Kocabaş Tepe’de Orta Tunç Çağı’nda Metalurji Faaliyetleri

Bu makalede İzmir İli, Cumaovası’nda yer alan Kocabaş Tepe Orta Tunç Çağı yerleşiminin metalürji faaliyetleri anlatılmıştır. Kocabaş Tepe’de yapılan kazılarda oldukça basit bir şekilde inşa edilmiş, mütevazı boyutlara sahip yapılardan oluşan bir yerleşim açığa çıkartılmıştır. Bu kalıntılarla birlikte ortaya çıkarılan üfleç, maden kalıbı ve madeni eserlerde yerleşimde maden atölye/atölyelerinin de olduğuna işaret etmektedir. Bu buluntulardan üzerinde kama/kılıç negatifi yer alan maden kalıbının, Anadolu’daki şu ana kadar saptanabilen ilk örnek olması kayda değerdir. Söz konusu eser, her ne kadar yüzeyde ele geçmiş olsa bile, Ege kılıçları olarak tanımlanan eser grubunun kökeni ile ilgili yeni değerlendirmeler yapılması gerekliliğini de dikkat çekmektedir. Kültepe’de ele geçen Assur Ticaret Kolonileri Dönemi’ne ait yazılı belgelerde ticaretin gümüşe dayalı olarak yapıldığı, başka metallerden yapılan ödemelerin ise gümüşe çevrildiği yazılmıştır. Kocabaş Tepe madeni eserler içinde yer alan kurşun halkalar yerleşimin bu ekonomik sistemin içinde olduğuna işaret etmesi bakımından da önem taşımaktadır. Mimari, seramik ve küçük buluntular değerlendirildiğinde Kocabaş Tepe’nin, şehir görünümünden uzak, yerel kaynakları kullanarak ihtiyaçları doğrultusunda üretim yapan; ancak bulunduğu bölgenin özelliklerini de içinde barındıran bir yerleşim olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Orta Tunç Çağı, Kocabaş Tepe, metalurji, maden, kalıp

Metallurgical Activities from Middle Bronze Age in Kocabaş Tepe

In this article, the metallurgical activities of the Kocabaş Tepe Middle Bronze Age settlement located in Cumaovası in İzmir Province are explained. During the excavations carried out in Kocabaş Tepe, a settlement consisting of structures of modest dimensions built with a very simple construction style was unearthed. The blower, mine mold and metal artifacts unearthed together with these remains indicate the mining workshop / works in the settlement. Among these finds, it is important that the mine mold with a wedge / sword minus on it is the first example detected in Anatolia so far. Even though the work in question is uncovered on the surface, it also draws attention to the necessity of making new evaluations regarding the origin of the artifact group defined as Aegean swords. In the written documents belonging to the Assyrian Trade Colonies Period found in Kültepe, it was written that the trade was based on silver, and the payments made from other metals were converted to silver. The lead rings in the Kocabaş Tepe metal works are also important in terms of showing that the settlement is in this economic system. When the architecture, ceramics, and small finds are evaluated, it is seen that Kocabaş Tepe is far from the urban view, makes production in line with its needs using local resources, and also includes the characteristics of the region where it is located.

Keywords:

