Höyük 1. Oxford
ÖZDOĞAN, Mehmet. (1977), Aşağı Fırat Havzası 1977 Yüzey Araştırmaları, İstanbul.
ÖZDOĞAN, Mehmet. (2000), “Aşağı Fırat Yüzey Araştırması” O. Belli (Ed.), Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi. ss.314-317
ÖZGÜÇ, Nimet. (2009), Samsat, TTK. Ankara.
ROODENBERG, Jacob. (1982), “Hayaz Höyük Kazısının İlk Sonuçları” III. Kazı Sonuçları Toplantısı, ss. 93-94.
ROODENBERG, Jacob. (1985), “1983 Yılı Hayaz Höyük ve Civarı (Kumartepe) Kazıları” VI. Kazı Sonuçları Toplantısı ss. 1-4.
ROODENBERG, Jacob. (1989) “Hayaz Höyük and The Final PPNB in The Taurus Foothills” Paléorient Vol. 15, No.1, ss.91-101.
SUMMERS, Geoffrey D. (1993), Tille Höyük 4. Ankara.
THISSEN, Laurens C. (1985), “The Late Chalcolithic and Early Bronze Age Pottery from Hayaz Höyük” Anatolica XII, ss. 75-130
VOIGT, Mary M. (1981), “Excavations at Gritille, Turkey: 1981” Paléorient Vol. 7, No.2, ss.87-100
YALÇINKAYA, Işın. (1984), “Samsat-Şehremuz Tepesi Çevresi Paleolitik Çağ Yüzey Araştırmaları, 1982” I. Araştırma Sonuçları Toplantısı, ss.13-20; 201-208.
YENER, Emin. (1993), “Levzin Höyük Kurtarma Kazısı 1991” III. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, ss. 351-364.
YENER, Emin. (1994), “Levzin Höyük Kurtarma Kazısı 1992” IV. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, ss. 285-296