Buhârî ve Müslim’in Nasb ile İtham Edilen Râvîlerden Rivâyeti

Nasb, Hz. Ali’ye (r.a.) buğz etmek ve diğer sahabeyi fazilette onun önüne geçirmek demek-tir. İmâmiyye Şîasına göre, Hz. Ali’ye, evlâtlarına ve taraftarlarına karşı olan zümrelere veri-len bir isimdir. Hadisçiler bu düşünceyi taşıyanları ehl-i bid‘at kabul etmiş ve rivâyetlerini çoğunlukla kabul etmemiştir. Kur’ân’dan sonra en sika kaynak olarak kabul edilen Sahîhayn’da haklarında nasb ithamı yapılmış bazı râvîlerin hadisi yer almaktadır. İbn Hacer Hedyü’s-sârî isimli eserinde bunlardan altısının ismini vermiştir. Süyûtî’nin Tedrîbü’r-Râvî isimli eserinde verdiği listede ise yedi râvî yer almaktadır. Bu yedi râvî dışında İbn Hacer’in Tehzîbü’t-Tehzîb ve Takrîbü’t-Tehzîb isimli eserlerinde Nâsıbî omakla itham edildiklerini be-lirttiği başka râvîlerin hadisleri de Sahîhayn’da yer almaktadır. Buhârî ve Müslim ehl-i bid‘at olmakla itham edilen bu râvîlerden hadis rivâyet etmeleri ve bunları Sahîhayn’a almaları se-bebi ile hem Ehl-i Sünnet hem de Şiî kesim tarafından eleştirilmiştir. Buhârî ve Müslim, hem Ehl-i Sünnet hem de Şiî kesim tarafından ehl-i bid‘at olmakla itham edilen bu râvîlerden ha-dis rivâyet etmeleri ve bu hadisleri Sahîhayn’a almaları yüzünden eleştirilmiştir. Ancak Sahîhayn’ı bu gerekçe ile eleştiren Şia’nın önde gelen hadis kaynaklarında Nâsıbî olmakla it-ham edilen râvîlerin rivâyetleri de yer almaktadır. Bu çalışmamızda Nâsıbî olmak ile itham edilen bu râvîler hakkındaki ithamlar ve bu râvîlerin Sahîhayn’daki rivâyetleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Buhârî, Müslim, ehl-i bid‘at, nasb.