Middle Bronze Age, Kocabaş Tepe, metallurgical, mine, mold,

PDF

___

Aykurt, A. (2004). Kocabaş Tepe Orta Tunç Çağı seramik örneklerinin Ege arkeolojisindeki yeri ve önemi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Arkeoloji Bölümü.
Aykurt, A. (2006). Kocabaş Tepe seramik fırını. A. Erkanal, E. Özgen, S. Günel, A. T. Ökse, H. Hüryılmaz, H. Tekin, N. Çınardalı Karaaslan, B. Uysal, F.A. Karaduman, A. Engin, R. Spiess, A. Aykurt, R. Tuncel, U. Deniz ve A. Rennie (Ed.), Hayat Erkanal'a Armağan. Kültürlerin Yansıması içinde (ss. 113–119), İstanbul: Homer Kitapevi.
Aykurt, A. (2009). Batı Anadolu’da Minos kökenli bir seramik grubu: “Tortoise–Shell Ripple Ware”. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Dergisi, XIV (2009/2), 33–44.
Aykurt, A. (2010). İzmir bölgesi Orta Tunç Çağı seramiği. Belleten, 74 (269), 1–69.
Aykurt, A. (2013). An updated assessment an Western Anatolian Middle Bronze Age chronology in light of excavations of the İzmir region. Colloquim Anatolicum/Anadolu Sohbetleri, XII, 37–77.
Aykurt, A. (2020). Liman Tepe I: Orta Tunç Çağı seramiği ve küçük buluntuları / Middle Bronze Age ceramics and small finds. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
Bilgen, N. (2005). Çavlum. Eskişehir Alpu Ovası'nda bir Orta Tunç mezarlığı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Bilgen, N. (2013). Seyitömer Höyük 2011 kazı raporu. Seyitömer Höyük kazısı ön raporu (2011–2012) içinde (ss. 1–199). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.
Bilgen, N. (2015). Seyitömer Höyük kazısı ön raporu (2013–2014). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.
Boehmer, R.M. (1972). Boğazköy – Hattusa 7: Die Kleinfunde von Boğazköy aus den Grabungskampagnen 1931–1939 und 1952–1969 (WVDOG 87). Berlin: Gebr. Mann.
Boehmer, R.M. (1979). Boğazköy – Hattusa 10: Die Kleinfunde aus der Unterstadt von Boğazköy, Grabungskampagnen 1970–1978. Berlin: Gebr. Mann.
Çınaroğlu, A. ve Çelik, D. (2010). Atatürk & Alacahöyük. Ankara: Yüksel.
Dalley, S. (1984). Mari and Karana, Two Old Babylonian cities. London: Longman.
Emre, K. (1978). Yanarlar. Afyon yöresinde bir Hitit Mezarlığı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Erkanal, H. (1977). Die Äxte und Beile des 2. Jahrtausends in Zentralanatolien. PBF IX/8. München: Beck.
Erkanal, H. ve Özkan, T. (1998). 1996 Bakla Tepe kazıları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 19 (I), 399–425.
Garstang, J. (1953). Prehistoric Mersin, Yümüktepe in Southern Turkey. Oxford: Clarendon Press.
Goldman, H. (1956). Excavations at Gözlü Kule, Tarsus. Vol. II. From the Neolithic through the Bronze Age. Princeton: Princeton University Press.
Günel, S. (1999). M.Ö. 2. Bine tarihlendirilen Panaztepe seramiklerinin Batı Anadolu arkeolojisindeki yeri ve önemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Joukowsky, M.S. (1986). Prehistoric aphrodisias. An account of the excavations and artifact studies, Volume II: Excavations and Studies. Rhode Island/Louvain: Brown University/ Érasme.
Keskin, H.L. (2009). İzmir bölgesi maden işçiliği: Başlangıcından M.Ö. III. binyıl sonuna kadar madeni eser üretimi ve ticaret. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Arkeoloji Bölümü.
Kolankaya–Bostancı, N. (2014). İzmir bölgesi Orta Tunç Çağı yontmataş endüstrisi: Gerileme ve gelenek. N. Çınardalı –Karaaslan, A. Aykurt, N. Kolankaya – Bostancı, Y. H. Erbil (Ed.), Armağan Erkanal'a Armağan Kitabı: Some Observations on Anatolian Cultures. Compiled in Honor of Armağan Erkanal içinde (ss. 287–298). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Konakçı, E. (2012). Büyük ve Küçük Menderes havzalarındaki MÖ 2. binyıl kültürlerinin yeni veriler ışığında değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Arkeoloji Bölümü.
Kulakoğlu, F. ve Kangal, S. Ed. (2011). Anadolu’nun önsözü. Kültepe Kaniş Karumu Asurlular İstanbul’da. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi.
Lamb, W. (1938). Excavations at Kusura near Afyon Karahisar II. Archaeologia, 87, 217–283.
