TAHARRÎ, TAHKÎK, TESEBBÜT KAVRAMLARI VE SAHÂBE DÖNEMİNDEKİ UYGULAMALARI

Öz Bu çalışmada; hadisin doğuş safhası da denilen sahâbe döneminde hadislerin ilk tespit ve nakliyle ilgili olarak “taharrî”, “tahkîk” ve “tesebbüt” kavramlarının hadis usûlü ve dinî kavramlar üzerine yazılmış ilk dönem eserlerde doğrudan yer alıp almadığı, söz konusu kavramlar hakkında kitap veya makale şeklinde müstakil bir çalışmanın bulunup bulunmadığı ele alınmış; bazı meşhur hadis usûlü ve hadis ıstılahları eserlerinde ilgili terimlerin nasıl yorumlandığı ve aralarındaki anlam ilişkileri üzerinde durulmuştur. Çalışmamızda; anlam itibariyle birbirlerine yakın olup bazen iç içe girseler, bazı okuyucular nezdinde kavram kargaşasına sebep olsalar bile, ilk dönem hadis tespitinde hayatî önemi hâiz olan bu kavramların farklı olduklarını ortaya koyma ve anlamlarını netleştirme düşünülmüştür. Araştırmamızda; sahâbe ve tabiînin hadis rivayetinde ihtiyatlı ve tedbirsel uygulamalarıyla ilişkili olarak -ciddi ve titiz araştırma yolunun birer parçası olması ve kendi aralarında organik bir bağ bulunmasına rağmen- bahse konu kavramlardan“taharrî” kavramının, tanım ve taallükü itibariyle birbirleriyle eş anlamlı olan “tahkîk” ve “tesebbüt” den tamamen farklı olduğu Arapça sözlük ve erken dönem hadis usûlü eserlerindeki ta’rif ve örnekler incelenerek ortaya konulmuştur. Üzerlerinde müstakil bir çalışma bulunmayan, hadis tarihi ve hadis usûlü eserlerinde iç içe girmiş ve birbirine karışmış, anlamları henüz netleşmemiş olan bu kelimelerin tanımları netleştirilmeye ve kavramlar arasındaki kargaşa problemi çözümlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis terimleri, kavram, taharrî, tahkîk ve tesebbüt, Hadis Edebiyatı, sahâbî

PDF

___

Abdulaziz Muhammed Fârih. Inâyetü’l-ulemâ bi’l-isnâd ve ilmi’l-cerh ve’t-ta’dîl. nşr.Mecmau’l-Melik Fahd li-tabâati mushafü’ş-şerîf.(Suudi Arabistan: Mecmau’l-Melik Fahd,ts.)

Abdullah b. Yusuf el-Cedî’. Tahrîr’u ulûmi’l-hadîs, nşr. Müessesetü’r-reyyân, 2cilt. (Beyrut: Müessesetü’r-reyyân, 1424/2003)

Abdurrahman b. Yahya b. Ali el-Yemânî.et-Tenkîl bimâ fî te’nîbi’l-Kevserî mine’l-ebâtîl. nşr. el-Mektebü’l-İslâmî (Beyrut:el-Mektebü’l-İslâmî, 1406/1986)

Ahmed Âyid, Dâvûd Abde, Ahmed Muhtâr Ömer, Salih Cevâd Ta’me, Geylân b. Hâcı Yahya ve Nedîm Mar’aşlî.el-Mu’cemu’l-arabiyyi’l-esâsî. (Larousse: Alecso, 1306/1989)

Ali Abdulbâsıt Mezîd.Minhâcu’l-muhaddisîn fi’l-karni’l-evveli’l-hicriyyi ve hattâ asrınâ’l-hâdır. nşr. el-Hey’etü’l-mısrıyyetü’l-âmme li’l-kitâb. (Mısır: el-Hey’etü’l-mısrıyyetü’l-âmme, ts.)

Âmidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed, thk. Abdürrezzâk el-Afîfî, İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm. 4 cilt. (Beyrut: el- Mektebü’l-İslâmî, 1402/1981)

Aşık, Nevzat. Sahâbe ve Hadis Rivâyeti. İzmir: Akyol Neşriyat Yayınları,1981.

Aydınlı, Abdullah. HadisTerimleri Sözlüğü.İstanbul: İfav Yayınları, 2012.

Babanzâde Ahmet Nâim ve Kâmil Miras.Sahîh’i Buhârî ve Tecrîd-i Sarîh Tercemesi. 12 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1971.

Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail.Sahîhu’l-Buharî. 8 cilt. (İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981).

Cirit, Hasan. Hadise Giriş. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.

Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman. Sünenü’d-Dârimî. (İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981)

Doğan, Mehmet. BüyükTürkçe Sözlük. Ankara: Birlik Yayınları, 1982.

Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî.Câmiu’l-beyân an tefsir âyi’l-Kur’ân. 30 cilt. (Beyrut : Dâru’l-ma’rife, 1972).

Ebû Dâvûd, Süeyman b. Eş’as. Sünen’i Ebû Dâvûd. 5 cilt. (İstanbul; Çağrı Yayınları, 1981).

Ebu’l-Feyz, Muhammed b. Muhammed b. Ali. Cevâhiru’l-usûl fî ılmi hadîsi’r-resûl. (Bombay: ed-Dâru’s-selefi, 1393/1973).

Ebu’l-Münzir, Mahmud b. Muhammed b. Mustafa el-Münyâvî. Şerhu’l-mevkıza li’z-Zehebî.(Mısır: el-Mektebetü’ş-Şâmile, 1432/2011).

Ebû Şâme,Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. İsmail.Muhtasar‘u kitâbi’l-müemmel li’r-reddi ilâ emri’l-evvel. (Mısır: y.y., 1378/1958).