PDF

___

Abdullah Sellûm es-Sâmerrâî, el-Ġulüv ve’l-fıraḳu’l-Ġāliyye fi’l-ḥaḍâreti’l-İslâmiyye, Bağdad: Dâru Vâsıt 1988.
Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebîbekr es-Süyûtî, Tedrîbü’r-r-râvî, thk. Abdülvehhâb Abdüllatîf, Kahîre: Mektebetü Dâri’t-Türâs 1426/2005.
Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâbûrî, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, thk. Mustafa Abdulkâdir Atâ, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye 1422/2002.
Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Buhârî, et-Târîḫu’l-kebîr, thk. Muammed Abdulmuid Han, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye ts.
Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Buhârî, et-Târîḫu’ṣ-ṣagīr, thk. Mahmud İbrâhim Zayed, Beyrut: Mektebetü’l-Mearif 1406/1986.
Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî, er-Ruvâtü’s̱-s̱iḳāt el-mütekellem fîhim bimâ lâ yûcibü reddehüm, thk. Muhammed el-Mevsılî, Beyrut Dâru’l-Beşâir 1412/1992.
Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmânez-Zehebî, el-Kâşif, thk. Muhammed Avvâme-Ahmed Muhammed Nemr el-Hatîb, Cidde: Dâru’l-Kıble 1413/1992.
Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed ez-Zehebî, Siyeru A‘lâmi’n-Nubelâ, thk. Şu‘ayb el-Arnaûd-Hüsey el-Esed, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle 1417/1996.
Ebû Ahmed Abdullâh b. Adî, el-Kâmil fî ḍuʿafâʾi’r-ricâl, thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvad, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
Ebû Ca‘fer Muhammed b. Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Bâbeveyh el-Kummî, İlelü’ş-Şerâi’, Beyrût: Dâru’l-Murtedâ 1427/2006.
Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâb. Hammâd el-Ukaylî, eḍ-Ḍuʿafâʾü’l-kebîr, Thk. Abdulmu’tî Emîn Kal’acî, Beyrut Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye 1404/1984.
Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî et-Tûsî, Ricâlü’ṭ-Ṭûsî, thk. Cevâd el-Kayyûmî el-İsfehânî, Kum: Müesesetü’n-Neşri’l-İslâmî 1427.
Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ya‘kūb b. İshâk el-Küleynî er-Râzî, el-Uṣûl mine’l-Kâfî, Beyrut: el-Fecr 1428/2007.
Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, Kitâbu’s-Siḳāt, Haydarâbâd/Deken: Dâiretu’l-Meârifi’l-Osmâniyye, 1393/1973.
Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs İbn Ebî Hâtim er-Râzî, Kitâbu’l-Cerḥ ve’t-taʿdîl, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1372/1953.
Ebû Muhammed İbn Hallâd el-Hasen b. Abdirrahmân b. Hallâd er-Râmhürmüzî, el-Muḥaddis̱ü’l-fâṣıl* beyne’r-râvî ve’l-vâʿî, thk. Muhammed Accâc el-Hatîb, Kahire: Dâru’l-Fikr 1404/1984.
Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr, el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-aṣḥâb, thk. Âdil Mürşid, Ammân: Dâru’l-A’lâm 1423/2002.
Ebû Sa‘îd Osmân b. Sa‘îd b. Hâlid ed-Dârimî, Târîḫu ʿOsmân b. Saʿîd ed-Dârimî ʿan Ebî Zekeriyyâ Yaḥyâ b. Maʿî, thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf, Beytût: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâsi 1400/1980.
Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ma‘în b. Avn el-Mürrî el-Bağdâdî, Târîḫ, thk. Ahmed Muhammed Nur Seyf, Mekke 1399/1979.
Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem el-Ensârî İbn Manzûr, “a-s-b”, Lisânu’l-Arab, Beyrut: Dâru Sadr ts.
Ebu’l-Fadl Şihâbuddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Hacer Askalânî, Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî, Riyâd: Dârus-Selâm 1421/2000.
Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed İbn Manzûr el-Ensârî , “b-d-‘a”, Lisânu’l-Arab (Mekke: Dâru Sâdır ts.
Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Hacer el-Askalânî, Hedyü’s-sârî, thk. Abdülkâdir Şeybe el-Hamd, Riyad: Mektebeti’l-Melik Fehd,1421/2001.
Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf el-Mizzî, Tehẕîbü’l-Kemâl, thk. Avvâd Ma’rûf, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle 1403/1983.
Ebü’l-Hasen Ahmed b. Abdillâh b. Sâlih el-İclî, Maʿrifetü’s̱-s̱iḳāt, thk. Abdulalîm Abdülazîm el-Bestevî, Medine: Mektebetü’d-Dâr 1405/1985.
Ebü’l-Hasen Alî b. Abdillâh b. Ca‘fer b. Necîh es-Sa‘dî (Ali b. Medînî), ʿİlelü’l-ḥadîs̱ ve maʿrifetü’r-ricâl, thk. Mâzin b. Muhammed es-Sirsâvî, Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî 1426/2005.
Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed ed-Dârekutnî, Suʾâlâtu’l-Ḥâkim li’d-Dâreḳuṭnî, Thk. Muvaffık b. Abdullah b. Abdülkâdir. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif 1404/1984.
Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân el-Heysemî, Mecmaʿu’z-zevâʾid ve menbaʿu’l-fevâʾid, thk. Muhammed Abdulkâdir Ahmed Ata’, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye 1422/2001.
Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Alî b. Ahmed en-Necâşî, Ricâlü’n-Necâşî, thk. Seyyid Mûsâ eş-Şebîrî, Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî 1418.
Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-Taberânî, Müsnedü’ş-Şamiyyîn, thk. Hamdî Abdülmecîs es-Selefî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle 1409/1989.
Enbiya Yıldırım, Hadis Problemleri, İstanbul: Rağbet Yay. 2007.
eş-Şehîdü’s-Sânî, Ravdu’l-Cenân fî şerhi İrşâdi’l-Ezhân, Mevsûâtu’ş-Şehîdis-Sânî içinde, thk. Merkezu İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, Kum: el-Merkezü’l-Âlî li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye 1 434/2013.
Ethem Ruhi Fığlalı, “Hâricîler”, DİA, İstanbul: TDV Yay. 1997.
İbn Hacer, Tehzîbü’t-Tehzîb, thk. İbrâhîm ez-Zeybak-Âdil Mürşid, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle ts.
İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî, Mukaddimetu İbni’s-Salâh fî ulûmi’l-hadîs, thk. Usâme el-Belhî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabi 1431/2010.
İsmail Lütfi Çakan, “Ebü’l-Feth el-Ezdî”, DİA, İstanbul: TDV Yay. 1994.
Mehmet Efendioğlu, “Sahîh”, DİA, İstanbul: TDV Yay. 2008.
Mehmet Said Hatiboğlu, “Müslüman Âlimlerin Buhârî ve Müslim’e Yönelik Eleştirileri”, İslâmî Araştırmalar, 10/ 1-2-3-4 (1999), 1-29.
Muhammed b. Alî b. el-Hüseyn b. Bâbeveyh el-Kummî, Meʿâni’l-aḫbâr, thk. Muhammed Kâzım Mûsevî, Kerbela: el-Atebetü’l-Hüseyniyyetü’l-Mukaddese, 1435/2014.
Muhammed el-Cevâhirî, el-Müfîd min mu‘cemi ricâli’l-hadîs, Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 1430/2009.
Mustafa Öz, “Nâsıbe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yay. 2006.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn b. Şeref, Tehzîbu’l-Esmâ ve’l-Luğât, Beyrut Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
Şahin, Sami, Hadislerde Aşere-i Mübeşşere: Dünyada İken Cennetle Müjdelenenler, Ankara: Yayınevi, 2009.
Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî, Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ, thk. Şu‘ayb el-Arnaûd-Hüsey el-Esed, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle 1417/1996.
Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed ez-Zehebî, Mîzânü’l-iʿtidâl, thk. Ali Muhammed Muavvad-Âdil A. Abdulmevcûd, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1995.
Talat Koçyiğit, Hadis Usulü, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 2017.