BÂKÎ’NİN “SÜNBÜL” KASİDESİ ŞERHİ

Osmanlı şiirinin en büyük isimlerinden olan Bâkî’nin, hocası Karamanlı Mehmed Efendi için yazmış olduğu “sünbül” redifli kasidesi onun sanat hayatında önemli bir yere sahiptir. Bâkî’nin erken yaşlarda yazdığı bu kasideyle ilk olarak ismini duyurduğu ve yıldızının parladığı kabul edilir. Başta çağdaşı ve arkadaşı Nev’î olmak üzere gerek yaşadığı dönemde gerekse sonraki yüzyıllarda başka şairler tarafından da sümbül kasideleri yazılmıştır. Ekol oluşturmuş, öncü bir şair olarak bunlarda kaçınılmaz bir şekilde Bâkî’nin etkisi bulunduğunu söylemek gerekir. Bu çalışmada Bâkî’nin sümbül kasidesi, dîvânlar arasında tespit edilen diğer sümbül kasideleri de gözden geçirilerek varsa benzerlik taşıyan beyit örneklerine yer verilip ortak söyleyiş biçimleri, mazmun ve benzetmeler bakımından değerlendirilerek şerh edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı şiiri, şerh, kaside, Bâkî, sümbül

PDF

___

Açıkgöz, Namık. (1986), Riyâzî: Hayatı, Eserleri ve Edebî Kişiliği, Dîvan, Sâki-nâme ve Düstûru’l-Amel’in Tenkidli Metni. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
Açıl, Berat. (2015), “Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler”, FSM İlmî Araştırmalar, sy.5, ss.1-28.
Akdoğan, Yaşar. (e-kitap), Ahmedî, İskender-nâme, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10667,ahmediskendernameyasarakdoganpdf.pdf?0
Aksoy, Hasan. (2015), Şemseddin Sivasî Külliyatı: Gülşen-âbâd, Sivas.
Aksoyak, İ. Hakkı. (e-kitap), Gelibolulu Mustafa Âlî, Divanlar, Ankara, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0
Alpaydın, Bilal. (2007), Refî’-i Kâlâyî Divanı (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
And, Metin. (2007), Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası, YKY, İstanbul.
Arslan, Mehmet, Aksoyak, İ. Hakkı. (1994), Haşmet Külliyâtı: Divân, Senedü’ş-Şu‘arâ, Vilâdet-nâme (Sûr-nâme), İntisâbü’l-Mülûk (Hâb-nâme), Sivas.
Aydemir, Yaşar. (2002). “Türk Edebiyatında Kaside”, Bilig, sy.22, ss.133-168.
Aydemir, Yaşar. (2006), “Sünbüliyye”, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, c.5, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Batislam, H. Dilek. (2018). “Sümbül Kasideleri ve Kıbrıslı Hilmi Efendi’nin Sümbül Kasidesi”, Kıbrıs Türk Edebiyatı ve Edebiyatçıları, Üçüncü Uluslararası KIBATEK Kıbrıs Türk Edebiyatı ve Edebiyatçıları Sempozyumu Bildirileri, c.I, (haz. İsmail Bozkurt, Nihal Ağan Solak, Hüseyin Ezilmez), Lefkoşa-KKTC, ss. 331-342.
Batur, Atilla. (2002), Sürûrî Divanı, Hayatı, Sanatı, Eserleri, Divanı’nın Tenkitli Metni, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
Batur, Atilla. (2010), “Sürûrî, Seyyid Osman”, DİA, c.38, ss.172-173.
Baytop, Turhan. (2007), Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, TDK, Ankara.
Busbecq, Oqier Ghislain. (2002), Türk Mektupları, (haz. Recep Kibar), Kırkambar Kitaplığı, İstanbul.
Çakırcı, Mehmet. (2006). Hâkim Mehmed Efendi Divanı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
Çelebi, İlyas. (2012), “Tılsım”, DİA, c.41, ss.91-94.
Çelik, Büşra, Kılıç, Muzaffer. (2018). Derzi-zâde Ulvî, Dîvân, DBY Yay., İstanbul.
Çetinkaya, Bekir. (2003). İlmî Divanı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
Çınar, Bekir. (2000). Tıflî Ahmed Çelebi Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
Demirel, Şener. (2005), Tâhirü’l-Mevlevî (Olgun)’den Metin Şerhi Örnekleri, Araştırma Yay., Ankara.
Deniz, Sebahat. (2005), Tecellî ve Divanı, Yeni Zamanlar Dağıtım, İstanbul.
Erhat, Azra. (1972), Mitoloji Sözlüğü, Remzi, İstanbul.
Fedai, Harid. (1987), Kıbrıs Müftüsü Hilmî Efendi: Şiirler, KKTC Millî Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Lefkoşa.
Hayatî. (1266), Tuhfe Şerhi, İstanbul.
İbn-i Sînâ. (2003), el-Kânûn fi’t-Tıbb: İkinci Kitap, (çev. Esin Kâhya), AKM, Ankara.
İstanbul Kitaplıkları Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu. (1967), c.I, İstanbul.
Karacan, Turgut. (1991), Alâeddin Ali Sâbit, Divan, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
Karahan, Abdülkadir. (1966), Figânî ve Divançesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul.
Karaman, Gülay. (2012), “Perişan Çiçek Sünbül ve Klasik Türk Şiirinde İşlenişi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, c.1, sy.2, ss.288-319.
Koçu, Reşad Ekrem. (1967), Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Sümerbank, Ankara.
Küçük, Sabahattin. (1994), Bâkî Dîvânı: Tenkitli Basım, TDK, Ankara.
Mütercim Âsım Efendi. (2000). Burhân-ı Kâtı’, (haz. Mürsel Öztürk, Derya Örs), TDK, Ankara.
Onay, Ahmet Talat. (2013), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (haz. Cemal Kurnaz), Kurgan Edebiyat, Ankara.
Özcan, Tahsin (2003). “Mehmed Şerif Efendi (ö.1204/1790)”, DİA, c.28, s.531-532.
Poyraz, Yakup. (2008). Seyyid Mehmed Efendi (Hâkim) Yaşamı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
Şahin, Esma. (2011). Bâkî Divanı’na Göre 16. Yüzyıl Osmanlı Toplum Hayatı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi.
Şentürk, Ahmet Atillâ. (2013). Osmanlı Şiiri Antolojisi, YKY, İstanbul.
Tanrıbuyurdu, Gülçin. (e-kitap), Kalkandelenli Mu’îdî, Dîvân, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59883,kalkandelenli-mu39idi-divanipdf.pdf?0
Tarlan, Ali Nihad. (1963), Necatî Beg Divanı, MEB, İstanbul.
Tulum, Mertol, Tanyeri, M. Ali. (1977). Nev’î, Divan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Türkiye’nin Dört Yılı 1552-1556. [t.y.], (çev. A. Kurutluoğlu), İstanbul, Tercüman 1001.
Yavuz, Kemal. (2013), “Türk Şiirinde Nazire”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi sy.10, İstanbul, s.359-424.
Yenikale, Ahmet. (e-kitap), Sünbülzade Vehbi Divanı, Ankara, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi-divanipdf.pdf?0
Yıldırım, Nimet. (2008), Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
Yıldız, Harun. (1999). Şihâbî Dîvânı ve Grameri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.