Larsen, M. T. (2010). Kültepe /Kaniş arşivleri. F. Kulakoğlu ve S. Kangal (Ed.), Anadolu’nun önsözü: Kültepe Kaniş – Karumu Asurlular İstanbul’da içinde (ss. 74–81). Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi.
Lengeranlı, Y. (2008). Metallic mineral deposits and occurrences of the Izmir district, Turkey. H. Erkanal, H. Hauptmanan, V. Şahoğlu ve R. Tuncel (Ed.), Proceedings of the International Symposium ‘The Aegean in the Neolithic, Chalcolithic and the Early Bronze Age. Urla – İzmir (Turkey) October 13th–19th 1997 içinde (ss. 355–368). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Lloyd, S. ve Gökçe, N. (1951). Excavations at Polatlı. Anatolian Studies, I, 21–75.
Massa, M., McIlfatrick, O. ve Fidan, E. (2017). Patterns of metal procurement, manufacture and exchange in Early Bronze Age northwestern Anatolia: Demircihüyük and beyond. Anatolian Studies, 67, 51–83.
Mellaart, J. ve Murray, A. (1995). Beycesultan Vol. III. Late Bronze Age and Phrygian Pottery and Middle and Late Bronze Age small objects. London: BIAA.
Mellink, M. (1956). A Hittite cemetery at Gordion. Philadelphia: University Museum, Penn.
Momigliano, N. (2012). Bronze Age Carian Iasos. Structures and finds from the area of the Roman Agora (c. 3000–1500 BC). Roma: Giorgio Bretschneider.
Müller–Karpe, A. (1994). Altanatolisches Metallhandwerk. Neumünster: Wachholtz.
Niemeier, B. ve Niemeier, W.D. (1997). Milet 1994–1995. Projekt Minoisch – Mykenisches Bis Protogeometrisches Milet: Zielsetzung und Grabungen auf dem Stadionhügel und am Athenatempel. Archaologischer Anzeiger, 1997, 189–248.
Orthmann, W. (1967). Das Gräberfeld Bei Ilıca. Wiesbaden: Steiner.
Orthmann, W. (1984). Keramik aus den ältesten Schichten von Büyükkale. K. Bittel (Ed.), Boğazköy VI: Funde aus den Grabungen bis 1979 içinde (ss. 9–62). Berlin: Mann.
Özgüç, T. (1950). Türk Tarih Kurumu tarafından yapılan Kültepe Kazısı raporu 1948. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Özgüç, T. (1955). Kültepe hafriyatı 1954 Ib Katı Eserleri. Belleten, XIX (73), 55–72.
Özgüç, T. (1986). Kültepe–Kaniş II: Eski Yakındoğu'nun ticaret merkezinde yeni araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Özkalalı–Ekmen, G. (2012). Acemhöyük'te Asur ticaret kolonileri çağı metal eşya üretimi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Arkeoloji Bölümü.
Özkan, T. ve. Erkanal, H. (1999). Tahtalı Barajı kurtarma kazısı projesi. İzmir: İzmir Müzesi Yayınları.
Öztan, A. (1997). Acemhöyük Gümüş hazinesi. Belleten, LXI (231), 233–271
Öztan, A. (2003). 2001 Yılı Acemhöyük kazıları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 24 (1), 39–48.
Raymond, A. (2005). Miletus in the Middle Bronze Age and Minoan Presence in the Eastern Aegean. Doktora Tezi. University of Toronto: Ancient Studies Programme.
Sandars, N.K. (1961). The first Aegean Swords and their Ancestry. American Journal of Archaeology, 65, 17–29.
Sazcı, G. (2016). The metal finds of the 3rd millennium in Troy and their Counterparts in the Early Bronze Age world. Studia Troica Monografien, 8, 183–195,
Schmidt, E.F. (1932). The Alishar Hüyük, Seasons of 1928 and 1929, Part I. Chicago: University Chicago Press.
Seeher, J. (2000). Die Bronzezeitliche Nekropole von Demircihüyük–Sarıket. Tübingen: Wasmuth.
Tekin, H. (2015). Eski Anadolu madenciliği. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
Tekin, H. (2018). Madeni eser tipolojisi. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
Woolley, C.L. (1955). Alalakh: An Account of the Excavations at Tell Atchana in the Hatay 1937–1949. Oxford: Society of Antiquaries.
Veenhof, K.R. (1972). Aspects of the Old Assyrian trade and its terminology. Leiden: Brill.
Veenhof, K.R. (2010). Eski Asur kronolojisi ve Kaniş. F. Kulakoğlu ve S. Kangal (Ed.), Anadolu’nun önsözü: Kültepe Kaniş–Karumu Asurlular İstanbul’da içinde (ss. 30–39). Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi.
Yener, A. (2000). The domestication of metals: The rise of complex metal industries in Anatolia. Leiden/Boston: Brill.